________________
આવ્યો છે. જેથી તે તે સંયોગોમાં રહેલા આત્માઓને થોડે ઘણે અંશે પણ ધર્મ તત્વનો પ્રવાહ ન્યાય, નીતિ, સદાચાર તથા પરમ આચારમાં ટકી રહી યથાશકય આત્મવિકાસ કરી શકે છે.
બધાયની એકતા કરીને ખીચડો કરવામાં જૈન ધર્મ માનતો નથી. દરેક ધર્મ કે સંપ્રદાયના અનુયાયીઓ પોતપોતાના ધર્મ કે સંપ્રદાયને વળગી રહીને, તેના તરફની પણ નિષ્ઠાપૂર્વકની વફાદારી પૂરેપૂરી જાળવીને, એમાં બતાવ્યા પ્રમાણે પ્રમાણિક રીતે ધર્મનું આચરણ કરીને તેઓ યથાસંભવ ઊંચા આવે એજ યોગ્ય વ્યવસ્થા છે.
મૂળભૂત વિશ્વવ્યાપક ધર્મ રૂપ અમૃત તત્વના પ્રવાહ જુદા જુદા ભાગમાં વહેંચાઈ ગયેલ છે, તેને એક જ મુળ સ્વરૂપમાં યોગ્ય રીતે લાવવાની હવે શકયતા નથી. તેથી આજે જે સ્વરૂપમાં વહેંચાયેલો તે છે, તેમાંથી પણ જેટલો ફાયદો ઉઠાવાય તેટલો જુદી જુદી જનતાએ ઉઠાવવો એ જ ઉપાય રહે છે, જુદા જુદા દેશકાળ, ઐતિહાસિક તથા માનસિક વિગેરે બીજા સંજોગોમાં વહેંચાયેલી જનતા જુદા જુદા એ પ્રવાહોમાંથી પ્રેરણાઓ લે એ જ શકય, વ્યવહાર અને હિતકર છે.
દરેક ધર્મ અને સંપ્રદાયની સંગતિ કેવી રીતે છે તે સ્યાદવાદની દ્રષ્ટિથી સમ્યગ રીતે સમજી લઈ સુવ્યવસ્થિત બોધ એટલે કે સમ્યગજ્ઞાન સુરક્ષિત રાખી લેવાય છે. પછી ભલે ને મતમતાંતરો પોતે પરસ્પરમાં સંઘર્ષ કરતા હોય.
જૈન શાસનની પરંપરાની આ સ્વતઃ વિશેષતા છે. ભલે તેના મૂળ પ્રવાહની સંખ્યા આજે ઓછી ગણાતી કે મનાતી હોય. જો કે તે એક ભ્રમ જ છે અને બનાવટી હાઉ છે.
ખરી રીતે તો જગતભરના કોઇપણ ધર્મ કે સંપ્રદાય, કે જેઓ થોડે કે ઘણે અંશે આધ્યાત્મિક વિકાસના પાયા ઉપર પ્રચલિત હોય તે સર્વના અનુયાયીઓ વત્તે કે ઓછે અંશે મૂળ ધર્મના આરાધકો છે, [ ] ૨૫
]
