________________ આગમસૂત્ર 1, અંગસૂત્ર ૧‘આચાર’ સૂત્ર-૩૬૭ ભિક્ષા માટે ગયેલ સાધુ-સાધ્વી ત્યાં ગૃહસ્થ યાવતુ નોકરાણીને ભોજન કરતા જુએ, તો પહેલાં વિચારીને કહે કે, હે આયુષ્માન્ ભાઈ ! કે બહેન ! આમાંથી મને કંઈ ભોજન આપશો ? મુનિના એ પ્રમાણે કહેવાથી તે ગૃહસ્થ હાથ, થાળી, કડછી કે અન્ય પાત્ર સચિત્ત કે ઉષ્ણ જલથી એક કે અનેક વાર ધોવા લાગે તો સાધુએ પહેલાં જ તેને કહી દેવું જોઈએ કે, હે આયુષ્માન્ ભાઈ ! કે બહેન ! તમે તમારા હાથ વગેરેને ઠંડા કે ગરમ પાણીથી ધોશો નહીં. જો તમે મને ભોજન આપવા ઇચ્છતા હો તો એમ જ આપો. સાધુએ આમ કહેવા છતાં તે ગૃહસ્થ ઠંડા કે ગરમ પાણીથી હાથ વગેરે ધોઈને કે વિશેષ ધોઈને આપે– તો આવા પૂર્વ કર્મવાળા હાથ આદિથી અશન આદિ લેવું તે અપ્રાસુક અને અનુષણીય છે યાવત્ તે લેવું ના જોઈએ. વળી જો સાધુ એમ જાણે કે પૂર્વ કર્મથી નહીં પણ એમ જ હાથ વગેરે ભીના છે, તો પણ તે અશનાદિને અપ્રાસુક અને અનેષણીય જાણીને ગ્રહણ ન કરે તેમજ એમ જાણે કે હાથ આદિ ભીના તો નથી પણ સસ્નિગ્ધસચિત્તરજ, ભીનાશ, માટી, ઓસ, હડતાલ, હિંગુલ, મનશીલ, અંજન, મીઠું, ગેરુ, પીળી માટી, સફેદ માટી, ગોપીચંદન, તાજો લોટ, તાજી કણકી, ચૂર્ણ આદિથી લિપ્ત છે તો પણ તેવા હાથ વગેરેથી અપાયેલ આહાર સાધુ ન લે. પરંતુ જો એમ જાણે કે દાતાના હાથ સચિત્ત વસ્તુથી લિપ્ત નથી, પણ અચિત્ત લિપ્ત છે તો તે અશનાદિ પ્રાસુક તથા એષણીય જાણીને યાવત્ ગ્રહણ કરે. સૂત્ર-૩૬૮ તે ભિક્ષુ ભિક્ષાર્થે ગૃહસ્થના ઘેર પ્રવેશી એવું જાણે કે કોઈ અસંયમી ગૃહસ્થ સાધુ નિમિત્તે ધાણી, મમરા, પોંક, ચાવલ આદિ તૈયાર કર્યા છે. તે સચિત્ત શિલા પર તથા બીજવાળી, વનસ્પતિવાળી યાવતુ જાળાવાળી શિલા પર ફૂટ્યા છે, કૂટે છે અને કૂટશે. ઝાટક્યા છે, ઝાટકે છે અને ઝાટકશે. આ પ્રકારે પૃથક્ કરેલ ચાવલ આદિને અપ્રાસુક જાણી ગ્રહણ ન કરે. સૂત્ર-૩૬૯ તે સાધુ-સાધ્વી ગૌચરી માટે ગૃહસ્થના ઘેર પ્રવેશતા એમ જાણે કે બિલ અર્થાત્ ખાણમાંથી નીકળતું મીઠું, કે ઉભિજ અર્થાત્ ખારા પાણીમાંથી બનાવેલું મીઠું, અસંયમી ગૃહસ્થ સાધુના નિમિત્તે સચિત્ત યાવત્ જીવજંતુવાળી. શિલા પર વાટેલ છે, વાટે છે કે વાટશે. પીસેલ છે, પીએ છે કે પીસશે તો તેવા મીઠાને અપ્રાસુક જાણી ગ્રહણ ન કરે. સૂત્ર-૩૭૦ ભિક્ષાર્થે ગયેલ) સાધુ કે સાધ્વી એમ જાણે કે અશનાદિ આહાર અગ્નિ પર રાખેલ છે, તો તેવા પ્રકારના અશનાદિને અપ્રાસુક જાણીને ગ્રહણ ન કરે, કેવળી ભગવંત કહે છે કે, તે કર્મબંધનું કારણ છે, કેમ કે ગૃહસ્થ સાધુના નિમિત્તે અગ્નિ પર રાખેલ આહારમાંથી થોડો ભાગ કાઢે છે કે તેમાં નાંખે છે, હાથ લૂછે કે વિશેષથી સાફ કરે, પાત્રને નીચે ઊતારે કે ચડાવે અને એ રીતે અગ્નિજીવની હિંસા કરે છે. હવે સાધુની એ જ પ્રતિજ્ઞા, એ જ હેતુ, એ જ કારણ, એ જ ઉપદેશ છે કે તે અગ્નિ પર રાખેલ અશનાદિને હિંસાનું કારણ જાણી અમાસુક હોવાથી ગ્રહણ ન કરે. આ જ સાધુનો ભિક્ષાનો આચાર કે સામાચારી છે. ચૂલિકા-૧ અધ્યયન-૧ ‘પિંડ-એષણા'ના ઉદ્દેશક-૬નો મુનિ દીપરત્નસાગરે કરેલ અનુવાદ પૂર્ણ ચૂલિકા-૧, અધ્યયન-૧, ઉદ્દેશક-૭ સૂત્ર-૩૭૧ ગૃહસ્થના ઘેર ભિક્ષાર્થે પ્રવેશ કરેલ સાધુ કે સાધ્વી જાણે કે અશન આદિ દીવાલ-સ્તંભ-મંચ-માળપ્રાસાદ-હવેલીની છત કે અન્ય તેવા પ્રકારના ઊંચા સ્થાને રાખેલ છે, તો એવા સ્થાનોથી લાવીને અપાતું અશનાદિ મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત “(આચાર)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 63
