________________
૨૮
ભૂલાઈ ગઈ છે. જીવન જટિલ છે. એક સંગ્રામ છે એમ માની માનવી પોતાની વૃત્તિઓ સાથે લડવામાં જ જીવન વ્યતીત કરી દે છે. વૃત્તિઓ સાથે લડવું એટલે પોતાની સામે જંગ માંડવો. અને પોતાની સાથેના જંગમાં હંમેશા માનવી પોતે જ પરાજિત થાય છે.
સત્તા, સંપત્તિ અને પરિગ્રહથી સુખ તો નથી મળતું, પણ સુખની શોધમાં જરૂર ભટકી શકાય છે!
ખલિફા અબ્દુલ રહેમાને ૮૯૧ થી ૯૬૨ સુધી ૪૯ વર્ષ સામ્રાજ્ય ભોગવ્યું. એની વાર્ષિક આવક હતી, ૩,૩૬,00,00 ડોલર! ૬,૩ર૧ સ્ત્રીઓ હતી. એના મૃત્યુ પછી એના વિલમાં લખેલું હતું. “મારા સર્વાગી ઐશ્વર્યપૂર્ણ જીવનમાં મેં જે દિવસોએ નિર્ભેળ સુખ મેળવ્યું છે એ દિવસોનો આંકડો છે. ૧૪'. માત્ર ૧૪ દિવસ એણે આનંદમાં ગુજાર્યા એમ કહી શકાય.
સચ્ચિદાનંદ સત, ચિત્ત આનંદની કલ્પનામાં છેલ્લું ચરણ છે, આનંદનું. આ આનંદ એટલે અંગ્રેજોમાં જેને કહેવાય છે, Bliss નિર્ભેળ સ્વયં ભૂ. સ્વાધીન અને સ્વસ્થ આનંદની અનુભૂતિ આનંદની અવસ્થા એટલે આધ્યાત્મિક અવસ્થા, સમાધિની ઉપલબ્ધિ!
તેવી જ રીતે આધ્યાત્મિક પ્રક્રિયામાં ત્રીજો તબકકો છે, મુદિતા... એટલે આનંદ...!
- બ્રહ્મ પરમાત્મા અથવા ચેતના સર્વમાં રહેલ જ છે. આ વિશ્વ ચેતના કે બ્રહ્મ જ તમામ આત્યંતિક આનંદનું કારણ છે. પદાર્થોની ઉપેક્ષા કરી તેમાં રહેલ બ્રહ્મને કેવી રીતે જોવું તે વિદ્યાને બ્રહ્મવિદ્યા કહેવામાં આવે છે.
આનંદ વિનાની સ્વતંત્ર માનવીની પરાધીન દશાનો ચિતાર ડગલે ને પગલે જોવા મળે છે.
ગાંધીજીએ યથાર્થ કહ્યું હતું: વિનોદ વિનાનું ગાંભીર્ય અને ગાંભીર્ય વિનાનો વિનોદ અર્થશૂન્ય છે.
એક એવી માન્યતા ઘર કરી ગઈ છે કે જ્ઞાની માણસ ગંભીર હોય. પછી તો લોકો જ્ઞાની હોવાનો ડોળ કરવા ગંભીર વદન ધારણ કરે છે અને જ્ઞાનના બોજ તળે બેવડ વળી ગયેલા ગંભીર ડાચું કરી બેસી રહેનારા વિદ્વાનોનો પણ તોટો નથી... અને કાર્યરત-વ્યસ્ત માણસને તો હસવાની પણ ફુરસદ નથી હોતી. હસતો માણસ લૌકિક દ્રષ્ટિએ આછકલો દેખાય છે. બેફિકરામાં ખપી જાય છે.'
ડૉ. આલ્બર્ટ સ્વાઈ—ર જીવન જીવવા માટે બે બાબતોને મહત્વ આપતા-એક
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
