________________ આગમસૂત્ર 1, અંગસૂત્ર ૧‘આચાર' સૂત્ર-૪૦૦ તે સાધુ કે સાધ્વી જાણે કે આ ઉપાશ્રય સ્થંભ, માંચડા, માળ, પ્રાસાદ, મંજીલ કે પ્રાસાદતલ ઉપર અથવા કોઈ ઊંચા સ્થાને બનાવેલ છે તો અત્યંત ગાઢ કારણ વિના તે સ્થાને વાસ ન કરે, કદાચ ત્યાં રહેવું પડે તો ત્યાં પ્રાસુક શીતલ જળથી હાથ, પગ, આંખ, દાંત કે મુખ એક વખત કે વારંવાર સાફ ન કરે તથા મળ, મૂત્ર, કફ, લીંટ, ઉલટી, પીત, પરુ, લોહી કે શરીરના અન્ય ભાગેથી નીકળતી અશુચિનો ત્યાગ ન કરે. કેમ કે કેવલી ભગવંતે તેને કર્મબંધનું કારણ કહ્યું છે. વળી સંભવ છે કે ઉપરથી ફેંકવા જતા સાધુ લપસે કે પડે. લપસવા કે પડવાથી તેના હાથ યાવતું મસ્તક કે શરીરનો અન્ય કોઈ ભાગ તૂટી જાય. તેમજ ત્યાં રહેલા પ્રાણી આદિની હિંસા યાવત્ મૃત્યુ થાય. સાધુની પૂર્વોપદિષ્ટ પ્રતિજ્ઞા છે કે તેવા પ્રકારના ઊંચા ઉપાશ્રયમાં સ્થાન, શયન, સ્વાધ્યાયાદિ ન કરવા. સૂત્ર-૪૦૧ તે સાધુ કે સાધ્વી એમ જાણે કે ઉપાશ્રય સ્ત્રીઓ, બાળકો, ક્ષુદ્ર પશુ-પ્રાણીથી યુક્ત છે, પશુઓના ભોજના પાણીથી યુક્ત છે, તો આવા ગૃહસ્થ સંસર્ગવાળા મકાનમાં સ્થાન, સ્વાધ્યાય ન કરે. એમ કરતા કર્મબંધન થાય છે; ગૃહસ્થ સંસર્ગવાળી વસતિમાં સાધુને અલગહાથ પગ શૂન્ય થવાથી થનારી એક બીમારી), વિશૂચિકા, વમન કે બીજી કોઈ વ્યાધિ થાય કે તેવા કોઈ દુઃખ કે રોગાંતક ઉત્પન્ન થાય ત્યારે ગૃહસ્થ કરુણાથી પ્રેરાઈને તે સાધુના શરીર પર તેલ, ઘી, માખણ કે ચરબીથી માલીશ કે મર્દન કરશે, સ્નાન કરાવશે, કલ્ક-લોધ્ર-વર્ણ-ચૂર્ણ કે પદ્મ આદિ થી ઘસી-ઘસીને માલીશ કરશે, મસળશે-મર્દન કરશે. ઠંડા કે ગરમ પાણીથી પ્રક્ષાલન કરશે, સ્નાન કરાવશે, સિંચશે; લાકડાં પરસ્પર ઘસી અગ્નિ પ્રગટાવશે - પ્રજવલિત કરશે, આગ જલાવીને શરીરને સેકશે-તપાવશે. તેથી સાધુનો પૂર્વોપદિષ્ટ આચાર છે કે તેવા પ્રકારના ગૃહસ્થયુક્ત ઉપાશ્રયમાં સાધુ-સાધ્વી સ્થાન, શય્યા, સ્વાધ્યાયાદિ ન કરે. સૂત્ર-૪૦૨ ગૃહસ્થના સંસર્ગવાળા મકાનમાં રહેવું તે સાધુ માટે કર્મબંધનું કારણ છે, કેમ કે ગૃહસ્થથી માંડીને કર્મચારિણી. આદિ પરસ્પર આક્રોશ કરતા હોય, કુવચન બોલતા હોય, એકબીજાને રોકતા હોય, ઉપદ્રવ કરતા હોય; આવું બધું જોઈને સાધુનું મન ઊંચું નીચું થઈ જાય અને મનમાં વિચારે કે આ લોકો ઝઘડે તો સારું અથવા ન ઝઘડે તો સારું યાવત્ મારે તો સારું કે ન મારે તો સારું. તેથી સાધુ માટે આ પૂર્વોપદિષ્ટ પ્રતિજ્ઞા છે કે તેવા ગૃહસ્થયુક્ત સ્થાનમાં સ્થાનાદિ ન કરે. સૂત્ર–૪૦૩ | ગૃહસ્થ સાથે વાસ કરનાર સાધુને કર્મબંધ થાય. કેમ કે ગૃહસ્થ પોતાના માટે આગ પ્રગટાવશે, પ્રજવલિતા કરશે કે બુઝાવશે. તે જોઈ મુનિનું મન ઊંચુંનીચું થશે. તે વિચારશે કે આ અગ્નિકાયને પ્રગટાવે-ન પ્રગટાવે, પ્રજ્વલિત કરે-ન કરે, ઠારે-ન ઠારે તો સારું. તેથી સાધુની પૂર્વોપદિષ્ટ આચાર-પ્રતિજ્ઞા છે, એ જ હિતકર છે કે સાધુ તેવા ઉપાશ્રયમાં ન રહે, શયન-આસન આદિ ન કરે. સૂત્ર-૪૦૪ ગૃહસ્થ સાથે નિવાસ કરનાર સાધુને કર્મબંધ થાય છે. કેમ કે - ગૃહસ્થના કુંડલ, કંદોરો, મણિ, મોતી, હિરણ્ય, સુવર્ણ, કડા, બાજુબંધ, ત્રિસરો હાર, પ્રલંબ હાર, અર્ધહાર, એકાવલી, કનકાવલી, મુક્તાવલી, રત્નાવલી આદિથી સજ્જ તરુણી કે કુમારીને અલંકૃત - વિભૂષિત જોઈને સાધુનું મન ઊંચું-નીચું થાય, વિચારે કે આ સુંદર લાગે છે - નથી લાગતી, ઉપભોગ્ય છે કે નથી. તે આવું બોલે, અનુમોદે. તેથી સાધુનો આ પૂર્વોપદિષ્ટ આચાર છે એ જ હિતકર છે કે સાધુ તેવા ઉપાશ્રયમાં ન રહે, શયન-આસન આદિ ન કરે. સૂત્ર-૪૦૫ સાધુ કે સાધ્વીને ગૃહસ્થ સાથે વસતા કર્મબંધ થાય છે. જેમ કે - અહીં ગૃહસ્થની પત્ની કે પુત્રવધૂ, પુત્રી, મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત “(આચાર)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 72
