Sadhu to Chalta Bhala 2

Author(s): Prashamrativijay
Publisher: Pravachan Prakashan Puna

Page 7

ઉમતા ગામનો રાજગઢી ટીંબો
ચૈત્ર સુદ-૨ : કોબા એક જ નદીના સીમાડે વિહાર અટવાતો હતો. જીવ અકળાતો હતો. અકારું લાગતું હતું. સોનાનું પીંજરું અને હાથીદાંતનો મહેલ-કોઠે ન પડે તો આકરાં લાગે. ગતિ વિના પગ દુ:ખતા હતા. ગામથી પરગામ જવાનું વિહાવ્રત પાળવા પર વિરામનો પડદો પડેલો હતો. શ્વાસ ભારે બની રહ્યા હતા.
આત્મકથાનાં જૂનાં પાનાઓ જેવો છેલ્લો વિહાર યાદ આવતો હતો. થાકીને ચૂરચૂર થઈ ગયેલા, પગમાં છાલાં પડેલાં, ગોચરીપાણી સુલભ બન્યા નહોતા-તે દિવસ યાદ આવતો હતો. વિહાર વધી ગયો તેમાં તડકો ચડી ગયો, અને ધાર્યા કરતા મુકામ વધારે લાંબે હતો તેથી સાંજના વિહારમાં અંધારાનું ચડી વાગ્યું, એ ઢળી ચૂકેલી ગોધૂલિવેળા સાંભરતી હતી. તીર્થમંદિરોના ઘંટનાદ, બીબાઢાળ ધર્મશાળાઓ, ગામોગામ બદલાતાં પાણી, હાઈવે પર ઘુઘવાતો ટ્રાફિક સાઉન્ડ, કૂતરાઓનો જીદ્દી પીછો, ધૂળિયા ઉપાશ્રયો અને બીજું ઘણું બધું હતું, જે ભૂલાયું નહોતું.
| વિહાર નક્કી થયો. એક સાથે બે સફર ચાલુ થવાની છે - તે સમજાયું. પગ ચાલશે રસ્તા પર, પૈન ચાલશે પાનાં પર, સાધુ તો ચલતા ભલા. જીવમાં જીવ આવ્યો છે. મમતા વિનાનું અવસ્થાન હવે રોજ કરવાનું છે.
ચૈત્ર સુદ-૪ : માણસા ગામડાના રસ્તે ચાલતા જઈએ. મુલાયમ માટી પર પગ માંડવાના. કાંટો વાગ્યો હોય તેની ખબર ન પડે તેવી પોચી જમીન, નેળિયું પાર કરવાનો ગામઠી અનુભવ. સૂરજ ઉગવાને થોડી જ વાર હોય. પંખીઓના જુદા જુદા અવાજ કાને
પડે. થોડા ઓળખાય. ચકલી, પોપટ, કબુતર, કાબર, કોયલ, હોલો. ઝાઝા ન ઓળખાય. એકદમ નવી જ જાતના અવાજો સાંભળીને એમ લાગે કે આપણું અજ્ઞાન કેટલું બધું વ્યાપક છે ? એ અવાજ ગણીએ. એક, બે, ત્રણ, ચાર, પાંચ...કોઈ અવાજ જાણીતો, કહો કે સાંભળીતો નથી. ખેતરે ખેતરે નવો પાક જોવા મળે. તમાકું, ઘઉં, એરંડો, વાલપાપડી, ઘાસચારો. પ્રત્યેક વનસ્પતિકાયની વિશાળ સૃષ્ટિ સોડમભેર વર્તાય. માટીના રસ્તે, પાણીનાં ટીપાં પડીને સુકાઈ ગયા હોય તેવા ઝીણાં પગલાની આખી હારમાળા. કોઈ જગ્યાએ મરવો, કાચી કેરી.
એકદમ શાંત અને પ્રસન્ન વાતાવરણ. કલાકો સુધી ચાલીશું તોય થાક નહીં લાગે તેવો અનુભવ થાય. આસમાનમાંથી એવો આનંદ ઝરી રહ્યો છે કે દૂરદૂર ભસી રહેલા કૂતરાનો અવાજ પણ મીઠો લાગે છે.
માથે બેડાં મુકીને જતી પનિહારીઓ. ‘મા’ની આંગળી ઝાલીને ઝડપી પગલાં ભરતું બાળક, થોરની વાડ પાછળ સુ કોમળ હરિયાળી, બળદનાં ગળે રણકતી ઘંટડી, ખભે ડાંગ મૂકી હડી કાઢતા ખેડૂઓ. આ ગામડું છે. ભારતની નિર્દોષતાની ભૂમિ.
ચૈત્ર સુદ-૭ : ઉમતા રાજગઢીનો ટીંબો તૂટી ચૂક્યો છે.
માટીની ૪૦ ફૂટ ઊંચી ટેકરીને ધીમે ધીમે ઉતારી દેવામાં આવી છે. રાજગઢી પર પહેલાં, બહુ જ પહેલાં મહેલ હતો. એમાં ઉમ્મરસિંહ નામનો રાજા રહેતો. તેનાં નામથી આ ગામ ઉમતા તરીકે ઓળખાતું થયું. એ મહેલ ખંડેર થયાને વરસો વીત્યાં. ગાયકવાડની સરકારે રાજગઢી પર સ્કૂલ બંધાવી. સવાસો વરસ સુધી એ સ્કૂલ ચાલી. ટીંબાની તળેટીમાં દુકાનો ગોઠવાતી ગઈ. હજી થોડાં વર્ષો પૂર્વે જ એક નવી દુકાનને પાકી બાંધણી આપવા ટીંબાની સપાટીનું થોડું ખોદકામ થયું. માટીની પાછળથી શિલ્પબદ્ધ ભીંત નીકળી. ટીંબાની ભીતરમાં મંદિર છે તે નક્કી થઈ ગયું. સરકારનું પુરાતત્ત્વ ખાતું કામે લાગ્યું. થોડું ખોદકામ કરીને એ અટકી ગયું. ઉમતા ગામના શ્વેતાંબર જૈન સંઘે પુરાતત્વ ખાતાનાં અધિવીક્ષણ તળે ખોદાવવાનું ચાલુ રાખ્યું. ૧૮ જૈન મૂર્તિઓ નીકળી. સરકારી