________________
૨૫
કર્મગ્રંથ ભાગ-૧
આ રીતે વારંવાર પ્રયત્ન કરતાં કરતાં ઘર્મને વિષે સ્થિરતા, એકાગ્રતા તથા ધર્મની પ્રવૃતિમાં પ્રસન્નતા વિશેષરૂપે પેદા કરતો જાય છે. આ પ્રયત્ન કરતાં કરતાં જો અનંતાનુબંધી અપ્રત્યાખ્યાનીય કષાય પ્રશસ્ત રૂપે બનતો હોય તો જીવનમાં વ્રત-નિયમ પચ્ચકખાણ વગેરે કાંઈ પેદા થતું નથી. પણ આ કષાયની સહાયથી ભગવાનની ભકિત સુંદરમાં સુંદર રીતે કરતો રાગાદિ પરિણામ પ્રત્યે દ્વેષ વધારતો ઘણી સકામ નિર્જરાને સાધે છે જો જીવને અનંતાનુબંધી પ્રત્યાખ્યાનીય કષાય હોય તો જીવનમાં વ્રત નિયમ-પચ્ચકખાણ નાનામાં નાનાથી શરૂ કરીને અભ્યાસ પાડતોપાડતો શ્રાવકના ૧૨ વ્રત વગેરેને સારામાં સારી રીતે પાળતાં સકામ નિર્ભર કરે છે. જો અનંતાનુબંધી સંજ્વલન જેવા કષાયની સહાય હોય તો વર્તમાનમાં મળેલી સાહ્યબી સંપતિને છોડીને સર્વ વિરતિને ગ્રહણ કરીને સારામાં સારી રીતે પાલન કરતો મિથ્યાત્વની મંદતા વધારતો રાગાદિ પરિણામ પ્રત્યે તીવ્ર ભાવે દ્વેષ પેદા કરતો (અનંતાનુબંધી અનંતાનુબંધી જેવો દ્રષ) ચરમ યથાપ્રવૃતિકરણને પ્રાપ્ત કરે છે. આ પ્રાપ્તિમાં જીવનો અધ્યવસાય સંસારમાં રહેલી સઘળી પાપની પ્રવૃતિ તપાવેલા લોઢા ઉપર ચાલવા જેવી માને છે. આ કાળ પુરો થતાં અપૂર્વકરણ નામનો અધ્યવસાય પ્રાપ્ત થાય તેની સાથે જ પ્રશસ્ત કોટીના કષાયની સહાયથી ગ્રંથિ ભેદાય છે. અપ્રત્યાખ્યાનીય કષાયોનું વર્ણન :અપ્રત્યાખ્યાનીય ક્રોધ - પૃથ્વીમાં પડેલી તિરાડ જેવો અપ્રત્યાખ્યાનીય માન- હાડકા જેવું અપ્રત્યાખ્યાનીય માયા – ઘેટાના શીંગડા જેવી અપ્રત્યાખ્યાનીય લોભ- ગાડાની મળી જેવો હોય છે.
આ કષાયની સ્થિતિ ૧ વર્ષની હોય છે. આ કષાયના ઉદયકાળમાં જીવને કોઈપણ જાતનું વ્રત-નિયમ પચ્ચકખાણ કરવાનો પરિણામ પેદા થતો નથી કોઈ કરતું હોય તો તેને સહાયરૂપ થવાની ભાવના હોય છે. આ કષાય ત્રીજા અને ચોથા એ બે ગુણસ્થાનકે હોય છે. આ કષાયના પણ ૧૬ ભેદ થાય છે. જે નીચે મુજબ છે. (૧) અપ્રત્યાખ્યાનીય અનંતાનુબંધી
અપ્રત્યાખ્યાનીય અનંતાનુબંધી અપ્રત્યાખ્યાનીય અનંતાનુબંધી
માયા અપ્રત્યાખ્યાનીય અનંતાનુબંધી લોભ અપ્રત્યાખ્યાનીય અપ્રત્યાખ્યાનીય અપ્રત્યાખ્યાનીય અપ્રત્યાખ્યાનીય અપ્રત્યાખ્યાનીય અપ્રત્યાખ્યાનીય માયા. અપ્રત્યાખ્યાનીય અપ્રત્યાખ્યીનીય અપ્રત્યાખ્યાનીય પ્રત્યાખ્યાનીય અપ્રત્યાખ્યાનીય પ્રત્યાખ્યાનીય
ક્રોધ
માન
માન
(૧૦)
