________________
ધોધ-ગ્રંથમાળા
: પુષ્પ
કરે છે, પ્રાયઃ મિતાહારી હાય છે, સપ્રમાણ નિદ્રા લે છે અને પેાતાના બાપદાદાની ખાનદાનીના તથા પેાતાના સ્થાનના વિચાર કરીને મનસ્વી વર્તન ન કરતાં ન્યાય—નીતિથી વર્તે છે. વળી સ્વમાનને વહાલું ગણી એવું કાર્ય કરતા નથી કે એવા સ્થાને જતા નથી કે જ્યાં પેાતાનું અપમાન થાય, અને તે હિતાહિતના તથા કર્તવ્યાકતવ્યને નિરંતર વિચાર કરી તે પ્રમાણે વર્તે છે, એટલે પ્રગતિ, ઉન્નતિ કે અભ્યુદયને સાધી શકે છે. તેથી અજ્ઞાન, મૂઢતા, મૂર્ખતા કે જડત્વને કાઈ પણ રીતે ઇષ્ટ ગણી શકાય નહિ. કહ્યું છે કે
66
:
:
अज्ञानं खलु कष्टं द्वेषादिभ्योऽपि सर्वदोषेभ्यः । अर्थ हितमहितं वा न वेत्ति येनावृतो जीवः ।। "
• દ્વેષ આદિ સર્વ દાષા કરતાં અજ્ઞાન એ મોટા દોષ છે, કારણ કે તેનાથી આવૃત થયેલે જીવ હિત કે અહિત પદાર્થને જાણી શકતા નથી. ’
વિદ્યાભ્યાસ કરતાં મહેનત પડે છે અને એશઆરામને ઘણા ભાગે જતા કરવા પડે છે, પણ તેનું પરિણામ અત્યંત સુંદર હાય છે. તેથી જ આર્યનીતિકારેએ ભાર દઈને કહ્યું છે કે
“ મુવાી ચલતે વિઘાં, વિદ્યાર્થી સ્વગતે મુવમ્ । सुखार्थिनः कुतो विद्या १ विद्यार्थिनः कुतः सुखम् १ ॥ "
જે અંતરથી આરામરૂપી સુખને આશક હોય તે વિદ્યાને છેડે છે અને જે અંતરથી વિદ્યાના આશક હાય તે
