________________ આગમસૂત્ર 1, અંગસૂત્ર ૧‘આચાર’ સૂત્ર-૪૧૨ જે ધર્મશાળા આદિમાં જે સાધુ ઋતુબદ્ધ કાળ કે વર્ષાવાસ રહ્યા હોય ત્યાં જ ફરી નિવાસ કરે તો હે આયુષ્યમાન શ્રમણો! કાલાતિક્રમ દોષ લાગે છે. સૂત્ર-૪૧૩ હે આયુષ્યમાન્ ! જે સાધુ ધર્મશાળાદિમાં ઋતુબદ્ધ કે વર્ષાવાસ કલ્પ વીતાવે તેના કરતા બમણો-ત્રણગણો કાળ વ્યતીત કર્યા વિના ત્યાં ચોમાસું કે માસકલ્પ કરે તો તેને ‘ઉપસ્થાન ક્રિયા’ અર્થાત્ ‘કાલ-મર્યાદા પૂર્ણ થયા વિના ત્યાં આવીને રહેવું’ નામનો દોષ લાગે. સૂત્ર-૪૧૪ - આ જગતમાં પૂર્વાદિ દિશાઓમાં ગૃહપતિ યાવતુ નોકરાણી જેવા કેટલાક શ્રદ્ધાળુઓ હોય છે, તેઓએ સાધુના આચાર-વિચાર સારી રીતે સાંભળેલા હોતા નથી. તે ગૃહસ્થો સાધુ પ્રત્યે શ્રદ્ધા, પ્રીતિ, રુચિ રાખતા ઘણા પ્રકારના શ્રમણ, બ્રાહ્મણ, અતિથિ, કૃપણ, વનીપકને આશ્રીને રહેવા સ્થાનાદિ તૈયાર કરાવે છે. જેવા કે- લુહારશાળા, આયતન, દેવકુલ, સભાઓ, પરબો, દુકાન, વખાર, વાહનઘર, યાનશાળાઓ, ચૂનાનું કારખાનું, દર્ભશાળા, ચર્માલય, વલ્કલશાળા, કોલસાના કારખાના, લાકડાના કારખાના, સ્મશાનગૃહ, શૂન્યગૃહ, પર્વતીયગૃહ, પર્વતગુફાગૃહ, પાષાણ મંડપ કે ભવનગૃહો. જે સાધુ તેવા પ્રકારની લુહારશાળા યાવત્ ભવનગૃહોમાં નિવાસ કરે છે, હે આયુષ્યમાન્ ! આવા તૈયા કરેલા સ્થાનોમાં જો શાક્યાદિ કે બીજા શ્રમણ બ્રાહ્મણ આદિ પહેલા આવીને રહી જાય ત્યાર પછી સાધુ ત્યાં નિવાસ આદિ કરે તેને અભિકાંત ક્રિયા વસતી કહેવાય છે. સૂત્ર–૪૧૫ આ જગતમાં પૂર્વ આદિ દિશામાં રહેતા ગૃહસ્થ યાવતુ ઘણા શ્રમણ, આદિને ઉદ્દેશીને વિશાળ મકાન બનાવે. જેમ કે લુહાર શાળા યાવત્ ભવનગૃહ. જે સાધુ આવા ગૃહોમાં ઊતરે કે જ્યાં ચરકાદિ પરિવ્રાજક વગેરે કોઈ પહેલાં રહ્યા ન હોય, તો તે અનભિક્રાંત ક્રિયા વસતી કહેવાય. આવા પ્રકારની વસ્તીમાં રહેવું સાધુને કલ્પનીય નહિ. સૂત્ર-૪૧૬ આ જગતમાં પૂર્વ આદિ દિશામાં ગૃહસ્થ યાવત્ નોકરાણી રહે છે, તેઓને પહેલાંથી એ જ્ઞાત હોય છે કે આ. શ્રમણ ભગવંતો યાવત્ મૈથુન કર્મથી વિરમેલા છે. આ મુનિઓને આધાકર્મિક ઉપાશ્રયમાં રહેવું કલ્પતું નથી, તેથી આપણે આપણા માટે જે લુહારશાળા યાવત્ ભવનગૃહ બનાવેલ છે, તે બધા આ મુનિઓને રહેવા આપીશું, પછી આપણે આપણા માટે બીજી લુહારશાળા યાવત્ ગૃહો બનાવીશું. આવા તેમના વાર્તાલાપને સાંભળીને, સમજીને જે સાધુ તેવા પ્રકારની લુહારશાળા યાવતુ ગૃહોમાં નિવાસ કરે છે તેવી રીતે બીજાના આપેલા મકાનમાં રહે તો હે શિષ્ય! તે વર્રક્રિયા વસતી છે. આવા પ્રકારની વસ્તીમાં રહેવું સાધુને કલ્પનીય નહિ. સૂત્ર-૪૧૭ આ જગતમાં પૂર્વાદિ ચારે દિશામાં કેટલાક શ્રદ્ધાળુ હોય છે. તેઓને સાધુના આચાર ગોચરનું જ્ઞાન હોતું નથી. યાવત્ શ્રદ્ધાથી ઘણા શ્રમણ, બ્રાહ્મણ યાવત્ વનીપકની ગણના કરીને તેમના માટે તે ગૃહસ્થો મકાનો બનાવે છે - જેવા કે લુહારશાળા યાવત્ ભવનગૃહ. જે સાધુ તેવા પ્રકારના ગૃહોમાં નિવાસ કરે છે કે એક બીજાના આપેલા ગૃહોમાં રહે છે, તે મહાવર્રક્રિયા વસતી છે. આવા પ્રકારની વસ્તીમાં રહેવું સાધુને કલ્પનીય નહિ. સૂત્ર-૪૧૮ આ સંસારમાં પૂર્વાદિ દિશામાં કેટલાક શ્રદ્ધાળુ રહે છે, જે શ્રદ્ધા, પ્રીતિ અને રુચિથી ઘણાં શ્રમણ, બ્રાહ્મણ, અતિથિ, કૃપણ, વનીપક ને ગણી-ગણીને તેમના માટે લુહારશાળા યાવત્ ભવનગૃહો બનાવે છે. જે સાધુ આવી. લુહારશાળાદિમાં નિવાસ કરે કે એક બીજાના આપેલા ગ્રહોમાં રહે છે તે હે આયુષ્યમાન્ ! સાવદ્યક્રિયા વસતી છે. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત “(આચાર)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 74
