________________
વર્ગની જરૂરિયાત ઉભી થાય છે. અને તે પણ જનસમાજને એ જાતની જરૂરિયાત પૂરી પડવાને પહોંચી વળી શકે તેટલી સંખ્યામાં કે તેટલા બળમાં હોવાની પણ એટલી જ જરૂરિયાત ઉભી થાય છે. તેથી એ વર્ગની સંસ્થા પણ આવશ્યક થઈ પડે છે. આધ્યાત્મિક જીવનના એટલે કે ધાર્મિક જીવનના આ ઉસ્તાદોને આપણે સામાન્ય પરિભાષામાં ધર્મગુરુઓ કહીશું.
જ્યારે જગતમાં ધર્મગુરુઓની સંસ્થાઓની આવશ્યકતા ઉભી થાય છે, એટલે પછી તે સંસ્થા તંત્રબદ્ધ થઈ વ્યવસ્થિત ચાલે, તેના દરેક કાર્યો વ્યવસ્થિત હોય, જનસમાજમાં પ્રતિષ્ઠિત રીતે પ્રચાર કરી શકે, જનસમાજ તેના તરફ આકર્ષાઈ રસપૂર્વક તેનો લાભ ઊઠાવે તેવી દરેક જાતની સગવડો પૂરી પાડનાર જે એક તંત્ર અસ્તિત્વમાં લાવવું પડે છે, તે તંત્રને તીર્થ કહેવામાં આવે છે. તેવા તીર્થનું સ્થાપન કરનાર-તેનું જગતમાં અસ્તિત્વ ઉત્પન કરનાર તીર્થકર કહેવાય છે.
આ ઉપરથી માનવજીવનમાં કલ્યાણ અને વ્યવસ્થા પ્રેરનાર દરેકે દરેક સંસ્થાઓ કરતાં ધર્મસંસ્થાનો દરજ્જો પ્રગતિ માગને હિસાબે પહેલો અને ઉંચો આવે છે. તે જ પ્રમાણે તે તે દરેક સંસ્થાઓના મુખ્ય મુખ્ય જવાબદાર અધિકારીઓમાં પણ તીર્થકરોનો દરજ્જો સૌથી પહેલો અને ઉંચો આવે છે, અને તેથી તેઓ જગતુપૂજ્ય ગણાય એ સ્વાભાવિક છે. સર્વ પ્રાણી માત્ર, સર્વ વ્યવહાર માત્ર, સર્વ જીવનમાત્રમાં અને અખિલ જગતમાં તે કેન્દ્ર સ્થાને બિરાજી શકે છે. માટે જ સિદ્ધચક્રમાં વચ્ચે કેન્દ્રમાં જ તે તત્વની ગોઠવણ છે.
જે માનવ વ્યક્તિઓના જીવન એકંદર સર્વથા ઉજ્વળ, ઉદાત્ત, ભવ્ય, સર્વોત્તમ હોય છે, તે જ તીર્થંકર થઈ શકે છે. તેઓ ગુરૂઓના પણ ગુરૂ હોય છે. સર્વના અંતિમ આદર્શ અને નિયામક હોય છે. તેઓ જગતના સર્વ પદાર્થ માત્રમાં સર્વોચ્ચ ભૂમિકા ઉપર બિરાજી શકે છે. એવા મહા તીર્થના સ્થાપનારા જ્યારે જ્યારે જરૂરિયાત હોય ત્યારે
