________________
સંતાપ આપ્યા... અપાર કષ્ટો આપ્યાં... એ બધું તો આપ સ્વસ્થ અને શાંતચિત્તે સહન કરતા રહ્યા... હવે તો હું પ્રાયશ્ચિત્ત ઝંખું છું. આપની ક્ષમા માગવા આવ્યો છું. ત્યારે આપ રડી રહ્યા છો? આપનાં આંસુ મને ક્ષમા નહિ કરે શું ?'
ભગવાન મહાવીરે વત્સલવાણીમાં કહ્યું, “એવું નથી, સંગમ ! તે જે સંતાપ અને કષ્ટો આપ્યાં એ તો મને નહિ, મારા શરીરને જ આપ્યાં હતાં. હું તો આત્માર્થી છું. મને તારા પ્રત્યે રોષ હોય જ નહિ, પરંતુ મારી તપશ્ચર્યામાં અવરોધ કરવાથી તેને પાપ-દોષ લાગ્યો. એથી તારા આત્માનું અકલ્યાણ થશે ને એ માટે હું અનિચ્છાએ પણ નિમિત્ત બન્યો તેની વ્યથા મારી આંખોમાંથી અશ્રુરૂપે વહી રહી છે !'
ભગવાન મહાવીરે સદાય બહાના શત્રુઓને ક્ષમા આપવાની અને ભીતરના શત્રુઓ એટલે કે રાગ, દ્વેષ, મોહ, માન, માયા વગેરે ઉપર વિજય મેળવવાની વાત કરી છે. બહારની શત્રુતાનો ઉપાય છે સંયમ, સ્નેહ અને સંયમની સાધના દ્વારા કોઈ પણ સાધક “મહાવીર' બની શકે છે.
ભગવાન મહાવીરની વાણી એમના ચારિત્ર્ય જેવી પારદર્શક હતી. તેમણે કહેલી કેટલીક માર્મિક વાતો હવે પછીની સદીઓ સુધી પ્રેરણાનાં ઓજસ પાથર્યા કરશે. તેમણે કહ્યું છે કે, “ક્રિયા વગરનું જ્ઞાન અને જ્ઞાન વગરની ક્રિયા બને વ્યર્થ છે. જંગલમાં આગ લાગે ત્યારે પંગુ માનવી આગને જોવા છતાં દોડી શકતો નથી અને આંધળો માણસ દોડવાને સમર્થ હોવા છતાં આગને જોઈ શકતો નથી. તેથી બન્ને બળી મરે છે. પરંતુ જો પંગુ માણસ આંધળા માણસના ખભા ઉપર બેસીને તેને દિશાદર્શન કરે તથા આંધળો માણસ પંગુના દિશાદર્શન મુજબ દોડી જાય તો બંને બચી શકે. જ્ઞાન અને ક્રિયા પરસ્પરમાં ઓતપ્રોત થવાં જોઈએ. જ્ઞાન અને ક્રિયાનો સમન્વય પ્રભુએ આ ઉદાહરણ દ્વારા સમજાવ્યો છે.
ચારિત્ર્યનું મૂલ્ય સમજાવતાં ભગવાન મહાવીર કહે છે કે, “ચંદનનો ભાર ઊંચકીને વહન કરવા છતાં ગધેડાના ભાગમાં માત્ર બોજ આવે છે, ચંદનની સૌરભ નહિ. તેમ જ્ઞાની વ્યક્તિ પણ જો ચારિત્ર્યહીન હોય તો તેના ભાગમાં જ્ઞાન તો આવે છે, પરંતુ એ જ્ઞાનના ફળ સ્વરૂપ સદ્ગતિ એને કદીય મળતી નથી.'
40"
મારા મહાવીર, તારા મહાવીર
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
