Shrimali Vansh no Itihas ane Bhinmal Tirth Part 1 ane 2

Author(s): Vardhamansagar
Publisher: Mahavir Jain Aradhana Kendra Koba

Page 39

તો ધ્યાનમાં રાખીને નવા નિબંધ બાંધે અને રાજા એ નિયમોનો અમલ કરે તે એ વખતની શાસન પદ્ધતિ હતી. દેશના જુદા જુદા ભાગમાં વસનારા બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય વગેરે ચારે વર્ણના લોકોનું મૂળ બંધારણ એકસરખું હતું. પણ જેમ જેમ તેઓ છૂટા પડતા ગયા તેમ તેમ તેમનાં વ્યાવહારિક બંધારણોમાં ફેર પડતો ગયો. પોત પોતાના જરૂરી અને શાસ્ત્રકારોના સાભિપ્રાય પ્રમાણે જુદા જુદા ભાગના ૪૩ લોકો માટે જદા જુદા નિયમો ઠરાવવામાં આવ્યા હતા. જુદા ભાગના લોકો માટે જુદા જુદા નિયમો ઠરાવવામાં આવ્યા હતા. વ્યવહારનું નિયમન કરનાર આ શાસ્ત્રને સ્મૃતિ કહેતા. સ્મૃતિઓ રચતાં પહેલાં વ્યવહાર નિયામક ગ્રંથો થયા હતા તે "ગુહ્ય સૂત્ર” એ નામે ઓળખાતાં હતાં. સ્મૃતિઓ રચાયા પછી પણ બ્રાહ્મણોમાં તો ગુહ્યસૂત્રને જ પ્રમાણ માનવામાં આવતાં હતાં. જુદા જુદા ભાગમાં વસનારા બ્રાહ્મણોમાં વેદ અને તેની શાખાઓ જુદી જુદી હતી, તેમ જુદી શાખા પ્રમાણે વ્યવહારનિયામક ગુહ્યસૂત્રો પણ જુદા જુદા હતાં. જુદા જુદા ભાગમાં વસનારા બ્રાહ્મણોમાં વેદ અને તેની શાખાઓ જુદી જુદી હતી, તેમ જુદી શાખા પ્રમાણે વ્યવહાર નિયામક ગુહ્ય સૂત્રો પણ જુદા જુદા હતાં. આમ, એકબીજા ભાગ અને એકબીજા સમૂહ વચ્ચે વ્યાવહારિક બંધારણો જુદાં પડતાં થયાં હતાં. સ્મૃતિના નામે ઓળખાતા અઢાર - વીસ ગ્રંથો અત્યારે મળે છે, તે જદા જુદા સ્થળમાં વસનારા લોકો માટે જુદા જુદા કાળે રચાયેલા છે. મનુસ્મૃતિ અને યાજ્ઞવક્ય સ્મૃતિ એ બે મુખ્ય ગ્રંથો છે. દેશના સર્વભાગના લોકો એ બે ગ્રંથોને માન આપતા અને તેના આધાર ઉપર શાસનપદ્ધતિ ચાલતી. જે તેમણે ઉપરના બે ગ્રંથો પ્રમાણ માનીને તેની પુરવણી રૂપે પોતાને જોઈતા નિયમો ઘડી કાઢ્યા હતા. ગુહ્યસૂત્રોમાં તેમજ મનુસ્મૃતિ અને જ્ઞાનવશ્ય સ્મૃતિમાં વર્ણસંકર પ્રજાના ધારા છે. પણ તે ખૂબ છે. એ જતિઓનો જે ભાગમાં જે પ્રમાણે વધારો થતો ગયો તે પ્રમાણે તે ભાગના શાસ્ત્રકર્તાઓને વિશેષ નિયમ ઘડવાની જરૂર પડી. કોઈ સ્મૃતિમાં એ નિયમ થોડા અને કોઈમાં ઘણા જ વિસ્તારવાળા છે. એકથી બીજી, બીજીથી ત્રીજી, ચોથી એમ ઉત્તરોત્તર વધતી જતી જાતિઓનાં નામ, તેમના સાંસારિક ધાર્મિક અધિકાર અને તેમનાં