________________
* ધ, ઘ, ઘ– આ ત્રણે ય અક્ષરોને પણ સારી રીતે ઓળખીને ધ્યાનમાં રાખે.
આમાંને પહેલે અક્ષર તે ધાને ધ છે. બીજો અક્ષર તે ઘરને ઘ છે.
અને ત્રીજો અક્ષર તે ખેડા ૬ ની સાથે ય જોડાઈને (૬મ્ય) બનેલ ઘ છે.
૧ ૨ (૧૩) , S આ બન્નેને પણ ઓળખીને ધ્યાનમાં રાખવા જરૂરી છે. ધ્યાનપૂર્વક જેવાથી જણાશે કે બંનેની આકૃતિમાં ફેર છે. આમાંને પહેલે અક્ષર તે ડગલાને ડે છે. અને બીજે છે તે ડ નથી, તેમ બીજે કઈ અક્ષર પણ નથી, પણ તે એક નિશાની છે અને તેને અવગ્રહ કહેવામાં આવે છે. સંસ્કૃત ભાષાની દૃષ્ટિએ જ્યાં “અ” નો લેપ થયેલ હોય, એટલે કે જ્યાં હકીકતમાં “અ” હોય ખરે, પણ તે બોલવાને હેતે નથી, તેથી તે ત્યાં લખાયેલે પણ હેતું નથી. આમ છતાં અહીં લખાયેલા શબ્દમાં આ સ્થાને “અ” છે એવું સૂચવવા માટે (“અ” નું જ્ઞાન કરવા માટે) ડ આવા પ્રકારનું ચિહ્ન મૂકવામાં આવે છે ને તેને “અવગ્રહ’ કહેવામાં આવે છે. એટલે તે અવગ્રહ ચિહ્નને ડગલાને ડ સમજીને તેને ડએ ઉચ્ચાર કરવા નહિ.
(૧૪) ૮ અને ૯ (૯)–આ બને અક્ષરે એકબીજાથી
