________________
માળવાના રાજા પ્રજાપાળે પોતાની બંને દીકરીઓને સવાલ પૂછયો કે, પુણ્યથી શું મળે? સુરસુંદરી કહે છે કે પુણયથી રૂપ, યૌવન, ધન, સંપત્તિ, વગેરે મળે. મયણાસુંદરી કુહે છે કે પુણ્યથી શીલયુકત શરીર વગેરે ધર્મસામગ્રીઓ મળે છે. જ્ઞાનમાં બંનેની વાત સાચી જણાય છે, છતાં સુરસુંદરીની દ્રષ્ટિ બરોબર ન ગણાય. તેની નજર ભોગસામગ્રી તરફ હતી, તે ઠીક ન ગણાય. મયણાસુંદરીની નજર આત્મા તરફ હતી માટે તેનો જવાબ યોગ્ય ગણાય.
ઊંચી કક્ષાના ધર્મી આત્માઓને ધર્મ કરવા માટે ધર્મસામગ્રીની જ જરૂર છે, પણ અલ્પસત્ત્વી આત્માઓને ધર્મ કરવા માટે કયારેક સાંસારિક સામગ્રી – ધન, અનુકૂળ સ્ત્રી, નિરોગી શરીર વગેરેની પણ જરૂર પડે છે. જો તે સામગ્રીઓ તેમને અનુકૂળ ન મળી હોય તો તેઓ સામાયિક, પ્રતિક્રમણાદિ ધર્મ પણ ઉલ્લાસથી આરાધી શકતા નથી.
આવી ધર્મ કરવા માટે જરૂરી સાંસારિક સામગ્રી કે ધર્મ સામગ્રી પુણ્યથી મળે છે, માટે તેવા જીવોને માટે પુણ્ય ખૂબ જ જરૂરી ચીજ બની રહે છે. •
આ પુણ્યકર્મ પણ બે પ્રકારનાં છે.
(૧) મારક અને (૨) તારક. આમાં જે મારક કક્ષાનું પુણ્ય છે, (જેને શાસ્ત્રીય પરિભાષામાં પાપાનુબંધી પુણ્ય કહેવાય છે.) તે પુણ્ય મેળવવા જેવું નથી. પણ જે તારક પુણ્ય છે (જેને શાસ્ત્રીય ભાષામાં પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય કહેવાય છે) તે મેળવવા જ સતત પ્રયત્ન કરવા જેવો છે. - પુણ્યકર્મ બાંધવાના નવ કારણો છે.
(૧) અન્નદાન (૨) પાણીનું દાન (૩) વચ્ચદાન (૪) સ્થાનદાન (૫) શય્યાદાન (૬) સારા વિચારો કરવા (૭) સારાં વચનો બોલવાં (૮) કાયાથી સારાં કાર્યો કરવાં અને (૯) દેવ-ગુરૂને વિનય બહુમાનપૂર્વક વંદનપૂજન કરવાં.
અશદાન વગેરે જેને કરાય તે વ્યક્તિ જેટલી નબળી તેટલું પુણ્ય નબળું બંધાય. તે પાત્ર જેટલું ઊંચું તેટલું પુણ્ય ઊંચું બંધાય.
તેથી જ ઉત્તમ કોટિના પુણ્યના ચાહકોએ માનવતાના કાર્યો કરવાની સાથે અરિહંતાદિની ભક્તિમાં વિશેષ લીન બનવું જોઈએ. પરમાત્મભકિતમાં સર્વસ્વ ન્યોચ્છાવર કરતાં કાચી સેકંડની વાર ન લગાડવી.
જે કોઈ ધર્મક્રિયાઓ છે તે કરવાથી પુણ્ય બંધાય છે. તે વખતે તે ધર્મક્રિયાઓ પ્રતિ આદર-બહુમાન જોઇએ. ધિક્કાર અને દુર્ભાવ હોય તો ન જ જ જ જ ૧૪૩ જે જે જે જ જે જ છે
