________________
૪૧.
કર્મગ્રંથ ભાગ-૧
શરીરના ૫ ભેદ : સુખ દુઃખના ઉપભોગનું સાધન તે શરીર
(૧૦) ઔદારિક શરીર - જિનેશ્વરના શરીરદિની અપેક્ષાએ મનોહર પુગલોનું બનેલું સર્વોત્તમ શરીર ધર્મ-અધર્મ ઉપાર્જન કરવા સુખ-દુઃખનો અનુભવ કરવા તેમજ કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્તિ માટે, મોક્ષની પ્રાપ્તિ માટે આ શરીરનું પ્રયોજન હોય
જગતમાં રહેલા ઔદારિક વર્ગણાના પુદ્ગલોને ગ્રહણ કરી તે ઔદારિક રૂપે પરિણામ પમાડીને વિસર્જન કરવાની જે શક્તિ તે ઔદારિક શરીરનામકર્મ કહેવાય
(૧૧) વૈક્રિય શરિર :- નાનાવિઘ અનેક પ્રકારની વિશિષ્ટ ક્રિયા કરી શકે તે વૈક્રિય કહેવાય છે નાના મોટા, દ્રશ્ય અદ્રશ્ય, ભૂમિ પરથી આકાશમાં અને આકાશમાંથી ભૂમિ પર સંચરી શકે તે વૈક્રિય શરીર.
જગતમાં રહેલા વૈક્રિય વર્ગણાના પુલોને ગ્રહણકરીને વૈક્રિયરુપે પરિણામ પમાડી વિસર્જન કરવાની જે શક્તિ તે વૈક્રિય નામકર્મ કહેવાય છે.
(૧૨) આહારક શરીર - આ શરીર ૧૪ પૂર્વધર મહાત્માઓ લબ્ધિઓને પ્રાપ્ત કર્યા પછી પ્રમાદને વશ થઈ તિર્થંકરની રિદ્ધિ સિદ્ધિ જોવાની ઈચ્છાથી અથવા ૧૪ પૂર્વના પાઠને વિષે કોઈ શંકા વગેરે પેદા થાય તો તેના સમાધાન માટે આશરીર બનાવી ને તિર્થંકર પાસે મોકલે છે અને સમાધાન લઈને તરતજ પાછું આવે ત્યારે તેનું વિસર્જન કરે છે. જગતમાં રહેલા આહારક યુગલોને ગ્રહણ કરીને આહારક રુપે પરિણામ પહાડી વિસર્જન કરવાની જે શક્તિ તે આહારક શરીર નામકર્મ કહેવાય છે.
(૧૩) તૈજસ શરિર : ઉષ્ણતાવાળું કાશ્મણની સાથે અનુગામિ આહાર પચાવવામાં સમર્થ તથા તપશ્ચર્યાદિથી તેજોવેશ્યા અને શીતલેશ્યા એમ બન્ને લબ્ધિ પ્રાપ્ત થવામાં નિમિત્ત ભૂત થનારું આ તૈજસ શરીર હોય છે. જગતમાં રહેલા તૈજસ વર્ગણાના પુદ્ગલોને ગ્રહણ કરીને તૈજસ શરીરરુપે પરિણામ પમાડીને વિસર્જન કરવાની જે શક્તિ પ્રાપ્ત થાય તે તૈજસ શરીર નામકર્મ કહેવાય છે.
(૧૪) કાર્પણ શરીર :- જીવ પ્રદેશોની સાથે દૂધ અને પાણીની પેઠે પરસ્પર ભળી ગયેલ કર્મપ્રદેશો રુપ કાર્મણ શરીર હોય છે તથા સર્વ શરીરોના હેતુભૂત છે એક ભવમાંથી બીજા ભવમાં ગતિકરવા રૂપ પ્રયોજન વાળું છે.
જગતમાં રહેલા કાશ્મણ વર્ગણાના પુદ્ગલોને ગ્રહણ કરીને સાત કર્મરૂપે કે આઠ કર્મ રુપે પરિણામ પમાડીને આત્માની સાથે એકમેક કરીને રહેલું હોય છે, તે કાર્પણ શરીર નામકર્મ કહેવાય છે.
અંગોપાંગ :- અંગ-૮ હોય છે. ૨ હાથ-સાથળ ૧ પીઠ ૧-મસ્તક- ૧ છાતી વન ઉદર (પેટ) = ૮
થાપાંગ - આંગળી કપાળ વગેરે ઉપાંગ છે અને આંગળીઓની રેખા પર્વ વગેરે | ગ ગણાય છે. કાળા વરિક અંગોપાંગ :- આ નામકર્મના ઉદયથી ઔદારિક શરીરને વિષે તે કૃષ્ણગ-અંગોપાંગ પ્રાપ્ત થાય તે ઔદારિક અંગોપાંગ નામકર્મ કહેવાય છે.
