________________
૧૦૯
લતાને મેં મલીન કરી કાદવમાં નાંખી ! પિતાનીજ સંતતિને. મેં છેદ કર્યો ! હાહા નજીક પ્રસવકાળવાળી રાણુને મૃત્યુ પમાડી હે પ્રધાને ! પાપના સંતાપથી ગુમ થયેલા હું આત્મા ધારણ કરવાને શક્તિમાન નથી. માટે તત્કાળ ઇંધનવડે અગ્નિ તૈયાર કરાવે જેથી હું તેનું શરણુ કરૂં.
રાજાની એવી વિષમ વાચા શ્રવણ કરી, સર્વે પરિકર વગે એક બીજાના મુખ સામું જોવા લાગ્યા અને વ્યાકુળ થઈ વિલાપ કરવા લાગ્યા. અંતઃપુરની સ્ત્રીઓએ વૃત્તાંત જાણું અમારા શૃંગારરૂપ દેવી ક્યાં ગઇ ! હે આર્યપુત્ર તમે નિર્દય થયા! શા માટે આવું અસમંજસ કાર્ય કર્યું? એમ બેલતી રૂદન કરવા લાગી. નગરમાં ચેતરફ એ સમાચાર પ્રસરી ગયા. હે વિધિ !. આ શું વિષમ કાર્ય કર્યું ? એમ બેલતા નરનારીના સમૂહ સ્થળે સ્થળે રૂદન કરવા લાગ્યા; શેકાકાત થયેલા નગર જેને એ થોડું ઘણું ભજન કરેલું વમન કર્યું, ખાવું પીવું ત્યાગ કર્યું, તે દિવસે બાળકેએ પણ સ્તનપાન કર્યું નહિ; એમ સર્વ નગર શેકમય થઇ ગયું.
અખિલ નગરને શેકાકુળ જાણી દ્વિગુણ દુઃખને પામતો રાજા બોલ્ય-ભે પ્રધાને ! અત્યંત વેદનાથી વ્યાકુળ થયેલ મને શા માટે હવે વિલંબ કરાવે છે ? તે સમયે મંત્રી, સામંત અને નગરને શિષ્ટજન રાજ સમીપે આવી વિજ્ઞપ્તિ કરવા લાગ્યા “હે ક્ષિતીશ્વર ? ક્ષત ઉપર ક્ષારનું લેપન ન કરે ! હે રાજન! તમારે એક મેટે દેષ થયો. હવે બીજે જે દેષ કરવા આપ તત્પર થયા છે, તે દાઝયા ઉપર ડામ જેવું છે. બીકણ જને ભયભીત થઈ ધીર પુરૂષને શરણે જાય છે પરંતુ ધીર પુરૂષાજ જ્યારે ધીરજનો ત્યાગ કરે ત્યારે તેવા જનેને કેનું શરણ ? હે સ્વામિન ! રાજ્યને ત્યાગ કરી, કુળને છેદ કરી, મરણવાંછા કેણ કરે ? એ કેણુ મુખે હેાય કે ઘર બાળીને ઉદ્યોત કરે. એમ અનેક પ્રકારે
