________________
ધમધ-ચંથમાળા : ૫૪ :
૪ પુષ કરી લે, એ પ્રત્યેક મુમુક્ષનું કર્તવ્ય છે. તેથી જ કહેવાયું છે કે “સમર્થ રોય! મા પમાયણ' “હે ગૌતમ! તું સમય માત્ર પ્રમાદ કરીશ નહિ.” સમય એ કાલને સૂક્ષ્માતિસૂક્ષ્મ વિભાગ છે અને મોક્ષમાર્ગને અનુકૂળ ન હોય તેવી કે પણ પ્રવૃત્તિ કરવી એ પ્રમાદ છે, એટલે મેક્ષારાધન માટે સતત મથતા રહેવું અને તેનાં મુખ્ય સાધને જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર અને તપમાં પૂર્ણ ઉત્સાહથી પ્રવૃત્તિ કરવી એ જ અપ્રમાદી બનવાનું રહસ્ય છે. - જ્ઞાનારાધનની પ્રવૃત્તિને સ્વાધ્યાય કહેવામાં આવે છે, જેના મુખ્ય પ્રકારો પાંચ છેઃ (૧) વાચના (૨) પૃચ્છના (૩) પરિવર્તન (૪) અનુપ્રેક્ષા અને (૫) ધર્મકથા. તેમાં સૂત્રસિદ્ધાંતના પાઠને યોગ્ય સમયે વિનયપૂર્વક ગ્રહણ કરે તે વાચના કહેવાય છે, તેને લગતા પ્રશ્નો પૂછી જિજ્ઞાસાને તૃપ્ત કરવી એ પૃચ્છના કહેવાય છે, શિખેલા સૂત્ર અને અર્થની આવૃત્તિ કરવી તે પુનરાવર્તન કે પરિવર્તન કહેવાય છે, તેના પર મનન–નિદિધ્યાસન કરવું તે અનુપ્રેક્ષા કહેવાય છે અને એ રીતે પ્રાપ્ત કરેલા શ્રુતજ્ઞાનનું હિતબુદ્ધિથી અન્યને કથન કરવું તે ધર્મકથા કહેવાય છે.
રવાધ્યાય શબ્દનો અર્થ જ એ છે કે આત્માની ઉન્નતિ કરનારું અધ્યયન. સ્વ એટલે આત્મા, તેની ઉન્નતિ કરનારે અધ્યાય-૮ અધ્યયન) તે સ્વાધ્યાય. એટલે તેમાં ગણધરેએ અને ગીતાએ રચેલા કૃત સાહિત્યને જ સમાવેશ થાય છે. .
અનુભવ એમ બતાવે છે કે–આવા સાહિત્યનું વાચન,
