________________
୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬
૧) જ્ઞાનતત્ત્વ પ્રજ્ઞાપન – અનાદિકાળથી જીવ પરસનુખ જ રહ્યો છે. હું સ્વયં મારામાં જ છે તેવી શ્રદ્ધા જીવને થઈ નથી. તેથી જ હું સંસારમાં અનાદિથી ૮૪ જીવાયોનિઓમાં ભટકી રહ્યો છું આ શ્રુતસ્કંધમાં મારા આત્માના જ્ઞાનસ્વરૂપ સ્વભાવને વિસ્તારથી સમજાવ્યો છે.
૨) mય તત્ત્વપ્રજ્ઞાપન - દુઃખનું મૂળ કારણ જીવનો ભેદજ્ઞાન કરવાનો અભાવ. જગતના પ્રત્યેક પદાર્થો ઉત્પાદ-વ્યય-ધ્રુવયુક્ત છે. મુળભૂત તત્ત્વ નિત્ય છે. જ્યારે તેની ઉત્પાદું વ્યય થતી પર્યાયો ક્ષણીક અને અનિત્ય છે. એક પર્યાયનો વ્યય થતાં જ બીજી પર્યાયનો ઉત્પાદ થાય છે. તેથી પર્યાયોમાં અનિત્યતા છે. અત્યાર સુધી મારી દ્રષ્ટી પર્યાય પર જ હતી અને પર્યાયોમાં જ લોભાતા હું દુઃખી થઈ રહ્યો છું. જીવે પંચમગતી પ્રાપ્ત કરવા દ્રષ્ટી ધ્રુવ પર જ કેન્દ્રીત કરવી પડશે. આ ધ્રુવ દ્રષ્ટિ પર્યાયમાં જ થશે. બાકી જ્ઞાન, દર્શન, વિર્યાદિ અનેક અનંત ગુણો દ્રવ્યાશ્રીત જ છે. પર્યાયો ક્રમબદ્ધ છે જ્યારે ગુણ અક્રમે દ્રવ્યાશ્રીત છે.
૩) ત્રીજું શ્રુતસ્કંધ – ચરણાનુયોગ સૂચક ચૂલિકા છે. મુનિને કેવા પ્રકારનો શુભોપયોગ પ્રવર્તે છે અને કેવી ક્રિયાઓ વર્તતી હોય છે તેને આ સ્કંધમાં સમજાવેલ છે તેમાં આંતરંગ દશાનું સ્વરૂપ, ૨૮ મૂળ ગુણોનું સ્વરૂપ, દિક્ષાગ્રહણ કરવાની વિધિ, ઉત્સર્ગ અપવાદ, યુક્ત આહાર-વિહાર, એકાગ્રતારૂપ મોક્ષ માર્ગ આવા ચરણાનુયોગ જેવા વિષયોનું સ્વરૂપ દર્શાવ્યું છે. આમ આ શાસો જીવની સ્વતંત્રતાનું પ્રરૂપણ કરે છે. આ ગ્રંથની ૨૭૫ ગાથાઓ છે તેના પર અમૃતચંદ્રાચાર્યની “આર્યોની તત્ત્વ પ્રદીપિકા' નામક ટીકાઓ જીનાલય પર કળશ સાન સુશોભીત છે.
પંચાસ્તિકાય સંગ્રહ - પ્રભુએ આ જગતને છ દ્રવ્યોથી ભરપૂર જાયું દેખ્યું છે. આ છ દ્રવ્યો ધર્મ-અધર્મ-આકાશ-કાળ, જીવ અને પુદ્ગલ છે જેમાં કાળને છોડી અન્ય પાંચ દ્રવ્યો અસ્તિકાય છે જ્યારે કાળ દ્રવ્ય જીવ અને પુદ્ગલની સાપેક્ષ દ્રવ્ય છે તેથી તે અસ્તિકાય નથી. તેનું સ્વરૂપ દર્શાવતી ૧૭૩ ગાથાઓ પંચાસ્તિકાયમાં વર્ણવી છે.
અષ્ટપાહુડ - કુંદકુંદાચાર્ય આઠ પાહુડોની રચના કરી છે જે આઠ જીવન અનુલક્ષીને ધરાવતા વિષયો છે તે (૧) દસણ પાહુડ (૨) સુત્ત
શ્રુતજ્ઞાનનાં અજવાળા
