________________
કર્મગ્રંથ ભાગ-૧
૧૧
વર્તમાન કાળમાં આ રીતે કરી રહ્યો છું; ભવિષ્ય કાળમાં આવી રીતે કરીશ તો હુ જીવી શકીશ. ઈત્યાદિ જે જ્ઞાન તે દીર્ઘકાલીકી સંજ્ઞાવાળાનું જ્ઞાન કહેવાય છે.
(૩) દ્રષ્ટિવાદોપદેશીકી સંજ્ઞા :- હેય પદાર્થોમાં હેથ બુદ્ધિ, ઉપાદેય પદાર્થોમાં ઉપાદેય બુદ્ધિ જીવો ને જે સંજ્ઞાના બળે પ્રાપ્ત થાય તે દ્રષ્ટિવાદોપદેશીકી સંજ્ઞા કહેવાય છે. આ સંજ્ઞા સમકિતી જીવોને હોય છે.
દીર્ઘકાલિકી સંજ્ઞાવાળાં જીવોનું જે જ્ઞાન તે સંશી શ્રુત કહેવાય છે. આ સંજ્ઞા સંશી જીવોને હોય છે.
(૪) અસંજ્ઞીશ્રુત :- હેતુવાદોપદેશીકી સંજ્ઞાવાળા જીવોનું જે જ્ઞાન તે અસંજ્ઞી શ્રુતજ્ઞાન કહેવાય છે. આ શ્રુતજ્ઞાન ૨-૩-૪ ઈંદ્રિયવાળા જીવોને હોય છે. એકેંદ્રિય જીવોને હેતુવાદોપદેશીકી સંજ્ઞા હોતી નથી કારણ તેઓને અવ્યકતપણે હોવાથી તે જીવોને આ સંજ્ઞા હોતી નથી. એમ શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે તોપણ તેઓનું શ્રુત
અસંજ્ઞીશ્રુત રૂપે ગણાય છે. વર્ષ પ
·
(૫) સમ્યકશ્રુત ઃ જિનેશ્વર ભગવંતોએ પ્રરૂપેલા પદાર્થો જે રૂપે નિરૂપણ કરેલા હોય તે રૂપે માનવા, તથા સમ્યદ્રષ્ટિ જીવોમાં મિથ્યાદ્રષ્ટિએ પ્રરૂપિત શાસ્ત્રોનો અભ્યાસ કરવા છતાં પણ હેય ઉપાદેયપણાની બુદ્ધિ રહેલી હોય છે તેના કારણોએ તે અભ્યાસને સભ્યશ્રુત કહેવાય છે કારણકે સમ્યકૃરૂપે જ પરિણામ પામે છે.
(૬) મિથ્યાશ્રુત :- જિનેશ્વર ભગવંતોએ પ્રરૂપેલા પદાર્થોને જે રીતે માનવા જોઈએ તે રીતે માન્યતા પેદા ન થાય કારણ મિથ્યાત્વના ઉદયના કારણે સમ્યકશ્રુતનો અભ્યાસ પણ મિથ્યાશ્રુત રુપે પરિણામ પામે છે, તથા મિથ્યાત્વના ઉદયથી મિથ્યાદ્રષ્ટિનું ભણાયેલું શ્રુત મિથ્યારુપે પરિણામ પામે તે મિથ્યાશ્રુત કહેવાય છે.
(૭ થી ૧૦) સાદિ-શ્રુત - સપર્યવસિતશ્રુત-અનાદિશ્રુત-અપર્યવસિતશ્રુત :- આ ચારે ભેદોને દ્રવ્ય ક્ષેત્ર કાળ અને ભાવને આશ્રયીને જાણવા લાયક હોવાથી તે જણાવે છે (૧) સાદિ એટલે જે શ્રુતજ્ઞાનની આદિ થયેલી હોય તે સાદિશ્રુત કહેવાય છે. (૨) સપર્યવસિતત એટલે કે શ્રુતજ્ઞાનનો અંત થાય. સાદિ શ્રુત હંમેશાં અંત થવાવાળું જ હોય છે માટે તે સપર્યવસિત્ કહેવાય છે.
(૩) અનાદિશ્રુત :- જે શ્રુતજ્ઞાનની આદિ નથી પણ અનાદિ કાળથી ચાલ્યું આવે છે તે અનાદિશ્રુત જ્ઞાન કહેવાય છે.
(૪) અપર્યવસિત શ્રુત :- જે શ્રુતજ્ઞાન સદાકાળ માટે રહેતું હોય અર્થાત્ કોઈકાળે નાશ ન પામેલું હોય તેને અપર્યવસિત શ્રુત જ્ઞાન કહેવાય છે.અનાદિ શ્રુતજ્ઞાન હંમેશાં અપર્યવસિત જ હોય છે.
દ્રવ્યાદિની અપેક્ષાએ વિચારણા :
(૧) એક જીવને આશ્રયીને જ્યારે જીવ નવા સમક્તિની પ્રાપ્તિ કરતો હોય ત્યારે તેનું અજ્ઞાન શ્રુતજ્ઞાન રૂપે પરિણમે છે એ શ્રુતજ્ઞાનની આદિ થયેલી કહેવાય છે.
(૨) આ આદિ થયેલું શ્રુતજ્ઞાન જીવ સમક્તિ વમીને પહેલા ગુણ સ્થાનકને શ્રમ કરે ત્યારે તેનું શ્રુતજ્ઞાન સપર્યવસિત બને છે તથા કોઈ સમિકતી જીવ આ
