________________ આગમસૂત્ર 1, અંગસૂત્ર 1 આચાર’ અજાણતા ? જો તે એમ કહે કે મેં જાણી જોઈને નથી આપ્યું, અજાણતા આપેલ છે. હે આયુષ્યમાન્ ! તે આપને કામ આવે તો આપને સ્વેચ્છાએ આપું છું. આપ તે ઉપભોગ કરો કે પરસ્પર વહેંચી લો. આ પ્રમાણે તે ગૃહસ્થ વસ્તુની અનુજ્ઞા આપી હોય, સમર્પિત કરી હોય તેને યતનાપૂર્વક ખાય કે પીવે. અથવા પોતે તે ખાવા કે પીવા સમર્થ ન હોય તો ત્યાં વસતા સાધર્મિક, સાંભોગિક, સમનોજ્ઞ અને અપરિહારિકને આપે અથવા ત્યાં કોઈ સાધર્મિક આદિ ન હોય તો વધારાનો આહાર યથા-વિધિ પરઠવી દે. આ જ સાધુ-સાધ્વીનો. આચાર છે. જેનું સાધુ-સાધ્વીઓએ સમિતિ યુક્ત થઇ જ્ઞાન આદિ ઉપયોગ સહિત થઈને પાલન કરવું જોઈએ. આ એષણાવિધિ વિવેક છે.) ચૂલિકા-૧ અધ્યયન-૧ 'પિંડ-એષણા'ના ઉદ્દેશક-૧૦નો મુનિ દીપરત્નસાગરે કરેલ અનુવાદ પૂર્ણ ચૂલિકા-૧, અધ્યયન-૧, ઉદ્દેશક-૧૧ સૂત્ર-૩૯૪ એક સ્થાને સ્થિર કે ગ્રામાનુગ્રામ વિચરતા આવેલ સંભોગી કે વિસંભોગી સાધુ ભિક્ષામાં મનોજ્ઞ ભોજન પ્રાપ્ત કરીને કોઈ સાધુને કહે- આ આહાર આપ લઇ લેજો અને આપની સાથે જે સાધુ ગ્લાન છે, તેને આપજો, જો તે ગ્લાના સાધુ ન વાપરે તો તમે વાપરજો. તે મુનિ આવું મનોજ્ઞ ભોજન લઈને એમ વિચારે કે હું એકલો જ આ આહાર વાપરીશ અને તેને છૂપાવી બીમાર મુનિને કહે કે, આ ભોજન લૂખું છે, કડવું છે, તુરું છે, તીખું છે, ખાટું છે, મીઠું છે, બીમાર માટે યોગ્ય નથી. તો તે પાપાચારી સાધુ માયાસ્થાનને સ્પર્શે છે, તેણે એમ કરવું જોઈને નહીં, પણ જેવું ભોજન લાવેલા હોય, તેવું જ બીમારને બતાવે અને આહાર જેવો હોય તેવો જ કહે. જેમ કે- તીખાને તીખું, કડવાને કડવું, તુરું હોય તો તુરું વગેરે. સૂત્ર-૩૯૫ એક સ્થાને સ્થિર કે ગ્રામાનુગ્રામ વિચરતા સાધુ ભિક્ષામાં મનોજ્ઞ ભોજન પ્રાપ્ત કરીને કોઈ સાધુને કહે, ગ્લાના સાધુ માટે આ મનોજ્ઞ આહાર લઈ જાઓ, જો તે સાધુ ન વાપરે, તો તમે મને પાછો આપજો. ત્યારે લેનાર મુનિ કહે કે, જો કોઈ વિઘ્ન નહીં હોય તો આપને પાછો આપી જઈશ. પછી પોતે ખાઈ જાય તો તે કર્મબંધનું કારણ છે, માટે તેમ ન કરવું. સૂત્ર-૩૯૬ સંયમશીલ સાધુ સાત ‘પિંડેષણા’ અને સાત પાનૈષણા' જાણે. તે આ પ્રમાણે - 1. અસંસૃષ્ટ અર્થાત્ કોઈ વસ્તુથી ખરડાયેલ ન હોય તેવા હાથ, અસંસ્કૃષ્ટ પાત્ર, તે પ્રકારના અસંસૃષ્ટ હાથ કે પાત્ર હોય તો અશનાદિ સ્વયં યાચે કે ગૃહસ્થ આપે તો તેને પ્રાસુક જાણીને ગ્રહણ કરે તે પહેલી પિંડેષણા'. 2. સંસૃષ્ટ અર્થાત્ અચિત વસ્તુ વડે ખરડાયેલ હાથ, સંસ્કૃષ્ટ પાત્ર - હોવા તે બીજી ‘પિડેષણા'. 3. પૂર્વાદિ દિશામાં ઘણા શ્રદ્ધાળુ ગૃહસ્થ યાવત્ કર્મકારિણી રહે છે - તેમને ત્યાં વિવિધ વાસણો જેવા કે, થાળી, તપેલી, કથરોટ, સુપડા, ટોકરી, મણિજડિત વાસણોમાં પહેલાંથી ભોજન રખાયેલ હોય, પછી સાધુ એમ જાણે કે, અલિપ્ત હાથ-લિપ્ત વાસણ, લિપ્ત હાથ-અલિપ્ત વાસણ છે તો તે પાત્રધારી કે કરપાત્રી પહેલાં જ કહી દે કે, હે આયુષ્યમાન્ ! તમે મને અલિપ્ત હાથ-લિપ્ત વાસણ કે લિપ્ત હાથ અલિપ્ત વાસણથી અમારા પાત્ર કે હાથમાં લાવીને આપે. તો તેવું ભોજન સ્વયં કે યાચીને મળે તો પણ અપ્રાસુક અને અનેષણીય સમજીને ન લે તે ત્રીજી પિડેષણા'. 4. તે સાધુ યાવત્ જાણે કે, તુષરહિત મમરા યાવત્ ખાંડેલા ચોખા ગ્રહણ કરવાથી પશ્ચાત્ કર્મદોષ નથી, ફોતરા ઉડાડવા પડે તેમ નથી તો તેવા પ્રકારના મમરા યાવત્ ખાંડેલા ચોખા સ્વયં યાચે કે ગૃહસ્થ આપે તો પ્રાસુક અને એષણીય સમજી મળે તો લો. આ ચોથી પિડેષણા'. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત “(આચાર)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 69
