________________ આગમસૂત્ર 1, અંગસૂત્ર ૧‘આચાર' શ્રુતસ્કંધ-૨, અધ્યયન-૧ ચૂલિકા-૧, અધ્યયન-૬/[૧૫] “પારૈષણા' ઉદ્દેશક-૧ સૂત્ર-૪૮૬ સાધુ-સાધ્વી પાત્ર ગ્રહણ કરવા ઇચ્છે તો આ ત્રણ પ્રકારના પાત્ર સ્વીકારે. તુંબ પાત્ર, કાષ્ઠ પાત્ર, માટી પાત્ર. આ પ્રકારનું કોઈ એક પાત્ર તરુણ યાવત્ દઢ સંઘયણવાળો સાધક રાખે-બીજું નહીં. તે સાધુ અર્ધયોજનથી આગળ પાત્ર લેવા જવાનો મનથી પણ વિચાર ન કરે. સાધુ-સાધ્વી એમ જાણે કે એક સાધર્મિક સાધુને ઉદ્દેશીને પ્રાણી આદિની હિંસા કરીને આ પાત્ર બનાવેલા છે. ઇત્યાદિ ચાર આલાવા 'પિંડેષણા' અધ્યયન મુજબ જાણવા. પાંચમાં આલાવામાં ઘણા શ્રમણ, બ્રાહ્મણ આદિને ગણી-ગણીને બનાવવામાં આવેલ હોય ઇત્યાદિ. આવું પાત્ર ગ્રહણ ન કરે. સાધુ-સાધ્વી જાણે કે ગૃહસ્થ ભિક્ષુ નિમિત્તે ઘણા શ્રમણ-બ્રાહ્મણને ઉદ્દેશીને પાત્ર બનાવેલ છે ઇત્યાદિ વઐષણા અધ્યયનથી જાણતુ. સાધુ-સાધ્વી જાણે કે આ પાત્ર વિવિધ પ્રકારના અને મહામૂલ્યવાન છે, જેમ કે - લોઢ, રાંગ, તાંબુ, શીશું, ચાંદી, સોનું, પિત્તળ, પોલાદ, મણિ, કાચ, કાંસુ, શંખ, શૃંગ, દાંત, વસ્ત્ર, પાષાણ કે ચર્મના પાત્ર છે અથવા તેવા વિવિધ પ્રકારના મૂલ્યવાન પાત્ર છે તો તેને અપ્રાસુક અને અનેષણીય જાણીને ગ્રહણ ન કરે. સાધુ-સાધ્વી જાણે કે આ પાત્રાને મૂલ્યવાન લોખંડ યાવત્ ચામડાનું બંધન કે તેનું મૂલ્યવાન અન્ય કોઈ બંધન હોય તો યાવતું ગ્રહણ ન કરે. સાધુ - આ દોષ સ્થાનોને ત્યાગી પાત્ર ગ્રહણની ચાર પ્રતિજ્ઞા જાણે. 1. સાધ તંબ, કાષ્ઠ કે માટીમાંથી કોઈ એક પ્રકારનું પાત્ર નામોલ્લેખ કરીને સ્વયં યાચે અથવા ગુહસ્થ આપે તો યાવત્ ગ્રહણ કરે. 2. સાધુ પાત્રને જોઈને યાચના કરે. ગૃહસ્થના ઘેર જઈને ગૃહસ્થથી દાસીપર્યંત પહેલાં કોઈ પાસે પાત્ર જોઈને કહે કે, હે આયુષ્યમાન્ ! શું મને આમાંથી એક પાત્ર આપશો ? જેવું કે તુંબ, કાષ્ઠ કે માટીપાત્ર. તે પાત્ર સ્વયં યાચે અથવા ગૃહસ્થ આપે તો યાવત્ ગ્રહણ કરે. 3. સાધુ જો એવું પાત્ર જાણે કે તે ગૃહસ્થ દ્વારા વપરાયેલ છે અથવા તેમાં ભોજન કરાઈ રહ્યું છે. તે પાત્ર સ્વયં યાચે અથવા ગૃહસ્થ આપે તો યાવતું ગ્રહણ કરે. 4. સાધુ જો ઉઝિતધર્મ અર્થાત ફેંકી દેવા યોગ્ય પાત્ર યાચે યાવત્ જે અન્ય ઘણા શ્રમણાદિ લેવા પણ ના ઇચ્છે તો તેવું પાત્ર સ્વયં યાચે યાવતું ગ્રહણ કરે. આ ચારમાંથી કોઈ એક પ્રતિજ્ઞા લે. શેષ ‘પિડેષણા' મુજબ જાણવુ. આ રીતે પારૈષણાપૂર્વક યાચના કરતા જોઈને કોઈ ગૃહસ્થ કહે કે, હે શ્રમણ ! તમે એક માસ પછી આવજો ઇત્યાદિ કથન વચૈષણા મુજબ જાણવુ. વળી કોઈ ગૃહસ્થ કહે કે, હે આયુષ્યમાન્ ! બહેન ! તે પાત્ર લાવો આપણે તેના પર તેલ, ઘી, માખણ કે ચરબીથી લેપન કરીને આપીએ કે શીતલ જળ વડે ધોઈને કે કંદાદિ ખાલી કરીને આપીએ ઇત્યાદિ સર્વ કથન વઐષણા મુજબ જાણવુ યાવતુ સાધુ તે ગ્રહણ ન કરે. કોઈ ગૃહસ્વામી સાધુને એમ કહે, હે શ્રમણ ! તમે મુહૂર્ત માત્ર ઊભા રહો. અમે ત્યાં સુધી અશનાદિ તૈયાર કરીને પાત્ર ભરીને આપીએ. કેમ કે ખાલી પાત્ર આપવું ઠીક નથી. ત્યારે તે સાધુ પહેલાથી જ કહી દે કે, હે આયુષ્યમાન્ ! હે બહેન ! મને આધાકર્મી અશનાદિ લેવું કલ્પે નહીં. માટે તમે સામગ્રી ભેગી કરશો નહીં કે અશનાદિ મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત “(આચાર)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 93
