________________
स्याद्वादबोधिनी - ४५
जाति: ( महासामान्यम् ) सामान्यादिषु त्रिष्वनुवृत्तिप्रत्ययहेतुर्नास्ति । द्रव्य - गुण - कर्मस्त्वस्ति :
सामान्य
विशेष - समवायेषु सत्तासम्बन्ध - स्वीकारे क्रमशोऽनवस्था - रूपहानि श्रसम्बन्ध दोषाः स्युः । एतावता द्रव्यादिषु त्रिष्वेव सत्ता स्वीकार्या न तु सामान्यादिषु । सत्ता, द्रव्य-गुण-कर्मभ्योऽर्थान्तरम् । चैतन्यं चेतनं ज्ञानं तस्य भावश्चैतन्यम् । न्यायनये चैतन्यं ज्ञानम् आत्मगुणः न तु आत्मरूपम् । प्रतो ज्ञानाश्रयत्वमात्मा तैः स्वीकृतः । न तु आत्मा जड़रूपः - ज्ञानाधिकरणम् आत्मनो हि लक्षणम् । श्रौपाधित्वं समवायसम्बन्धेन सम्बन्धित्वम् किन्तु मुक्तौ प्रात्मविशिष्टगुणानामुच्छेदः । श्रीजैनदर्शने ज्ञानस्वरूपम् आत्मा इति लक्षणम् । श्रतो श्रीजैनमते मुक्तिरनन्तज्ञानमयी, आनन्दमयी ज्ञानशून्यत्वे आत्मनो जडत्वापत्तिः ।। ८ ।।
-
'सत्ता' पृथक् पदार्थ है । आत्मा से ज्ञान अतिरिक्त है, अर्थात् भिन्न है । आत्मा के विशिष्ट गुणों का उच्छेद होना मोक्ष है । इस प्रकार मान्यता रखने वालों के प्रति श्रीजैनदर्शनानुसारी वक्तव्य प्रस्तुत करते हुए कलिकाल सर्वज्ञ श्री हेमचन्द्रसूरीश्वरजी महाराजश्री कहते हैं कि - 'एतामपि स्यादिति' ।
