________________ આગમસૂત્ર 1, અંગસૂત્ર 1 આચાર’ શ્રુતસ્કંધ-૨, ચૂલિકા-૪/[૨૫]– 'વિમુક્તિ' સૂત્ર-પ૪૧ સંસારના પ્રાણીઓને અનિત્ય આવાસ-(શરીર પર્યાય આદિ)ની જ પ્રાપ્તિ થાય છે, સર્વશ્રેષ્ઠ આ પ્રવચન સાંભળી-વિચારીને જ્ઞાની ગૃહ-બંધનને વોસિરાવે તથા અભીરુ બની આરંભ પરિગ્રહનો ત્યાગ કરે. સૂત્ર-પ૪૨ જેમ રણભૂમિમાં અગ્રેસર હાથીને શત્રુસેના પીડે છે તેમ ગૃહ-બંધન અને આરંભ પરિગ્રહનો ત્યાગી, સંયમવાન, અનુપમજ્ઞાનવાન તથા નિર્દોષ આહારાદિની એષણા કરનાર મુનિને કોઈકોઈ મિથ્યાદષ્ટિ અનાર્ય અસભ્ય વચન કહીને પીડા પહોંચાડે છે, સૂત્ર-પ૪૩ અસંસ્કૃત તેમજ અસભ્ય લોકો દ્વારા કઠોર શબ્દો તથા અનુકુળ-પ્રતિકુળ સ્પર્શોથી પીડિત થયેલ જ્ઞાની ભિક્ષુ, પરિષહ-ઉપસર્ગને પ્રશાંત ચિત્તથી સહન કરે. જેમ વાયુના વેગથી પર્વત કંપતો નથી, તેમ સંયમી મુનિ પરીષહ ઉપસર્ગોથી ચલિત ન થાય. સૂત્રપક્સ અજ્ઞાનીજનો દ્વારા અપાતા કષ્ટોને સમભાવે સહેતા મુનિ ગીતાર્થ સાધુ સાથે નિવાસ કરે. ત્ર-સ્થાવર બધા પ્રાણીનઓને દુઃખ અપ્રિય છે, તેમ જાણીને કોઈ જીવોને સંતાપ ન આપે. બધું સહે તે મુનિને સુશ્રમણ કહે છે. સૂત્ર-પ૪૫ અવસરજ્ઞ, ઉત્તમ ક્ષમાદિ દશ ધર્મો પ્રતિ વિનમ્ર, તૃષ્ણાના ત્યાગી, ધર્મધ્યાની, હંમેશા સાવધાન રહેનાર, તપ-તેજથી અગ્નિશિખા સમાન તેજસ્વી મુનિના તપ, બુદ્ધિ અને યશની વૃદ્ધિ થાય છે. સૂત્ર-પ૪૬ પ્રાણી માત્રના રક્ષક, અનંત જિનેશ્વરોએ સર્વદિશામાં સ્થિત જીવોની રક્ષાના સ્થાનરૂપ મહાવ્રતોની પ્રરૂપણા કરી છે, તે મહાવ્રતો ઘણા કઠિન છતાં કર્મનાશક છે, જેમ પ્રકાશ અંધકારનો નાશ કરે છે તેમ આ મહાવ્રત ઉર્ધ્વઅધો-તિરછી દિશાને પ્રકાશિત કરે છે. સૂત્ર-પ૪૭ સાધુએ કર્મપાશથી બંધાયેલા તથા રાગ-દ્વેષના બંધનમાં બદ્ધ ગૃહસ્થાદિ સાથે સંસર્ગ ન રાખવો, સ્ત્રીઓમાં આસક્ત ન થવું. પૂજા પ્રતિષ્ઠાની કામના ન કરવી. સૂત્ર-પ૪૮ - જેમ સમ્યગરીતે પ્રેરિત અગ્નિ ચાંદીના મેલને બાળીને શુદ્ધ કરે છે, તેમ સર્વ સંગથી રહિત, જ્ઞાનપૂર્વક આચરણ કરનાર, ધૈર્યવાન અને દુખ-સહિષ્ણુ ભિક્ષુ પોતાની સાધના દ્વારા આત્મા પર લાગેલ કર્મ-મલને દૂર કરે છે સૂત્ર-પ૪૯ જેમ સર્ષ શરીર ઉપરની જૂની કાંચળીને ત્યજે તેમ સાધુ જ્ઞ પરિજ્ઞા અને પ્રત્યાખ્યાન પરિજ્ઞારૂપ શાસ્ત્રોક્ત કથાન અનુસાર પ્રવૃત્તિ કરે. આલોક-પરલોક સંબંધી આશંસારહિત અને મૈથુન વિરત થઈ વિચરે, તે દુઃખશય્યાથી એટલે કર્મબંધનથી અને સંસાર પરિભ્રમણથી મુક્ત થાય છે. સૂત્ર–પપ૦ અપાર જળ પ્રવાહવાળા સમુદ્રને ભૂજા વડે પાર કરવો દુસ્તર છે તેમ સંસાર સમુદ્રને પાર કરવો દુસ્તર છે, તેથી સંસારના સ્વરૂપને જાણીને, ત્યાગ કરનાર પંડિત મુનિ કર્મોનો અંત કરનાર કહેવાય છે. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત “(આચાર)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 114
