________________
ખંડ: ૨ :
૧૯૭
જૈનેએ “નૃત્યનું સ્થાન આજ લગી જાળવી રાખ્યું છે. નૃત્યની ભાવના આપણે ત્યાંના દેવમંદિરોમાં ઉતારાતી આરતી પ્રસંગે દૃષ્ટિગોચર થાય છે. જૈનેની પૂજામાં પણ નૃત્ય પૂજાએ અગ્રસ્થાન મેળવ્યું છે. આ રીતે હિન્દની પૌરાણિક ભાવનાઓ જાગૃત થતી જાય છે. નૃત્યની ગૂંથણું કરવામાં પ્રાચીન પ્રજાએ જે દીર્ધ સૌજન્ય રેડ્યું છે એ પ્રાચીન સંસ્કૃતિના પ્રત્યાઘાતીઓને ગમે તેવું લાગતું હોય છતાં એ નિરર્થક નથી એમ જાણે અજાણ્યે એનાથી સ્વીકારાય છે.
દેવમંદિરમાં ઉતારાતી આરતી માટેની પ્રમુખ આરતીનું નૃત્ય “અસરા નૃત્ય' તરીકે પંકાઈ ગયું છે. એ આરતી પ્રસંગે અપ્સરા નૃત્યના દર્શન થાય છે.
“વિવિધ પૂજા” ના રચયિતાઓએ પૂજામાં “ નૃત્ય પૂજા” મૂકી છે અને એથી જેનેની લલિતકળામાં નૃત્ય અગ્રસ્થાન ભોગવતું હતું એની સાબિતી આપે છે. જેનેએ આજલગી નૃત્યકળાને ખૂબજ કેળવી હતી. આ કળાનો ઉપયોગ આજે સમાજ માત્ર રંજન ખાતર ઉપયોગ કરી લે છે, આ નૃત્યપૂજાના કેટલાક ઉલ્લેખ બહુજ સરસ છે.
સરસ નાટક કરી શુદ્ધ ભાવજ ધરી, નિજ આતમા મતિ અસારી; એક શત આઠ કમર કુમરી કરથી કરે, વિવિધ સંગીત વાછત્ર ધારી. સરસ, સેલ શૃંગાર કરી કુમરી નાચતી વલી, હૈયાં હૈયાં થેઈયાં કરતી; દેખાવતી હસ્તગત ઘુધરી નાદશું, ઘૂંટણ દેઈ ભમરીય ફરતી. સરસ, વિવિધ પ્રકાર એમ નાટક કરતી, લાજ મર્યાદા મનમાં ધરતી; એહ વિધ વિકજન નાટક કરંતાં, સંસારસમુદ્ર વહેલા તરંતી. સરસ
નાટક પૂજા સોળમી, સજી લે શૃંગાર; નાચે પ્રભુકે આગલે, ભવનાટક સબ ટાર. દેવ કુમર કુમરી મિલિ, નાચે ઈક શત આઠ; રચે સંગીત સુહાવના, બતિસ વિધકા વાટ. રાવણ ને મદદરી, પ્રભાવતી સુરિયાભ; દ્રૌપદી જ્ઞાતા અંગમેં, લિયે જન્મકે લાભ. ટારે ભવનાટક સબી, હે જિન દીનદયાલ; મિલકરસુર નાટક કરે, સુધર બજાવે તાલ.
