________________ આગમસૂત્ર 1, અંગસૂત્ર ૧‘આચાર’ સૂત્ર-૪૧૯ આ જગતમાં પૂર્વાદિ દિશામાં શ્રદ્ધાળુ રહે છે યાવત્ કેવળ રુચિ માત્રથી કોઈ એક શ્રમણવર્ગને ઉદ્દેશીને ગૃહસ્થો લુહારશાળા યાવત્ ગૃહો બનાવે છે. તેઓ ઘણા જ પૃથ્વીકાય યાવત્ ત્રસકાયનો આરંભ કરીને, વિવિધ પ્રકારના ઘણા પાપકર્મો કરીને જેવા કે- આચ્છાદન, લેપન, બેઠક કે દ્વાર બંધ કરવા, શીતજળ નાંખવુ, અગ્નિકાયને પૂર્વે પ્રગટાવવો આદિ. જે સાધુ આવા પ્રકારની લુહારશાળા આદિમાં રહે કે એક બીજાના આપેલા ગૃહોમાં રહે છે તે દ્વિપક્ષ કર્મને સેવે છે. હે આયુષ્યમાન ! તે મહાસાવધક્રિયા વસતી છે. સૂત્ર-૪૨૦) આ જગતમાં પૂર્વાદિ દિશામાં યાવત્ રુચિથી પોતાના માટે ગૃહસ્થો પૃથ્વીકાય-અપ્લાય આદિનો સમારંભ કરી મકાન બનાવે છે. જે મુનિ તેવા પ્રકારના લુહારશાળાદિ સ્થાનમાં રહે છે કે અન્યાન્ય પ્રદત્ત સ્વીકારે છે, તેઓ. એકપક્ષી કર્મનું સેવન કરે છે. હે આયુષ્યમાનું ! આ અલ્પ-સાવદ્ય ક્રિયા વસતી છે, સાધુ ત્યાં નિવાસ આદિ કરી શકે છે. આ તે સાધુ-સાધ્વીનો સમગ્ર ભિક્ષુભાવ અર્થાત્ આચાર છે. તેનું મુનિ યથાવિધિ પૂર્ણરૂપે પાલન કરે. ચૂલિકા-૧ અધ્યયન-૨ ‘શઐષણા'ના ઉદ્દેશક-૨નો મુનિ દીપરત્નસાગરે કરેલ અનુવાદ પૂર્ણ ચૂલિકા-૧, અધ્યયન-૨, ઉદ્દેશક-૩ સૂત્ર-૪૨૧ તે પ્રાસુક, ઉંછ અર્થાત્ લીંપણ આદિ દોષ રહિત, એષણીય ઉપાશ્રય સુલભ નથી અને આ સાવદ્યકર્મોના કારણે નિર્દોષ વસતી દુર્લભ છે. જેમ કે - આચ્છાદન, લેપન, સંથારાભૂમિને દ્વાર લગાવવા, કદાચ ઉક્ત દોષરહિત ઉપાશ્રય મળી પણ જાય, તો પણ આવશ્યક ક્રિયા યોગ્ય ઉપાશ્રય મળવો મુશ્કેલ છે. કેમ કે તે સાધુ ચર્ચારત, કાયોત્સર્ગસ્થ, શય્યા સંસ્કારક અને પિંડપાત આહાર-પાણી) ગવેષણારત હોય છે. આ પ્રકારે મોક્ષપથ સ્વીકારેલા કેટલાક સરળ અને નિષ્કપટ સાધુ માયા ન કરતા ઉપાશ્રયના યથાવસ્થિત ગુણ-દોષ ગૃહસ્થોને બતાવી દે છે. કેટલાક ગૃહસ્થો ઉક્લિપ્તપૂર્વા અર્થાત્ ગૃહસ્થોએ કોઇપણ વ્યક્તિના નિમિત્ત વિના મકાન બનાવી સંગ્રહરૂપે રાખેલ હોય, નિક્ષિપ્તપૂર્વા અર્થાત્ ભાવિમાં પોતાના રહેવા માટે બનાવીને રાખ્યા હોય, પરિભાઈયપૂર્વા અર્થાત્ ભાવિમાં પોતાના સ્વજનોનને ભાગ પાડીને આપવા માટે રાખેલ હોય, પરિભૂત્તપૂર્વા અર્થાત્ ગૃહસ્થ ત્યાં રહેતા હોય અને મકાન મોટું હોવાથી સાધુને રહેવા જગ્યા આપી શકે તેમ હોય કે પરિઠવિયપૂર્વા અર્થાત્ ગૃહસ્થ પોતા માટે નવું મકાના બનાવેલ હોય તેથી જુનું મકાન ખાલી પડેલ હોય. સાધુ આવા છળ-કપટને જાણીને તે દોષો ગૃહસ્થને સારી રીતે બતાવે. શું આમ કહેનાર મુનિ સમ્યક્ વક્તા છે ? હા, તે મુનિ સમ્યક્ વક્તા છે. સૂત્ર-૪૨૨ - તે સાધુ-સાધ્વી એવા ઉપાશ્રયને જાણે કે, જે નાનો છે, નાના દ્વારવાળો છે, નીચો છે, સંનિરુદ્ધ છે, તો તેવા પ્રકારના ઉપાશ્રયમાં રાત્રે કે વિકાસે નીકળતા કે પ્રવેશતા પહેલાં હાથ પ્રસારીને પછી સાવધાનીથી પગ મૂકી બહાર નીકળે. કેવળી કહે છે કે આવો ઉપાશ્રય કર્મબંધનું કારણ છે. જેમ કે ત્યાં શ્રમણ, બ્રાહ્મણ આદિના છત્ર, પાત્ર, દંડ, લાકડી, આસન, નાલિકા, વસ્ત્ર, મૃગચર્મ, પડદો, ચર્મકોશ, ચર્મ-છેદનક અવ્યવસ્થિત, વિખરાયેલ અનિષ્કપ અને ચલાચલ હોય છે. રાત્રિના કે વિકાલે ત્યાંથી નીકળતા કે પ્રવેશતા સાધુ ત્યાં લપસે કે પડે. લપસતા કે પડતા તેના હાથ-પગ ભાંગે અને જીવ આદિની યાવત્ હિંસા થાય. તેથી સાધુની આ પૂર્વોપદિષ્ટ પ્રતિજ્ઞા છે કે તેવા પ્રકારના ઉપાશ્રયમાં પહેલાં હાથ પ્રસારી પછી પગ સંભાળીને યતનાપૂર્વક પ્રવેશવું કે નીકળવું. સૂત્ર-૪૨૩ તે સાધુ સારી રીતે વિચારી ધર્મશાળાદિમાં સ્થાનની યાચના કરે, જે તે સ્થાનનો સ્વામી હોય કે અધિકારી હોય મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત “(આચાર)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 75
