________________
૧૮
કલ્યાણું ? અને ધર્મનાં શુભ કાર્યોમાં પ્રેરે નહિં, એવા મિત્ર–ગીના પેટમાં રહેલા મળના જેવા દુશમને જ સમજવા. સાચા મિત્રો તે જ કહેવાય, કે જેઓ આપત્તિમાં મદદગાર થતા હોય, પાપકાર્યોથી બલાત્કાર કરીને પણ નિવારણ કરતા હોય, અને ધર્મકાર્યો પ્રતિ જે કઈ પણ પ્રકારે જોડાવા મથતા હેય.
એક જ તલવાર શીર કાપે છે, અને એ જ શીરને બચાવે પણ છે. પરંતુ તેને ઉપયોગ કરનાર કુશળ હા જોઈએ. વાણુ માનવેને ચારે દિશાની શાતા પણ અપાવે છે. અને તે જ વાણી જે બરાબર ન બેલાય, તે સજા પણ કરાવે છે. વાણમાં બોલનારાઓનું જ મહત્વ છે.
આપણુ પુરાણ સંસ્કૃતિ : ઘને પાર્જના જ્યારે અનિવાર્ય બને છે ત્યારે ગૃહસ્થાએ પિતે ધનની કમાણ માટે અમુક મર્યાદા નિયત કરવી જોઈએ. પૂર્વકાલમાં આપણું વેપારી સમુદાયમાં એવી પ્રવૃત્તિ હતી કે, પિતાની જરૂરીયાતને મર્યાદિત રીતે સંખ્યા પછી, બાકીનું ધન તેઓ પરમાર્થમાં ખરચી નાખતા યા પિતાનું જીવન તે કાર્યોમાં પૂરું કરતા. આજથી પચાસ વર્ષ પહેલાનાં હિસાબી ચોપડાઓ જોતાં એ સંસ્કૃતિના પૂરાવાઓ મળી આવે છે. આપણું વેપારીઓએ એ મરવા પડેલી સંસ્કૃતિનો પુનરુદ્ધાર કરવા કટિબદ્ધ થવું પડશે.
૧૬
