Apbhramsa Vyakarana Hindi

Author(s): H C Bhayani
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 112

.४७
वृत्ति त्यादीनामन्त्य-त्रयस्य यदाद्यं वचनं तस्यापभ्रंशे 'ऊँ' इत्यादेशो वा भवति ।
'ति' आदि (प्रत्यय) में को अंत्य तीन का जो आद्य वचन (उसके
प्रत्यय) का अपभ्रश में 'उँ' ऐसा आदेश विकल्प में होता है । उदा० (१) विहि विणडउ, पीडंतु गह मं धणि करहि विसाउ ।
संपइ कुढउँ वेस जिव छुडु अग्घइ ववसाउ ॥ शब्दार्थ विहि-विधिः। विणडउ (दे.)-याकुलीकरोतु । पीडंतु-पीडयन्तु । गह-ग्रहाः।
मं-मा । धणि (दे.)-प्रिये । करहि-कुरु । विसाउ-विषादम् । संपइसम्पदम् । कढउँ-कर्षयामि । वेस-वेश्याम् । जिव-यथा, इव । छुडु
यदि । अग्घह-अर्घते । ववसाउ-व्यवसायः । छाया
विधिः व्याकुलीकरोतु । ग्रहाः पीडयन्तु । हे प्रिये, (त्वम्) विषादम् मा कुरु । यदि व्यवसायः अर्धते (? स्यात् ?), (अहम) सम्पदम् वेश्याम् इव
कर्षयामि। अनुवाद विधाता भले ही व्याकुल करे । ग्रह भले ही त्रास दे । हे प्रिये, विषाद
मत कर । यदि (केवल कोई) अनुकुल व्यवसाय हो, (तो) संपत्ति को
(तो) वेश्या की भाँति विंच लाऊँ । उदा० (२) बलि किज सुअणस्सु || (देखिये 338) । वृत्ति पक्षे ॥ अन्य पक्ष मेंउदा० (३) 'कड्ढामि' इत्यादि ॥
('कड्ढउँ' आदि के बदले) 'कड्ढामि आदि (होता है)।
वृत्ति
386
बहुत्वे हुँ ॥ बहुवचन में 'हुँ' । त्यादीनामात्य- त्रयस्य सम्बन्धि बहुष्वर्थेषु वर्तमानं यद्वचनं तस्य हुँ' इत्यादेशो वा भवति ।। 'ति' आदि (प्रत्यय में) के अन्त्य तीन में जो वचन बहुत्व के अर्थ में
स्थित है, (उसका) 'हुँ' ऐसा आदेश विकल्प में दोता है। दा० (१) खग्ग-विसाहिउ जहि लहहुँ पिअ, तहि देसहिं जाहुँ ।
रण-दुब्मिक्खें भग्गाइँ विणु जुझे न वलाहुँ । शब्दार्थ खग-बिसाहिउ-बङ्ग-विसाधितम् । जहि-यत्र । लहहुँ-लभामहे ।
मिअ-प्रिय । तहि -तस्मिन् । देसहि-देशे । जाहुँ-यमः । रण