________________
ધર્મબોધ-ચંથમાળા
* પુષ ચોગ્ય અને વખાણવા યોગ્ય થાય છે, તે સમ્યજ્ઞાન મારે પ્રમાણ છે. ૯ ૯. જ્ઞાનના પાંચ પ્રકારે
આ રીતે મોક્ષમાર્ગની આરાધનાના અનિવાર્ય અંગરૂપ સમ્યગ જ્ઞાનનું સ્વરૂપ સમજી લીધા પછી “જ્ઞાનના શાસ્ત્રીય ભેદે કેટલા છે?” તે જાણી લેવાનું યોગ્ય ગણાશે.
એક જૈન મહાત્મા કહે છે કે – असंख्य भेद किरियातणा, भाख्या श्री अरिहंत । ज्ञानमूल सफलां सवे, पंचभेद तस तंत ॥ मह सुअ ओहि मणपजवा, पंचम केवल जाण । पूजा करतां तेहनी, लहिये पंचम नाण ॥
શ્રી અરિહંત ભગવાને કિયાના અસંખ્ય ભેદ કહેલા છે, પણ તે જ્ઞાનમૂલક હોય તે જ સફળ થાય છે. આવા જ્ઞાનના તંત્રમાં-શાસ્ત્રમાં પાંચ ભેદ કહેલા છે. (૧) મા-મતિ (૨) સુખ–શ્રુત (૩) -અવધિ (૪) માવા -મન પર્યવ અને પાંચમું (૫) વઢ-કેવળ. આ પાંચે જ્ઞાનની પૂજા કરતાં આપણે પાંચમું જ્ઞાન એટલે કેવળજ્ઞાન પામી શકીએ છીએ.” ૧૦. પાંચ જ્ઞાનના એકાવન ભેદ
(૧) મતિ વડે બુદ્ધિ વડે થતું જ્ઞાન તે મતિજ્ઞાન. વધારે સ્પષ્ટ કહીએ તો સ્પર્શન, રસન, વ્રણ, ચક્ષુ અને શ્રેત્ર એ પાંચ ઇદ્રિ તથા છ નેઈદ્રિય એવા મન વડે તે વસ્તુને
