________________
૪૩
ગ્રંથ ભાગ-૧ સપરસ અડીને રહેલા હોય કે જેના કારણે વારંવાર સેવા માંગ્યા કરે તે છેવટું હવા સેવાર્ય સંઘયણ કહેવાય છે. • સંસ્થાન :- શરીરનો આકાર વિશેષતે સંસ્થાન કહેવાય છે. તેના ૬ ભેદ છે. (૧) સમચતુરસ્ત્ર સંસ્થાન :- લક્ષણ યુક્ત પ્રમાણ યુક્ત સર્વ અવયવે સામુદ્રિક ત્ર અનુસાર, સર્વપ્રકારે શુભ હોય પુરુષ પોતાના અંગુલે ૧૦૮ અંગુલ ઉંચો મ (તિર્થકરોને ૧૨ અંગુલની શીખા હોય જેથી ૧૨૦ અંગુલ ઉંચા હોય છે, તેમાં ક એટલે એડી ઉપરનો ભાગ ૪ અંગુલ, જંધા ૨૪ અંગુલ, ઢીંચણ ગુડાનો ઢેડો
અંગુલ, સાથળ ૨૪ અંગુલ, ભાગ ૧૨ અંગુલ, ઉદર ૧૨ અંગુલ, છાતિ ૧૨ "ગુલ, ગ્રીવા ૪ અંગુલ, મુખ ૧૨ = ૧૦૮ અંગુલ થાય પગનું તળિયું અંગુઠા હિત ૧૪ અંગુલ દીર્ધ વિસ્તૃત ૬ અંગુલ, કેડની લંબાઈ ૧૮ અંગુલ, છાતીનો
તાર ૨૪ અંગુલ, આગલીઓ સાથે હાથની લંબાઈ ૪૬ અંગુલ, મસ્તકની “રિધિ ૩ર અંગુલ, જંધાની પરિધિ ૧૮ અંગુલ, જાનુનિ પરિધિ ૨૧ અંગુલ, થળની પરિધિ ૩૨ અંગુલ, નાભિ નીચે ૪૬ અંગુલ, છાતી તથા પીઠ મળીને કે અંગુલ, અને ગ્રીવાની ૨૪ અંગુલ પરિધિ હોય છે અંગુલી આદિના બીજા માણ પણ અનેક છે.
અથવા જેના ચારે ભાગ એક સરખા હોય એટલે કે પદમાસને રહેલા મનુષ્યની ઈચણની લંબાઈ, જમણા ઢીચણથી ડાબા ખભાની લંબાઈ, ડાબા ઢીંચણથી મણા ખભાની લંબાઈ, અને પલાઠીના મધ્ય ભાગની લલાટ સુધીની લંબાઈ. | ચારે એક સરખી હોય તે સમચતુરસ્ત્ર સંસ્થાન કહેવાય છે. (૨) ન્યગ્રોધ પરિમંડળ સંસ્થાન :- નાભિની ઉપરનો ભાગ લક્ષણોપેત અને ન હોય અને નીચેનો ભાગ લક્ષણ રહિત હોયતે ન્યગ્રોધ પરિમંડળ સંસ્થાન હેવાય. (૩) સાદિ સંસ્થાન :- નાભિની નીચેનો ભાગ લક્ષણો પેત અને શુભ હોય ન ઉપરનો ભાગ લક્ષણથી રહિત હોય તે સાદિ સંસ્થાન કહેવાય છે. { (૪) વામન સંસ્થાન :- મસ્તક ગ્રીવા હસ્ત ચરણ લક્ષણ રહિત હોય અને બતી ઉદર વગેરે લક્ષણથી યુક્ત હોય તે વામન સંસ્થાન કહેવાય છે. | (૫) કુન્જ સંસ્થાન :- મસ્તક ગ્રીવા હસ્ત ચરણ લક્ષણવાળા હોય અને છાતી દર વગેરે લક્ષણથી રહિત હોય તે કુન્જ સંસ્થાન કહેવાય છે. [(૬) હુંડક સંસ્થાન :- શરીરના સઘળાય અવયવો શાસ્ત્રોક્ત લક્ષણથી રહિત ય તે હુંડક સંસ્થાન કહેવાય છે. વર્તમાન કાળમાં છએ સંસ્થાનમાંથી કોઈને કોઈ સંસ્થાન હોઈ શકે છે પરંતુ યણ છેલ્લું છેવટ્ટે જ હોય છે. વર્ણ :- શરીરને વિષે જે વર્ણાદિ પેદા થાય તે વર્ણાદિ નામ કર્મના ઉદયના રણે થાય છે વર્ણ પાંચ છે (૧) કાળો (૨) લીલો (૩) લાલ (૪) પીળો (૫)
કાળો વર્ણઃ જે વર્ણનામકર્મના ઉદયથી જીવના શરીરને વિષે કાળો વર્ણ પેદા આ તે કૃષ્ણવર્ણનામ કર્મ કહેવાય છે.
