________________
૫૧
કયાણ : હિંદની વસ્તીને લગભગ એથે ભાગ દેશી રાજ્યમાં રહે છે. દેશી રાજ્યોની વસ્તી ૯,૩૧,૮૯,૨૪૪ ની છે.
વસ્તીના ૮૯ ટકા મનુષ્ય ગ્રામ્યજીવન ગાળે છે.
હિંદમાં સૌથી વધારે ગીચ વસ્તીવાળો પ્રાંત બંગાળા છે. ત્યાં દર માઈલે ૭૪ર માણસોની વસ્તી છે.
હિંદમાં સ્ત્રીઓ કરતાં પુરુષોની સંખ્યા વધારે છે. પંજાબ, સરહદ પ્રાંત તથા મુંબઈમાં આ પ્રમાણુ ખાસ તરી આવે છે.
બંગાળામાં ખેતી કરતી વસ્તી લગભગ ચાર કરોડની છે. આ માણસો પાસે સરેરાશ ત્રણ એકર જમીન છે.
એક લાખ તથા વધારે વસ્તીવાળા શહેરોની સંખ્યા ૧૯૩૧ માં ૩૫ હતી હતી તે વધીને ૧૯૪૧ માં ૫૮ ની થઈ છે. શહેરમાં રહેતી વસ્તીનું પ્રમાણ આ દસકામાં નવ કરોડ એક લાખથી વધીને સાડાસોળ કરેડનું થયું છે. આ વધારે ૮૧ ટકાનો છે.
બીજા કોઇપણ પ્રાંત કરતાં સંયુક્ત પ્રાંતમાં મોટાં શહેરોની સંખ્યા હમેશાં વધારે રહી છે.
આખા હિંદમાં, ૧૦૦ હિંદીઓ પૈકી ૬૭ હિંદુઓ, ૨૪ મુસલમાન અને ૬ જંગલી મનુષ્યો હોય છે.
બ્રિટીશ હિંદના કોઇપણ પ્રાંત કરતાં મદ્રાસમાં ખ્રિસ્તિઓની સંખ્યા વધારે છે, ત્યારપછી મુંબઈ અને પંજાબમાં વધારે સંખ્યા છે.
હિંદમાં શિક્ષિતતાનું પ્રમાણ ૧૯૩૧ કરતાં ૭૦ ટકા વધ્યું છે. પુરુષોમાં શિક્ષિતતાનું પ્રમાણ ૬૦ ટકા અને સ્ત્રીઓમાં ૧૫૦ ટકા વધ્યું છે. પ્રાંતમાં મુંબઈ આગળ પડતું છે. ત્યારપછી બંગાળ આવે છે. પરંતુ સમગ્ર હિંદમાં ત્રાવણકોર તથા કચીન આગળ પડતા છે. બંને રાજ્યની એકત્ર વસ્તીનું પ્રમાણ ૪૫ ટકા છે. પુરુષોનું પ્રમાણ ૫૬ ટકા તથા સ્ત્રીઓનું પ્રમાણ ૩૪ ટકા છે. આ ૩૪ ટકાનું પ્રમાણ બ્રિટિશ હિંદના કોઈપણ પ્રાંત કરતાં ચારગણું વધારે છે.
