________________
માધ-ચંથમાળા : ૬૪ : તરફને વેગ વધી પડ્યો છે. આને લીધે જે કંઈ પ્રવૃત્તિઓ થાય છે, તે મોટા ભાગે સ્થલ દષ્ટિએ જ થાય છે અને તેમાં તથ્ય જેવું કંઈ જ નહિ હેવાથી તેનું પરિણામ જે આવવું જોઈએ તે આવતું નથી. આ પરિસ્થિતિમાં સુધારો કરવાને એક જ ઉપાય છે. તે એ કે-જ્ઞાનને તેના મૂળ સ્થાને પ્રતિષ્ઠિત કરવું અને જ્ઞાનીઓને મે વધારીને તેમનું માર્ગદર્શન દરેક અગત્યના કામમાં સ્વીકારવું.
(૪) ઉપધાન.
શ્રતને અભ્યાસ કરવાની યોગ્યતા આવે તે માટે વિશિષ્ટ પ્રકારનું તપ કરવાની આવશ્યકતા છે. આ તપ શાસકથિત ને અતિ પ્રાચીન છે. તે અંગે શાસ્ત્રકારોએ કહ્યું છે કે
“વસે પુર નિર્વ, ગોવં સવારં _ पियंकरे पियंवाई, से सिक्खं लद्धमरिहई ॥"
“જે હમેશા ગુરુકુલમાં રહે છે, વેગવાન તથા ઉપધાનવાનું છે તથા પ્રિય કરનાર અને પ્રિય બેલનાર છે તે શાસ્ત્રનું શિક્ષણ શીધ્ર પામવાને ચગ્ય છે.”
ઉપધાન કેને કહેવાય?” તેને ઉત્તર એ છે કે “જેના વડે સૂત્રને અભ્યાસ કરવાની શક્તિ પ્રકટે તે ઉપધાન કહેવાય. - 'उप-समीपे धीयते-क्रियते सूत्रादिकं येन तपसा तदुपधानम्' જે તપ વડે સૂત્રાદિક આત્મસમીપે કરાય તે ઉપધાન.”
આ તપ સાધુઓને પોતપોતાની સામાચારી પ્રમાણે કરવાનું હોય છે, જ્યારે શ્રાવકને માટે છ ઉપધાને નિયત થયેલાં છે. તે આ રીતે–
