________________
-
૧૪૮
તેમને આંખ હોતી નથી માટે તેઓ વસ્તુને કે વસ્તુનાં રૂપને જોઈ શકતા નથી.
તેમને કાન હોતા નથી માટે તેઓ કોઈ પણ જાતને અવાજ કે શબ્દ સાંભળી શકતા નથી.
તેમને સુખ-દુખનું જ્ઞાન સ્પર્શેન્દ્રિય દ્વારા થાય છે. * ૨. બેઈન્દ્રિય જીવ-જે જીવને બે ઈન્દ્રિય હેય છે એવા ને બેઈદ્રિય જ કહેવાય છે. તેમને સ્પર્શેન્દ્રિય અને રસનેન્દ્રિય એટલે ચામડી અને જીભ આ બે જ ઈન્દ્રિય હોય છે. બાકીની ત્રણ ઇન્દ્રિયે હૈતી નથી. તેમને જીભ લેવાથી તે વસ્તુને સ્વાદ જાણી શકે છે. તેઓ પિતાની મેળે હાલી ચાલી શકે છે.
શંખ, કડા, છીપ, અળસિયા, કરમિયા, પાણીના પિરા, જળ, કાણકીડા, ચૂડેલ, વાળા, લાળિયા (વાસી ખેરાકમાં થાય છે) વગેરે બે ઈન્દ્રિયવાળા જીવો છે.
૩. તેન્દ્રિય જીવ-જે જીવેને ત્રણ ઈન્દ્રિય હોય છે એવા ને તેઈન્દ્રિય જ કહેવાય છે. તેમને સ્પર્શેન્દ્રિય, રસનેન્દ્રિય અને પ્રાણેન્દ્રિય એટલે ચામડી, જીભ અને નાક એ ત્રણ ઈન્દ્રિયે હોય છે. બાકીની બે ઈન્દ્રિયે હેતી નથી. તેમને નાક હોવાથી તેઓ વસ્તુની ગંધ પારખી શકે છે. - કીડી, મનેડા, માંકડ, જૂ, ઈયળ, ઘીમેલ, કુંથુઆ, કાનખજૂરા, ઉધઈ, ગયા, ચારકીડા, ગેકળગાય, ગે પાલિક
