Karmgranth 1 Vivechan

Author(s): Narvahansuri
Publisher: Padarth Darshan Trust

Page 57

૫૦
કર્મગ્રંથ ભાગ-૧ રતિ મોહનીય કર્મ બાંધવાના કારણો : અનેક દેશોગામો તથા જોવા લાયક સ્થળોને જોવાની ઉત્કંઠા, અનેક પ્રકારે રમવું, ખેલવું, રમતાં અને ખેલતાં બીજાના ચિત્તને આકર્ષવું અથવા વશ કરવું તે રતિ મોહનીય બાંધવાના કારણો છે.
અરતિ મોહનીય બાંધવાના કારણો : (૧) અસૂયા :- (ગુણમાં દોષનું આરોપણ કરવું) ૧૮ પાપ-સ્થાનકોમાંથી કોઈપણ પાપનું વિશેષ રીતે કે સામાન્ય રીતે સેવન કરવાનો સ્વભાવ, બીજાના આનંદનો નાશ કરવો. કોઈનું ખરાબ થતું હોય અથવા અમંગળની વાતો સાંભળવા મળે તો તેને જોઈ સાંભળીને તેનો ઉપહાસ કરવો તે અરતિ મોહનીય કર્મ બાંધવાના કારણો છે.
• ભય મોહનીય કર્મ બાંધવાના કારણો : પોતામાં ભયના પરિણામ હોય બીજાને ભય પેદા કરવામાં કુશળ-બીજાને ત્રાસ પમાડવામાં કુશળ તથા દયા રહિતપણું આ ભય મોહનીય કર્મ બાંધવાના કારણો છે.
શોક મોહનીય કર્મ બંધવાના કારણો - પોતે શોક ઉત્પન્ન કરી શોચ કરવો (બીજાને દુઃખી કરાવવા) તથા રૂદન કરવામાં એટલે કે રોવામાં અતિ આસક્તિ કરવી અર્થાતુ પોતાનું ધાર્યું થતું ન હોય તો ધાર્યું કરાવવા અને ઈચ્છિત પદાર્થો પોતાથી નાશ પામ્યા હોય તેને મેળવવા, આસક્તિપૂર્વક રૂદન કરવું તે શોક મોહનીય કર્મબાંધવાના કારણો છે.
જુગુપ્સા મોહનીય કર્મ બાંધવાના કારણો :- ચતુર્વિધ સંઘના અવર્ણવાદ બોલવા. તેમના તરફ તિરસ્કાર બતાવવો અને સદાચારની નિંદા કરવી તે જુગુપ્સા મોહનીય કર્મ બંધવાના કારણો છે.
પુરુષવેદ બાંધવાના કારણો :- પોતાની સ્ત્રીમાં સંતોષ, ઈષ રહિત સ્વભાવ, મંદ કષાય અવક્રાચાર, શીલ એટલે કે સરળતા યુક્ત મનવાળો શુભ આચાર આ પુરુષવેદ બાંધવાના કારણો છે.
સ્ત્રીવેદ બાંધવાના કારણો :- ઈર્ષા-વિષયોમાં લોલુપતા-જુઠું બોલવું- અતિ વક્રતા- એટલે કે વારંવાર માયાનું સેવન કરવું તથા પરસ્ત્રીના વિલાસમાં આસક્તિ કરવી આ સ્ત્રીવેદ બાંધવાના કારણો છે.
નપુંસકવેદ બાંધવાના કારણો :- સ્ત્રી-પુરુષ બન્નેને સેવવાનો અભિલાષ-ઉગ્ર. કષાય-તીવ્ર-કામેચ્છા-પાખંડ અને સ્ત્રીના વ્રતનો ભંગ કરવો તે નપુંસકવેદ બાંધવાના કારણો છે. ચારિત્ર મોહનીયના વિશેષ કારણો :- સાધુઓની નિંદા કરવી, ધર્મિષ્ઠ લોકોને વિધિ કરવા-મધુ માંસાદિથી અવિરત પુરુષોને પાસે અવિરતિની પ્રશંસા કરવી. દેશવિરતિ પુરુષોને વારંવાર અંતરાય કરવો. અવિરતિપણે સ્ત્રી આદિના ગુણોનું આખ્યાન (કહેવું) કરવું- ચારિત્રને દુષણ આપવું અને બીજાઓના કષાય નોકષાયની ઉદીરણા કરવી તે ચારિત્ર મોહનીય બાંધવાના કારણો કહ્યા છે. નરક આયુષ્ય બાંધવાના કારણો : -
રાત્રીભોજન કરવું- પંચેન્દ્રિય પ્રાણીઓનો વધ મહારંભ-મહાપરિગ્રહ-અનુગ્રહ કરવાનો ત્યાગ- માંસ ભોજન-સદા માટે સ્થિર રૂપે વૈર બુદ્ધિ, અનંતાનુબંધી કષાય, રૌદ્ર ધ્યાન, કૃષ્ણ, નીલ, કપોત, વેશ્યા અસત્ય ભાષણ,