________________ આગમસૂત્ર 1, અંગસૂત્ર ૧‘આચાર' પહોંચે. તે ગામ કે રાજધાનીમાં તે સાધુના માતા-પિતા આદિ પૂર્વ પરિચિત કે શ્વશુર આદિ પશ્ચાત્ પરિચિત રહેતા હોય. જેમ કે ગૃહસ્થ યાવત્ કર્મચારિણી. તો આવા ઘરોમાં ભિક્ષાકાળ પૂર્વે આહારાર્થે આવે-જાય નહીં. કેમ કે કેવલી. ભગવંતે તેને કર્મબંધનું કારણ કહ્યું છે. તેમને પહેલાં આવેલા જોઈને ગૃહસ્થો સાધુ નિમિત્તે રસોઈની સામગ્રી એકઠી કરશે કે બનાવશે. હવે સાધુને પૂર્વોપદિષ્ટ મર્યાદા છે કે આવા ઘરોમાં આહાર-પાણી માટે ભિક્ષાના સમય પહેલાં પ્રવેશ કે નિષ્ક્રમણ ન કરે. કદાચ ક્યારેક જવાનો પ્રસંગ આવે તો જ્યાં સંબંધીજનોનું આવાગમન ન હોય, કોઈ તેને દેખે નહીં તેવા એકાંત સ્થાને ઊભા રહે અને ભિક્ષાકાળે જ ત્યાં પ્રવેશ કરે. સ્વજનાદિથી ભિન્ન અચાન્ય ઘરોમાં સામુદાનિક રૂપે એષણીય અને વેષમાત્રથી પ્રાપ્ત નિર્દોષ આહારની ગવેષણા કરીને તેવો આહાર કરે. સૂત્ર-૩૮૫ તે સાધુ કે સાધ્વી યાવતું જાણે કે અતિથિ માટે - માંસ કે મસ્ય-વનસ્પતિ વિશેષ ભૂંજાઈ રહ્યા છે અથવા અતિથી માટે તેલમાં તળેલ પૂરી કે પૂડલા બની રહ્યા છે, તે જોઈને અતિ શીઘ્રતાથી પાસે જઈને યાચના ન કરે. ગ્લાના સાધુ માટે આવશ્યક હોય તો જાય. સૂત્ર-૩૮૬ તે સાધુ કે સાધ્વી કોઈપણ પ્રકારના ભોજનને ગ્રહણ કરીને સારો-સારો આહાર ખાઈને ખરાબ કે નિઃસ્વાદ આહાર પરઠવી દે તો તે માયાસ્થાનને સ્પર્શે છે, તેણે આમ ન કરવું જોઈએ. સારું કે ખરાબ બધું જ ખાવું જોઈએ, કંઈપણ પરઠવવું ન જોઈએ. સૂત્ર૩૮૭ તે સાધુ કે સાધ્વી કોઈપણ જાતનું પાણી ગ્રહણ કરીને મધુર-મીઠું પાણી પીવે અને કસેલું-અમનોજ્ઞ વર્ણગંધવાળું પાણી પરઠવી દે, તો માયા-સ્થાનને સ્પર્શે છે, તે સાધુ એવું ન કરે. પુષ્પિત કે કાસાયિત અર્થાત્ સારા વર્ણ કે ગંધવાળું હોય અથવા ખરાબ વર્ણ કે ગંધવાળું હોય, તે બધું જ પાણી પી જાય તેમાંથી કિંચિત પણ ન પરઠવે. સૂત્ર-૩૮૮ તે સાધુ કે સાધ્વી યાવત્ ઘણા ભોજનાદિને ગ્રહણ કરી લાવેલ હોય અને આવશ્યકતાથી અધિક હોય તો ત્યાં જે સાધર્મિક, સાંભોગિક, સમનોજ્ઞ તથા અપરિહારિક નિકટમાં હોય, તેમને પૂછ્યા કે નિયંત્રિત કર્યા વિના જો સાધુ આહાર પરઠવે તો તે માયાસ્થાનને સ્પર્શે છે, સાધુએ તેમ ન કરવું. પરંતુ આહાર લઈને ત્યાં જાય, તેમને બતાવીને કહે કે હે શ્રમણો ! આ અશનાદિ ઘણા વધુ છે, તે તમે વાપરો. તે એવું કહે ત્યારે બીજા સાધુ એમ કહે કે, હે શ્રમણ ! આ આહારમાંથી અમારાથી જેટલું ખાઈ-પી શકાશે તેટલું વાપરીશું, જો બધું વપરાશે તો બધું ખાઈશું-પીશું, તો તે આહાર આદિ તેને આપી દે. સૂત્ર-૩૮૯ તે સાધુ કે સાધ્વી યાવતુ જાણે કે આ અશનાદિ બીજાને ઉદ્દેશીને બહાર લાવેલ છે અને તેમણે મને આપવાની અનુમતિ આપી નથી અથવા અનિવૃષ્ટ છે અર્થાત્ આપનાર કે લેનાર બેમાંથી એકની ઈચ્છા નથી તો તેવા અશનાદિને અપ્રાસુક જાણી ગ્રહણ ન કરે. પરંતુ જેના માટે તે આહાર પાણી લાવ્યા હોય તેમની આજ્ઞાથી આપે અથવા તેમનો ભાગ આપી દીધા પછી દાતા આપે તો તેને પ્રાસુક માનીને યાવત્ ગ્રહણ કરે, આ જ તે સાધુસાધ્વીનો આચાર કે સામાચારી છે. જેનું સાધુ-સાધ્વીઓએ સમિતિ યુક્ત થઇ જ્ઞાન આદિ ઉપયોગ સહિત થઈને પાલન કરવું જોઈએ. ચૂલિકા-૧ અધ્યયન-૧ ‘પિંડ-એષણા'ના ઉદ્દેશક-ત્નો મુનિ દીપરત્નસાગરે કરેલ અનુવાદ પૂર્ણ મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત “(આચાર)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 67
