________________
૧૯૮
કલ્યાણઃ | નાટ્યશાસ્ત્રના નિષ્ણાત અભ્યાસીઓએ નૃત્યના બે વિભાગ યોજ્યા છે. એક માર્ગ અને બીજો દેશી. માર્ગી નૃત્ય દેવ મંદિરમાં યોજવામાં આવે છે અને તે દેવની સમક્ષ, દેશી પદ્ધતિનું નૃત્ય એ માત્ર રંજન ખાતર જાય છે અને તે દેશ દેશની પદ્ધતિ અનુસાર હોય છે. માર્ગી પદ્ધતિનું નૃત્ય માત્ર પવિત્ર તહેવારમાં યોજાઈ જાય છે. જે દ્વારા આપણમાં ભાવુકતા તેમજ સંસ્કારિતા પિદા કરી શકાય છે. જેનોની નૃત્યકલાની પદ્ધતિમાં માર્ગ સીસ્ટમ પર વધુ ધ્યાન અપાયું છે. અને એથીજ ભાવનાના પ્રસંગે માત્ર દેવમંદિરમાં નૃત્યની યોજના કરવામાં આવે છે. નૃત્યકલાની પદ્ધતિ એ માત્ર રંજન ખાતર હોતી નથી; પણ પૂજ્ય પુરુષો પ્રત્યેની બહુમાનપૂર્વકની ભક્તિ તરીકે હોય છે.
હિન્દુઓ પિતાની કલાને હિન્દુ કલા તરીકે સંબોધી શકે છે, હિન્દુઓ નૃત્યકલા તરીકે હિન્દુ નૃત્યની ઉપમા આપી શકે છે. રાગીનીદેવી જેવી મશહુર નતિકા આ નૃત્યને Hindu Dancing તરીકે કહી શકે છે. મુસ્લીમે પોતાની કલાને મુસ્લીમ કલા તરીકે આવકારે છે. બુદ્ધ ધર્મને અનુયાયીઓ પોતાની શિલ્પકલા સંસ્કૃતિને બૌદ્ધિક સંસ્કૃતિ તરીકે ગણે છે તે જેને પોતાની કલાને “જેન કલા–જેન નૃત્ય–જેન શિલ્પ” તરીકે કેમ ન સ્વીકારી શકે ? આ વસ્તુ કદાચ જ બની શકે તે “જેનાશ્રિત કલા” કહેવામાં શું વાંધો હોઈ શકે ?
જેનોએ આજે આ કળાને વિકસાવવાની આવશ્યકતા છે. જેને નૃત્ય શૈલીએ માર્ગી સીસ્ટમ પર બાળકોને નૃત્ય વિભાગમાં રસ લેતા કરવા જરૂરના છે.
નૃત્યમાં સંસ્કૃતિને સંજીવન કરનારી પ્રેમ ભાવનાનું પ્રબળ તત્ત્વ છે. એ તત્વને સંગાનુસાર વિશુદ્ધ રીતે જીવનમાં ઉતારી શકાય છે. એમાં અવનવું ચેતન્ય રેડી સંસ્કૃતિની એ કળાભાવનાને અમરત્વ આપી શકાય; અને એ દ્વારા પરમાત્માની ભક્તિ કરવાપૂર્વક જીવનને ધન્ય બનાવી શકાય.
