________________
મેળવવાની ભાવનાને કયાંથી જાગે ? માટે એ ક્ષણિક તત્ત્વના બોધની જરૂર પણ છે. - વિશ્વ સદા નિત્ય છે, એ સદા ક્ષણિક પણ છે. દ્રવ્યાર્થિક દ્રષ્ટિથી નિત્ય છે, પર્યાયાર્થિક દ્રષ્ટિથી અનિત્ય પણ છે. ઈત્યાદિ રૂ૫ સમ્યગ સમજ ધરાવનાર જૈનશાસન વિશ્વના ચોકમાં મહા કલ્પવૃક્ષ રૂપે ખડું છે. જેમ જુદા જુદા વાહનોના જુદાં જુદાં ખાતાં તેના સંચાલન ચલાવતા હોય, તે ખાતાઓ ઉપર સમગ્ર દેશનું વાહન વ્યવહાર ખાતું હોય, રીક્ષા અને વિમાનનો ભલે મેળ ન હોય, રેલ્વે અને ગાડીનો ભલે પરસ્પર મેળ ન હોય, પરંતુ વાહન વ્યવહારખાતામાં તે સૌનો સંગત રીતે એક વ્યાપક વહીવટ ચાલી શકતો હોય છે, અને તેની દ્રષ્ટિમાં સંગત હોય છે. શહેરમાં રીક્ષા જરૂરી હોય છે, આકાશમાં વિમાન.
तत् तत् तन्त्रोकतमखिलम् पुनर्बन्धकादि अवस्था भेदतो न्याय्यं परमानन्द कारणम् ॥
અપુનબંધક ભાવ વિગેરે જુદી જુદી અવસ્થાના જુદા જુદા ભેદોની અપેક્ષાઓ મોક્ષમાં કારણભૂત હોય, તેવું તે તે ધર્મશાસ્ત્રોમાં જે જે કહ્યું છે, તે સર્વ ન્યાયસર છે, અને યોગ્ય હોય છે.
આ રીતે અદ્દભૂત અને વ્યવસ્થિત સમન્વય ઘણા કાળથી સ્પષ્ટ અને મોઘમ રીતે કરાયેલો છે. પછી ભલે ને જગતમાં ગમે તેટલા ધર્મો અને સંપ્રદાયો હોય. ૩૬૩ થી વધારે ભેદો તો ન હોઈ શકે
ને?
ખીચડા જેવો અવ્યવસ્થિત અને વિવેક વિનાનો સમન્વય અયોગ્ય છે, સમન્વયને લાયક પણ નથી. એકતા એ તો સમન્વયને નામે જગતને ભ્રમણાના ચક્ર ઉપર ચડાવવાની યુક્તિ છે.
[
] ૨૮
||
