________________
૩ર
સમજદાર અને શિક્ષિત હેય તે તેના વિચારો બીજાનાં ભલામાંજ પિતાનું ભલું લેખવાની તરફેણમાં હોય છે. તેથી તેઓ કેઈ ને કઈ રસ્તે સમાજસેવાનું કામ હાથ ધરે છે. માણસનું મન લક્ષ્ય વિના રહી શકે નહીં. જે સર્વથા બ્રહ્મચારી ગાહેશ્યની દોરીમાં સપડાયે નથી તો તેના મનનું લક્ષ્ય કંઈ બીજુ જ હોવું જોઈએ અને તે એ કે સમાજસેવા દ્વારા પોતાનું હિત સાધવું. જેઓ સર્વથા બ્રહ્મચર્ય પાળવાને મને બળ ન ધરાવતા હોય તેઓ ભલે ગૃહસ્થાશ્રમને આશ્રય લે પરંતુ તે પહેલાં ગૃહસ્થાશ્રમને સુવ્યવસ્થિત ચલાવવાની અને ધર્મમાર્ગથી ભ્રષ્ટ ન થવાની ખાતર ચીવટ રાખી શારીરિક, માનસિક અને ચારિત્રબળને સંચિત રાખવું જ જોઈએ. ચારિત્રબળમાં વિચારબળને ટેકો છે અને વિચારબળનું પિષક તથા સ્થિતિસ્થાપક શરીરબળ છે, તે વાત પ્રથમ પણ કહેવાઈ છે. શરીરબળના અવર્ણભક (પષક) નિયમિત બ્રહ્મચર્યની પણ બીજા વર્ગ માટે પૂરેપૂરી જરૂર છે અને તેના બળે ગુણેની શુંખલાના પ્રથમ આંકડારૂપ સમ્યકત્વને અને બીજા આંકડારૂપ દેશવિરતિને અવલંબી આગળ વધી શકાય છે. શાસ્ત્રાધ્યયન, વિચાર, લેખન, વ્યાખ્યાન કે બીજા મસ્તિષ્કનાં કાર્યોમાંજ ફક્ત વીર્યરક્ષા સહાય કરે છે તેમ નથી, પરંતુ વ્યવહારનાં તેવા ક્યાં કાર્યો છે કે જેમાં શરીરબળની જરૂર ન હોય ? પાંચ શેરને બીજા માટે મજુર શૈવ પડે, અધે માઈલ ચાલ્યા પહેલાં ધાસ ચઢી આવે, પગે કળતર થાય, એક વખત પણ કાચું કે અર્ધ પાર્ક કે થોડું વધારે ખાતા કે ભેંય ઉપર સૂતાં તાવના ભંગ થવું પડે, દુકાનનું કે બીજું કામ કરતાં કંટાળો આવે, સ્વભાવમાં ચીડિયાપણું થઈ જાય અને નૈસગિક કાંતિ પલાયન કરી ગયાથી શભા સાચવવા માટે રસાયણદિક પ્રયોગો કરવા પડે. આ બધા આઘાતે નિયમિત બ્રહ્મચર્યને અભાવે સહન કરવા પડે છે. - ૧ સાંકળ. ૨ મગજ-બુદ્ધિ. ૩ સ્વાભાવિક. ૪ સંક્ટ-આફતો.