________________ આગમસૂત્ર 1, અંગસૂત્ર ૧‘આચાર' સન્માન, પૂજન માટે; જન્મ-જરાથી છૂટવા માટે, દુઃખના નાશને માટે તેઓ ત્રસકાય જીવોની હિંસા સ્વયં કરે છે, બીજા પાસે કરાવે છે તથા હિંસા કરનારની અનુમોદના કરે છે. પણ તે તેમના અહિત અને અબોધિ માટે થાય છે. આ સમારંભને જાણનારા સંયમી બની, તીર્થકર કે શ્રમણો પાસે ધર્મ સાંભળીને એમ જાણે છે કે, આ સમારંભ નિશ્ચયથી કર્મબંધનું કારણ છે, મોહનું કારણ છે, મૃત્યુ નું કારણ છે અને નરક નું કારણ છે. આ સમારંભમાં આસક્ત લોકો વિવિધ પ્રકારના શસ્ત્રોથી ત્રસકાયના સમારંભ દ્વારા ત્રસકાયજીવની હિંસા કરતા અન્ય અનેક પ્રકારના પ્રાણીઓની પણ હિંસા કરે છે. સૂત્ર-પ૪ હું કહું છું કે, કેટલાક લોકો દેવ-દેવીની પૂજાને માટે ત્રસકાય જીવોને હણે છે, કોઈ ચર્મને માટે, કોઈ માંસને માટે, કોઈ લોહી માટે, એ પ્રમાણે હૃદય, પિત્ત, ચરબી, પિંછા, પુચ્છ, વાળ, શીંગડું, વિષાણ, દાંત, દાઢા, નખ, સ્નાયુ, અસ્થિ, અસ્થિમિંજ માટે ત્રસકાયની હિંસા કરે છે. કોઈ સકારણ કે અકારણ હિંસા કરે છે. કોઈ મને માર્યો કે મને મારે છે કે મારશે એમ વિચારીને હિંસા કરે છે. સૂત્ર-પપ આ ત્રસકાય હિંસામાં પ્રવૃત્ત જીવને તેના કટુ વિપાકો- કડવા ફળનું જ્ઞાન હોતું નથી. ત્રસકાયની હિંસા ન કરનારને હિંસા કર્મબંધનું કારણ છે તેનું જ્ઞાન હોય છે. આવું જાણીને મેઘાવી મુનિ ત્રસકાય જીવોની હિંસા સ્વયં કરે નહીં, બીજા પાસે કરાવે નહીં, કરનારની અનુમોદના ન કરે.જે આ ત્રસકાય સમારંભનો પરિજ્ઞાતા છે, તે જ મુનિ પરિજ્ઞાતકર્મા અર્થાત્ વિવેકી મુનિ છે, આ પ્રમાણે હું તમને) કહું છું. અધ્યયન-૧ ‘શસ્ત્રપરિજ્ઞા'ના ઉદ્દેશક-૬ ‘ત્રસકાય'નો મુનિ દીપરત્નસાગરે કરેલ અનુવાદ પૂર્ણ અધ્યયન-૧, ઉદ્દેશો-૭ “વાયુકાય” સૂત્ર-૫૬ જે શારીરિક અને માનસિક પીડાઓને સારી રીતે જાણે છે અને હિંસાને અહિતકર સમજે છે, તે વાયુકાય જીવોની હિંસાની નિવૃત્ત થવામાં સમર્થ છે. સૂત્ર-પ૭ - જે પોતાના સુખ-દુઃખને જાણે છે તે બીજાના સુખ-દુઃખને પણ જાણે છે અને જે બીજાના સુખ-દુઃખને જાણે છે, તે પોતાના સુખ-દુઃખને પણ જાણે છે, તેથી પોતાને અને બીજાને પરસ્પર સમાન જાણી તેની તુલના કર. સૂત્ર-૫૮ આ જૈનશાસનમાં આવેલ, શાંતિને પ્રાપ્ત થયેલ સંયમી મુનિ વાયુકાયની હિંસા કરી જીવવાની ઇચ્છા ન કરે. સૂત્ર–પ૯ હે શિષ્ય! સંયમી સાધુ હિંસાથી લજ્જા પામતા હોવાથી જીવ-હિંસા કરતા નથી તેને તું જો અને આ શાક્ય આદિ સાધુઓને તું જો ! કે જેઓ “અમે અણગાર છીએ” એમ કહીને અનેક પ્રકારના શસ્ત્રોથી વાયુકાયનો સમારંભ કરતા વાયુજીવોની હિંસા કરવા વડે તેના આશ્રિત અન્ય અનેક જીવોની હિંસા કરે છે. આ વિષયમાં ભગવંતે પરિજ્ઞા અર્થાત્ વિવેક બતાવેલ છે. આ જીવિતમાં વંદન-સન્માન-પૂજા માટે, જન્મમરણથી છૂટવા માટે, દુઃખના વિનાશ માટે તેઓ વાયુકાયની હિંસા જાતે કરે છે, બીજા પાસે કરાવે છે, કરનારને અનુમોદે છે. તે તેમને અહિતકર, અબોધિકર થાય છે. આ પ્રમાણે બોધ પામેલા સંયમ અંગિકાર કરીને ભગવંત કે શ્રમણ પાસે ધર્મ સાંભળીને જાણે છે કે, આ હિંસા એ નિશ્ચયથી કર્મબંધનું કારણ છે, મોહનું કારણ છે, મૃત્યુ નું કારણ છે અને નરક નું કારણ છે. છતાં તેમાં આસક્ત મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત “(આચાર)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 13
