________________ આગમસૂત્ર 1, અંગસૂત્ર ૧‘આચાર' સૂત્ર-૧૩૨ - રાગ, દ્વેષથી કલુષિત જીવ આ ક્ષણભંગુર જીવન માટે, પોતાના કીર્તિ, માન અને પૂજાને માટે હિંસાદિ પાપ કરવામાં પ્રવૃત્ત થાય છે. કોઈ સાધક સન્માન આદિને માટે પ્રમાદ આચરણ અર્થાત્ પાપકારી પ્રવૃત્તિ કરે છે. સૂત્ર—૧૩૩ જ્ઞાની-સાધક સાધના માર્ગમાં આવતા દુઃખ કે પ્રલોભનોથી વ્યાકૂળ ન થાય. આવા આત્મદ્રષ્ટા પુરૂષ સંસાર અર્થાત્ લોકાલોકના સમસ્ત પ્રપંચોથી મુક્ત થાય છે - તેમ હું કહું છું. અધ્યયન-૩ ‘શીતોષ્ણીય’ના ઉદ્દેશક-૩ ‘અક્રિયાનો મુનિ દીપરત્નસાગરે કરેલ અનુવાદ પૂર્ણ અધ્યયન-૩, ઉદ્દેશક-૪ કષાયવમન" સૂત્ર-૧૩૪ હિંસાથી નિવૃત્ત થનાર તથા સર્વ કર્મનો અંત કરનાર સર્વજ્ઞ તીર્થંકરનો ઉપદેશ છે કે સાધક ક્રોધ, માન, માયા, લોભનો પૂર્ણપણે ત્યાગ કરે છે. અને કર્મના આસવોનો વિરોધ કરીને પોતાના કરેલા કર્મોનો નાશ કરે છે. સૂત્ર-૧૩૫ જે એક આત્મતત્ત્વને ને જાણે છે, તે સર્વને જાણે છે. જે સર્વને જાણે છે, તે એક આત્મતત્ત્વને જાણે છે. સૂત્ર–૧૩૬ પ્રમાદી એવા સંસારીને બધી બાજુથી ભય હોય છે અપ્રમાદી એવા સંયમીને ક્યાયથી ભય હોતો નથી. જે એક મોહનીયકર્મને અથવા અનંતાનુબંધીક્રોધને ખપાવે છે), તે જ્ઞાનાવરણીય આદિ અનેક કર્મને અથવા માન આદિને) ખપાવે છે, જે જ્ઞાનાવરણીય આદિ અનેક કર્મને નમાવે તે એક મોહનીયકર્મને ને નમાવે છે. સંસારના દુઃખને જાણીને લોકસંયોગનો ત્યાગ કરી, ધીર સાધક મહાયાનને અર્થાત્ મોક્ષપથ-સંયમને પામે છે, તે મોક્ષમાર્ગમાં ઉત્તરોત્તર આગળ વધે છે, તેને અસંયમી જીવનની અભિલાષા રહેતી નથી. સૂત્ર–૧૩૭ ક્ષપકશ્રેણીએ ચઢેલ સાધુ એક અનંતાનુબંધી ક્રોધને ખપાવતા બીજા દર્શનાદિને પણ ખપાવે છે. અથવા અન્યને ખપાવતા એક અનંતાનુબંધીને પણ અવશ્ય ખપાવે છે. વીતરાગની આજ્ઞામાં શ્રદ્ધા રાખનાર મેધાવી સાધક છ-કાયરૂપ અથવા કષાય-લોકને જાણીને જિનઆગમ અનુસાર જીવોને ભય ન થાય તેમ વર્તે તેમ કરવાથી ‘અકૂતોભય’ થાય છે. શસ્ત્ર અર્થાત્ અસંયમ એકબીજાથી તેજ કે મંદ હોય છે, પણ અશસ્ત્ર અર્થાત્ સંયમમાં આ તરતમતા નથી. સૂત્ર-૧૩૮ જે ક્રોધના અનર્થકારી સ્વરૂપને જાણે છે અને તેનો પરિત્યાગ કરે છે તે માનદર્શી છે અર્થાતુ માનને પણ જાણે છે અને ત્યાગ કરે છે, એ જ પ્રમાણે જે માનદર્શી છે તે માયાને જાણીને તજે છે, જે માયાદર્શી છે તે લોભદર્શી છે, જે લોભદર્શી છે તે રાગદર્શી છે, જે રાગદર્શી છે તે દ્રષદર્શી છે, જે દ્રષદર્શી છે તે મોહદર્શી છે, જે મોહદર્શી છે તે ગર્ભદર્શી છે, જે ગર્ભદર્શી છે તે જન્મદર્શી છે, જે જન્મદર્શી છે તે મરણદર્શી છે, જે મરણદર્શી છે તે નરકદર્શી છે, જે નરકદર્શી છે, તે તિર્યંચદર્શી છે, જે તિર્યયદર્શી છે અર્થાત્ તિર્યંચસંબંધી કર્મથી મુક્ત થાય છે તે દુઃખથી મુક્ત થાય છે . હવે ક્રોધ આદિનું સાક્ષાત નિવર્તન કહે છે તે મેધાવી ક્રોધ, માન, માયા, લોભ, રાગ, દ્વેષ, મોહ, ગર્ભ, જન્મ, મૃત્યુ, નરક, તિર્યંચના દુઃખોથી નિવૃત્ત થાય. આ દ્રવ્ય-ભાવ શસ્ત્રથી રહિત, સંસારનો પાર પામેલા સર્વજ્ઞ-તીર્થંકરનું કથન છે. જે સાધક કર્મના આસવોને રોકે છે તે જ પોતે કરેલા કર્મોનું ભેદન કરી શકે છે. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત “(આચાર)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 25
