________________
આઠમું : : ૫ :
સાનેપાસના વાનપ્રસ્થાશ્રમ કહેવાય છે અને એથે ભાગ સંન્યસ્તાશ્રમ કહેવાય છે. આ ભાગને અનુલક્ષીને કહેવામાં આવ્યું છે કેજેણે પહેલા આશ્રમમાં વિદ્યાનું સર્જન કર્યું નહિ, બીજા આશ્રમમાં ધનનું ઉપાર્જન કર્યું નહિ, ત્રીજા આશ્રમમાં ધર્મનું ઉપાર્જન કર્યું નહિ, તે ચેથા આશ્રમમાં શું કરશે? તાત્પર્ય કે--મનુષ્ય પ્રારંભના પચીશ વર્ષમાં બને તેટલું વિદ્યાર્જન કરી લેવું જોઈએ. કેટલાક મૂઢ મનુષ્ય એમ માને છે કે" यथा जडेन मर्तव्यं, बुधेनापि तथैव च । उभयोमरणं दृष्ट्वा, कण्ठशोषं करोति कः ?"
જેમ જડ માણસને મરવાનું હોય છે, તેમ શિક્ષિત માણસને પણ મરવાનું હોય છે. આમ બંનેને મરવાનું સમાન હોવાથી શાસ્ત્રોને કંઠસ્થ કરવાની કે લાંબું ભણવાની માથાકૂટ કેણું કરે ?”
પણ તેઓ ભૂલી જાય છે કે જડ અને સુશિક્ષિતને મરવાનું સમાન હોવા છતાં બંનેના જીવનમાં–બંનેની જીવવાની રીતમાં આકાશ અને પાતાલ જેટલું અંતર હોય છે. જડને કઈ જાતની ફીકર-ચિંતા હોતી નથી એટલે કે તે નઘરેલ હોય છે, ખૂબ ઊંઘે છે અને લાજ-શરમને બાજુએ મૂકીને મનસ્વી વર્તન કરે છે. વળી માન–અપમાનની તેને પડી હોતી નથી અને હિતાહિત તથા કર્તવ્યાક્તવ્યને વિસરી જઈને અધમ જીવન ગાળે છે. ત્યારે શિક્ષિત-સંસ્કારી મનુષ્ય દરેક વસ્તુને અગાઉથી વિચાર કરતે રહે છે અને તે પ્રમાણે કાર્યની ચેજના
