________________ આગમસૂત્ર 1, અંગસૂત્ર ૧‘આચાર’ સૂત્ર-૯૨ આહાર પ્રાપ્તિ સમયે સાધુને પ્રમાણ-માત્રાનું જ્ઞાન હોવું જોઈએ. એમ ભગવંતે ફરમાવેલ છે. આહાર પ્રાપ્ત થતા મદ ન કરે, ન મળે તો શોક ન કરે. અધિક માત્રામાં મળે તો સંગ્રહ ન કરે, પરિગ્રહથી પોતાને દૂર રાખે. સૂત્ર-૯૩ આ પ્રકારે જોઈને-વિચારીને અર્થાત્ ધર્મોપકરણને માત્ર સંયમનું સાધન સમજી પરિગ્રહનો ત્યાગ કરે. આ માર્ગ તીર્થંકરોએ બતાવેલ છે. જેથી કુશલ પુરૂષ પરિગ્રહમાં ન લેપાય. તેમ હું કહું છું. સૂત્ર-૯૪ કામભોગોનો ત્યાગ ઘણો મુશ્કેલ છે. જીવનને લંબાવી શકાતું નથી. આ પુરૂષ કામભોગની કામના રાખે છે. પછી તેના જવા પર શોક કરે છે, વિલાપ કરે છે, મર્યાદા છોડી દે છે અને પરિતાપથી દુઃખી થાય છે. સૂત્ર–૯૫ દીર્ઘદર્શી અર્થાત્ આલોક પર-લોકના દુઃખને જોનાર, અને લોકદર્શી અર્થાત્ લોકના સ્વરૂપને જાણનારપુરુષ લોકના અધોભાગને, ઉર્વભાગને, તિસ્તૃભાગને જાણે છે. વિષયમાં આસક્ત લોકો સંસારમાં વારંવાર ભ્રમણ કરે છે. જે ‘સંધિ' અર્થાત્ ધર્મના અવસરને જાણીને વિષયોથી દૂર રહે તે વીર છે, પ્રશંસનીય છે. જે સંસાર બંધનમાં બંધાયેલને મુક્ત કરે છે. આ શરીર જેવું અંદર છે તેવું બહાર છે, જેવું બહાર છે તેવું અંદર છે આ શરીરમાં અશુદ્ધિ ભરી છે તે જુએ. આ શરીરમાંથી નીકળતી અશુચિને જોઈને બુદ્ધિમાન શરીરના યથાર્થ સ્વરૂપને સમજે. સૂત્ર-૯૬ તે મતિમાન ઉક્ત વિષય જાણીને વમન કરેલા ભોગોને પુનઃ ન સેવે. પોતાને તિર્થી વિપરીત) માર્ગમાં ના ફસાવે. આવો કામાસક્ત પુરૂષ મેં કર્યું, હું કરીશ એવા વિચારોથી ઘણી માયા કરીને મૂઢ બને છે. પછી તે લોભ કરીને પોતાના વૈર વધારે છે, તેથી એમ કહેવાય છે કે ભોગાસક્ત પુરૂષ ક્ષણભંગુર શરીરને પુષ્ટ બનાવવા પ્રયત્ન કરે છે, જાણે કે તે અજર-અમર હોય તેવી શ્રદ્ધા રાખે છે. તું જો કે, તે પીડિત-દુઃખી છે. અજ્ઞાનતાથી રૂદન કરે છે. સૂત્ર-૯૭ જે હું કહું છું તે તમે જાણો. પોતાને ચિકિત્સા પંડિત બતાવતા કેટલાક વૈદ્ય જીવહિંસામાં પ્રવૃત્ત હોય છે. તેઓ ચિકિત્સા માટે અનેક જીવોનું હનન, છેદન, ભેદનકરે છે, પ્રાણીના સુખનો નાશ કરે છે. અને પ્રાણવધ કરે છે. જે પૂર્વે કોઈએ નથી કર્યું એવું હું કરીશ એવું માનીને તે જેની ચિકિત્સા કરે છે, તે પણ જીવવધમાં સહભાગી થાય છે તેથી આવા અજ્ઞાનીથી દૂર રહેવું જોઈએ. આવા ચિકિત્સકનો સંગ કરવાથી શો લાભ ? જે ચિકિત્સા કરાવે તે પણ બાલઅજ્ઞાની છે. અણગાર આવી ચિકિત્સા ન કરાવે. ભગવંતે આ કહ્યું છે, તે હું તમનેકહું છું. અધ્યયન-૨ ‘લોકવિજય’ના ઉદ્દેશક-૫ ‘લોકનિશ્રા'નો મુનિ દીપરત્નસાગરે કરેલ અનુવાદ પૂર્ણ અધ્યયન-૨, ઉદ્દેશક- “અમમત્વ" સૂત્ર-૯૮ પહેલા કહેલા વસ્તુ સ્વરૂપને સારી રીતે જાણીને જ્ઞાન આદિ સાધનામાં પ્રયત્નશીલ રહેનાર સાધક સ્વયં પાપકર્મ ન કરે, બીજા પાસે ન કરાવે. સૂત્ર-૯૯ છ કાય જીવોમાંથી કોઈ એક કાયનો પણ સમારંભ અર્થાત્ હિંસા કરે, તો છ એ કાયના જીવોનો સમારંભ કરનારો ગણાય છે. સુખને ઈચ્છાનારો, સુખ માટે દોડધામ કરતો જીવ પોતે જાતે ઉભા કરેલા દુઃખથી મૂઢ બની. વિશેષ દુઃખી થાય છે. તે પોતાના પ્રમાદને કારણે વ્રતોનો ભંગ કરે છે. જે દશામાં પ્રાણી અત્યંત દુઃખી થાય છે. એ મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત “(આચાર)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 19
