________________ આગમસૂત્ર 1, અંગસૂત્ર ૧‘આચાર' ત્યાગ-માર્ગ અંગીકાર કરતા નથી, અને પછીથી પતિત પણ થતા નથી. જે સંસારના પદાર્થોને જાણીને પ્રત્યાખ્યાન પરિજ્ઞાથી છોડે પછી ફરી તેની ઇચ્છા કરે છે, તે ગૃહસ્થ સમાન જ છે. એ પ્રમાણે કેવળજ્ઞાન દ્વારા જાણીને તીર્થંકર દેવોએ કહ્યું છે. સૂત્ર-૧૬૬ આ ઉત્થાન-પતન)ને કેવલજ્ઞાનથી જાણી તીર્થંકરે કહ્યું છે કે ભગવદ્ આજ્ઞાના ઈચ્છુક સાધક કોઈ સ્થાને રાગ-ભાવ કરે નહિ. રાત્રિના પહેલા અને છેલ્લા ભાગમાં સદા સંયમ માટે પ્રયત્નશીલ રહે. સદા શીલનું અનુશીલના કરે. સંયમ-પાલનના ફળને સાંભળીને કામરહિત અને માયા-લોભેચ્છા રહિત બને. વિષય-કષાય મુક્ત બને) સૂત્ર૧૬૭ હે સાધક આ કર્મ-શરીર સાથે યુદ્ધ કર, બીજા સાથે લડતા શું મળશે ? ભાવયુદ્ધ કરવા માટે જે ઔદારિક શરીર આદિ મળેલ છે, તે વારંવારપ્રાપ્ત થવા દુર્લભ છે. તીર્થંકરોએ આત્મયુદ્ધના સાધનરૂપે સમ્યક જ્ઞાન અને સમ્યક્ આચારરૂપ વિવેક બતાવેલ છે. ધર્મથી ચુત અજ્ઞાની જીવ ગર્ભાદિમાં ફસાય છે. આ જિન-શાસનમાં એવું કહ્યું છે - જે રૂપાદિમાં આસક્ત થાય તે હિંસામાં પ્રવૃત્ત થાય છે. તે જ સાચા મુનિ છે, જે લોકોને વિપરીત માર્ગે જતા જોઈ તેમના દુઃખોનો વિચાર કરે. આ પ્રમાણે કર્મને સમ્ય પ્રકારે જાણીને તે સર્વ પ્રકારે હિંસા ન કરે. સંયમનું પાલન કરે અને ધૃષ્ટતા ન કરે. જીવનું સુખ પોત-પોતાનું છે, તેમ વિચારી પ્રશંસાનો અભિલાષી સાધક સમસ્ત લોકમાં કોઈપણ પ્રકારે પાપ-પ્રવૃત્તિ ન કરે, તે કેવળ મોક્ષ તરફ મુખ રાખી ચાલે, અહીં-તહીં ન ભટકે. સ્ત્રીઓમાં આસક્ત ન થાય, અને સર્વ આરંભો અર્થાત્ પાપ-પ્રવૃત્તિથી દૂર રહે. સૂત્ર–૧૬૮ એવા સંયમવાનું સાધુ સર્વ રીતે ઉત્તમ બોધને પ્રાપ્ત કરી ન કરવા યોગ્ય પાપકર્મ તરફ દષ્ટિ રાખતા નથી. જે સમ્યત્વ છે અર્થાત્ સમ્યક્ આચરણવાળા છે તે મુનિધર્મ અર્થાત્ ભાવમુનિપણામાં છે અને જે ‘ભાવમુનિપણામાં છે તે સમ્યફ આચરણવાળા છે” એમ જાણો. શિથિલાચારી, સ્નેહમાં આસક્ત, વિષય આસ્વાદનમાં લોલુપ, કપટી, અને પ્રમાદી, તથા ગૃહવાસી માટે આ સમ્યત્વ કે અનિત્વનું પાલન શક્ય નથી. મનિધર્મને ધારણ કરી મનિ શરીરને કશ કરે, પ્રાંત અને લખું ભોજન કરે એવા સમત્વ-દર્શી વીર સંસાર સમુદ્રથી પાર પામે. સાવદ્ય અનુષ્ઠાનથી વિરત સાધક સંસારથી તરેલ અને મુક્ત કહેવાય છે, તેમ હું કહું છું. અધ્યયન-૫ ‘લોકસારના ઉદ્દેશક-૩ ‘અપરિગ્રહ'નો મુનિ દીપરત્નસાગરે કરેલ અનુવાદ પૂર્ણ અધ્યયન-૫, ઉદ્દેશક-૪ “અવ્યક્ત' સૂત્ર-૧૬૯ જે સાધુ જ્ઞાન અને વયથી અપરિપક્વ છે; તેનું એકલા ગ્રામાનુગ્રામ વિચરણ અયોગ્ય છે કેમ કે એકલો વિચરે તે નિંદનીય છે. તેનું તે દુ:સાહસ-પૂર્વકનું પરાક્રમ છે, કેમ કે તે તેને માટે ચારિત્રભ્રષ્ટ થવાનું કારણ છે. સૂત્ર–૧૭૦ કેટલાક મનુષ્ય હિતશિક્ષાના વચનમાત્રથી ક્રોધિત થઈ જાય છે. પોતાને શ્રેષ્ઠ માનતા અભિમાની પુરૂષ સ્વલ્પ માન-અપમાનમાં મહામોહથી મૂઢ બને છે. એવા અજ્ઞાની, અતત્ત્વદર્શી પુરૂષને અનેક ઉપસર્ગ પરિષહ થકી વારંવાર બાધાઓ આવે છે, જેનો પાર પામવો તેના માટે કઠિન હોય છે. હે શિષ્ય !) તને એવું ન થાઓ. આ જિનેશ્વરનું દર્શન છે. તેથી સાધક ગુરુ વચનમાં જ દષ્ટિ રાખે, તેમાં જ મુક્તિ માને, તેને જ આગળ રાખે, મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત “(આચાર)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 32
