Karmgranth 1 Vivechan

Author(s): Narvahansuri
Publisher: Padarth Darshan Trust

Page 8

કર્મગ્રંથ ભાગ-૧
શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથાય નમ :કર્મ ગ્રંથ ભાગ-૧
વિવેચન
શ્રી વીરપરમાત્માને નમસ્કાર કરીને કર્મના વિપાકનામના પહેલા કર્મગ્રંથને હું કહીશ.
જીવ વડે હેતુઓ દ્વારા જે કાંઈ કરાય છે તે કર્મ કહેવાય છે.
કર્મની વ્યાખ્યા :- જીવ વડે મિથ્યાત્વ, અવિરતિ, કષાય, યોગ દ્વારા જે કાંઈ ક્રિયાઓ થાય છે તેનાથી, જગતમાં રહેલા કાશ્મણ વર્ગણાનાં પુદ્ગલોને ગ્રહણ કરીને તે દરેક પુદ્ગલનાં પરમાણુંઓને વિષે, જગતમાં રહેલા સર્વ જીવો કરતાં અનંત ગુણ અધિક રસ નાંખે છે. અર્થાત્ જીવ રાગાદિ પરિણામની ચીકાશવાળો અનાદિકાળથી છે તે રાગાદિ પરિણામની ચીકાશવાળા આ પુદ્ગલો બને ત્યારે આત્માની સાથે દૂધ-પાણીની જેમ અથવા અગિ લોખંડની જેમ એકમેક થાય છે, તે એકમેક થતાં તેનો સ્વભાવ રૂપે આઠ-સાત-છ વિભાગ પરિણામ પામે છે તેને કર્મ કહેવાય છે. અંજનચૂર્ણ ભરેલા દાભડાની જેમ નિરંતર યુગલનાં સમુદાયથી ભરેલા લોકને વિષે ક્ષીરનીરની જેમ અથવા લોખંડ અને અમિની જેમ કર્મ વર્ગણાનાં પુગલો આત્માની સાથે જે કારણથી સંબંધિત થાય તે કારણથી તે કર્મ કહેવાય છે.
જીવતિ ઈતિ જીવ : પાંચ ઈદ્રિય, ત્રણ બળ, આયુષ્ય અને શ્વાસોશ્વાસ આ દશ પ્રાણોમાંથી યથાયોગ્ય જે ધારણ કરે છે તે જીવ કહેવાય છે. મિથ્યાત્વાદિ કલુષિત પરિણામ વડે કરીને શાતાવેદનીયઆદિ કર્મને પેદા કરનાર અને તેનાં ફળને ભોગવનાર અને યથાકર્મનાં વિપાકના ઉદયથી નરકાદિ ભવને વિષે ફરનાર તથા સમ્યક્રર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્ર એ રાત્રયીથી સંપન્ન થયેલા તેના અભ્યાસથી કર્મરહિત થઈને નિર્વાણને પામનાર તે જીવ, સત્ત્વ, પ્રાણી અથવા આત્મા કહેવાય છે હ્યું છે કે જે કર્મનો કર્તા છે કર્મનાં ફળોનો ભોક્તા છે સંસારમાં રખડનાર છે અને પોતે મોક્ષે જનાર છે તે આત્મા છે બીજો કોઈ નથી.
તે કર્મ પ્રવાહથી અનાદિથી છે. જો પ્રવાહની અપેક્ષાએ કર્મઆદિ રૂપે છે એમ માનીએ તો પહેલાં જીવ કર્મથી રહિત હતો અને પછી અકર્મ તેવા જીવને કર્મનો સંયોગ થયો તેમ માનવું પડે. એવું માનીએ તો મુક્તિનાં જીવોને પણ કર્મ સંયોગ થાય કારણ કે મુક્તિના જીવો અકર્મક છે તે કારણથી મુક્ત જીવો પણ અમુક્ત થાય માટે એ વાત બરાબર નથી તે કારણથી જીવ અનાદિકર્મનાં સંયોગવાળો છે.
જો અનાદિ કર્મનાં સંયોગવાળો જીવ માનીએ તો જીવની સાથે કર્મનો વિયોગ શી રીતે થાય ?
અનાદિ સંયોગવાળા સોનું અને માટીનો વિયોગ જગતમાં થતો દેખાય છે, તેની જેમ જીવને વિષે પણ જાણવું તે આ પ્રમાણે સોનું અને માટીનો સંયોગ અનાદિથી હોવા છતાં પણ તેવા પ્રકારની સામગ્રીનો સદ્ભાવ થાય (ધમણાદિ