________________
તેના રક્ષણ, વર્ધન, વહીવટ, સંચાલન, ઉપયોગ, વપરાશ, વિબો દૂર કરવા વિગેરેને લગતા નિયમો ઉભા થાય જ. તે બાબત પણ શાસ્ત્રમાં વિવેચન હોય જ.
આ મિલ્કતો ગણાય શાસનની માલિકની અને તેનું સંચાલન વહીવટ વિગેરે કરે શ્રી ચતુર્વિધ સંધ.
તેમાં પણ શ્રમણો અને શ્રાવકો વચ્ચે જવાબદારી વહેંચાયેલી છે. શ્રમણોમાં પણ આચાર્ય, ઉપાધ્યાય વિગેરેના અધિકારો વહેંચાયેલા રહે, સ્થાનિક સંઘો અને સકળ સંધો વિગેરેની ફરજો ઠરાવાયેલી રહે.
આ રીતે પાંચ દ્રવ્યો, સાત ક્ષેત્રો, બાર ધર્મ દ્રવ્યો, અને તે દરેકના અનેક અનેક પેટા ખાતાઓ સહજ રીતે ઉપસ્થિત થઈ જાય છે.
હવે આપણે શાસન વિષે વિચાર કરીએ.
આગાઉ આપણે લોકપ્રકાશના જે બે શ્લોકો જોયા છે તેમાં તીર્થ પ્રવર્તતુ એ વાક્ય તદ્દન જુદું પડે છે.
૧. ધર્મનો ઉપદેશ, ૨. શ્રી સંઘની સ્થાપના, ૩. શ્રી દ્વાદશાંગીનું અર્થાપન અને ત્રણેય કરતાં લતીર્થ પ્રવર્તતુ’ એ વાક્ય જુદું પડે છે અને તેને મુખ્ય સ્થાન અપાયેલું છે.
તીર્થ એટલે શાસન સંસ્થા, સમજવાની છે, એમ સ્પષ્ટ સમજી શકાય છે.
તીર્થ શબ્દ સંસ્થા અર્થમાં ઘણે ઠેકાણે વપરાયેલો હોય છે. રાજ્ય તીથમાં ધન ખર્ચવું. એ ઠેકાણે તીર્થ એટલે સંસ્કૃતિ પોષક સંસ્થાઓ એવો અર્થ છે. અને દિગંબરાચાર્ય શ્રી સોમપ્રભાચાર્યના રચાયેલા. નીતિવાક્યામૃત નામના રાજ્યનીતિના ગ્રંથમાં એ શબ્દ એ અર્થમાં વપરાયેલ છે.
|
_ ૩૮
]
