________________
તીર્થંકર શબ્દમાં પણ તીર્થને એટલે કે શાસન નામની સંસ્થાના કરનારા-સ્થાપનારા એ અર્થ થાય છે. કેમ કે આગમો તો તીર્થંકર પ્રભુઓ રચતા નથી, પ્રવર્તાવતા નથી. તેવી જ રીતે શાશ્વત ધર્મ કરાતો નથી, તે ઉપદેશાય છે. એટલે તીર્થ એટલે શાસન એમ સ્પષ્ટ સમજી શકાય છે.
ધમ્મતિયરે’ શબ્દમાં પણ ધર્મપ્રવર્તક શાસનના કરનારા-સ્થાપનારા, ધર્મને માટેના શાસનના કરનારા-સ્થાપનારા એ અર્થ બરાબર બંધબેસતો થાય છે.
સંઘના સ્થાપનારા હોવાની અને દ્વાદશાંગીની અર્થાપના કરવાની વાત સ્પષ્ટ રીતે જ જુદી આવી છે. આથી તીર્થ એ સંસ્થા રૂપી જુદી જ વસ્તુ છે.
‘નમો તિત્હસ્સ’ એ વાક્યમાં પણ શાસનરૂપ સંસ્થા વધારે બંધ બેસે છે.
ઊપચારથી શ્રી સંઘને, શાસ્ત્રોને, ધર્મને, શાસનની મિલ્કતોને પણ તીર્થ શબ્દ લાગુ કરી શકાય છે. કેમકે તેનો પરસ્પરનો સંબંધ હોય છે. તે તે શબ્દને મુખ્ય કરીને બીજાઓને ઉપચારથી તે શબ્દથી બોલાવી શકાય છે.
એ જ પ્રમાણે સંધ શબ્દ-ધર્મ શબ્દ વિગેરે પણ શાસ્ત્ર શાસન વિગેરે અર્થમાં વપરાયેલા મળે છે.
એ જ પ્રમાણે પ્રવચન શબ્દ ધર્મ અર્થમાં-સંધ અર્થમાં-શાસ્ર અર્થમાં-શાસન અર્થમાં પણ વપરાય છે.
પ્રવચન સંધ વખાણીયેજી.
પ્રવચન શાસ્ત્ર, આગમ વિગેરે.
૩૯
