________________
૧૪૯
(ચામાસામાં થાય છે તેને ભરવાડણ પણ કહે છે), ઇન્દ્રગાપ (વરસાદમાં થતું લાલ રંગનું જીવડું), સાવા અથવા સવા (માણસના વાળનાં મૂળમાં થાય છે), ગાય વગેરે પ્રાણીઓનાં શરીર ઉપર થતાંગી ગાડા વગેરેની જાતિએ, છાણમાં થતાં કીડાં, વિષ્ઠામાં થતાં કીડાં તથા અનાજમાં થતાં કીડાં વગેરે ત્રણ ઇન્દ્રિયવાળા જીવા છે.
૪. ચરિન્દ્રિય જીવા—જે જીવાને ચાર ઇન્દ્રિય હાય છે. એવા જીવાને ચરિન્દ્રિય જીવા કહેવાય છે. તેમને સ્પર્શેન્દ્રિય, રસનેન્દ્રિય, ઘ્રાણેન્દ્રિય અને ચક્ષુરિન્દ્રિય એટલે ચામડી, જીભ, નાક અને આંખ એ ચાર ઇન્દ્રિયા હાય છે. કાન તેમને હાતા નથી. તેમને આંખ હાવાથી તેઓ વસ્તુને અને વસ્તુનાં રૂપને જોઈ શકે છે.
વીંછી, તીડ, ડાંસ, મચ્છર, માખી, પત ંગિયા, ભ્રમરા, ભમરી, બગાઈ, મસક, ખડમાકડી, કંસારી વગેરે ચાર ઇન્દ્રિયવાળા જીવા છે.
પ. પંચેન્દ્રિય જીવા—જે જીવાને પાંચ ઇન્દ્રિય હાય છે એવા જીવાને પચેન્દ્રિય જીવા કહેવાય છે. તેમને સ્પર્શેન્દ્રિય, રસનેન્દ્રિય, ઘ્રાણેન્દ્રિય, ચક્ષુરિન્દ્રિય અને શ્રેત્રન્દ્રિય એટલે ચામડી, જીભ, નાક, આંખ અને કાન એ પાંચે ય ઇન્દ્રિયા હાય છે. તેમને કાન હૈાવાથી તેઓ જાતજાતના અવાજો સાંભળી શકે છે. પચેન્દ્રિય જીવા ચાર પ્રકારના છે: દેવ, મનુષ્ય, ત્રિય ચ અને નારક,
