________________
પર
કલ્યાણ
ચાલત
ચાલત સાલસ સેવતાં, શ્વાસ ખાવીશ; નારી ભાગવતાં જાણજો, ઘટત શ્વાસ છત્રીશ. હું ઘેાડી વેળામાંહે જસ વહત, અધિક સ્વર શ્વાસ; આયુ છીજે ખલ ધટે, રાગ હાયે તન તાસ. અધિક નાહિ મેલીયે, નહિ રહિયે પડસાય; અતિ શીઘ્ર વિચાલીયે, જો વિવેક મન હાય. ८
–શ્રી ચિદાનન્દજી
9
માનસશાશ્રુની દૃષ્ટિએ ઉપકારનું તત્ત્વજ્ઞાન.
ઉપકારનું પણ એક નવું જ તત્ત્વજ્ઞાન છે. સમાજનુ વ્યવહારિક જ્ઞાન આપણને એમ શીખવે છે કે એકગણા ઉપકાર કરનાર ઉપર સેગા ઉપકાર કરવા. પણ આ અર્ધું જ સત્ય છે. ખરૂં જોતાં બદલાના ઉપકાર કરતાં ઉપકારનું સતત ભાન વધુ કીમતી વસ્તુ છે. એ સમજવા બહુ ઉદાર હૃદય જોઈએ છે. આપણે એવા ઘણા માણસે જોઇએ છીએ જેને આપણે એક ચાના પ્યાલા પાયા હાય તેા બદલામાં આપણને પણ ચા પાય ત્યારે જ તેમે નિરાંત થાય. પછી આપણને તેની જરૂર હોય યા નહિ. ઉપકારને હિસાબ આમ ચોખા રાખવાની પોતાની તકેદારી માટે આવા લેાકેા ગવ લેતા હોય છે, પણ જે ભાવનાથી એ લેાકા આ હિસાબ રાખે છે એ ભાવના ગર્વ કરતા શરમને પાત્ર વધારે છે. પેાતાના પર ચડેલા ઉપકાર વહેલામાં વહેલી તકે ધોઈ નાખવાની આ અધીરાઈની પાછળ એ ઉપકાર કરનાર તરફના ઊંડા તિરસ્કાર છે. એવા લેાકેા પોતાના પર થએલા ઉપકારને ફૂલોની માળાના જેવા નથી માની શકતા, પણ એતે ખસના ચેપ જેવા માને છે, અને બનતી ત્વરાએ એમાંથી મુક્ત થવા ઇચ્છે છે. અને આથી જ ઉપકાર પરત્વે અહિષ્ણુ
તે
હાય છે.
પરંતુ ખરી મહાનુભાવતા ઉપકાર ધોઇ નાખવાની ઉતાવળમાં નહિ
