350 Gathanu Stavan

Author(s): Gunhansvijay
Publisher: Kamal Prakashan Trust

Page 40

IDE
COGOOD
તું નીચેની બાબતો બરાબર ધ્યાનથી સમજી લે, મનમાં ધારી લે કે જેથી ઘણી બધી ભ્રમણાઓ મનમાંથી નીકળી જાય.
આ પદાર્થ મારે ઘણો જ વિસ્તારથી સમજાવવાનો છે, એટલે તું ધીરજ ધા૨ણ કરીને સાંભળજે.
સૌ પ્રથમ વાત એ કે રાગદ્વેષ કે અજ્ઞાન આ આત્મિકદોષો એ જ પરમાર્થથી અવિધિ છે. જ્યાં આ દોષો નથી, ત્યાં વસ્તુતઃ અવિધિ કહેવાય જ નહિ. જ્યાં આ દોષો છે, ત્યાં વસ્તુતઃ વિધિ કહેવાય જ નહિ.
બીજી કોઈપણ બાબતને અવિધિ તરીકે ત્યારે જ ઓળખવામાં આવે કે જ્યારે તેમાં રાગ-દ્વેષ-અજ્ઞાનમાંથી કોઈક દોષ ભળેલો હોય. જ્યાં આમાંથી એક પણ આત્મિક દોષ નથી. ત્યાં વ્યવહારથી કદાચ અવિવિધ બોલાય તો પણ એ અવિધિ છે જ નહિ.
આ નક્કર સત્ય છે,જિનશાસનનો ઉત્કૃષ્ટ સિદ્ધાન્ત છે. જેઓ આ સિદ્ધાન્ત સમજવામાં ગરબડ કરે છે, તેઓ અવિધિને પણ વિધિ અને વિધિને પણ અવિધિ સાબિત કરી દે તો લગીરે આશ્ચર્ય નહી.
મુખ્ય પરમાર્થ જોયા બાદ હવે આપણે વ્યવહારને આધારે અને નિશ્ચયને આધારે વિધિ-અવિધિની વિચારણા કરીએ.
કોઈપણ અનુષ્ઠાનમાં વિધિ-અવિધિ ચાર રીતે સંભવી શકે છે. (૧)દ્રવ્યથી (૨)ક્ષેત્રથી (૩)કાળથી (૪)ભાવથી.
દા.ત. પ્રતિક્રમણ ક્રિયા કરવાની હોય તો
શ્રાવકો અશુદ્ધ વસ્ત્રોથી પ્રતિક્રમણ કરે, ચરવળા વિના કરે......સાધુઓ પાંગરણી ઓઢીને કરે,સંથારા ઉપર રહીને કરે...... આ બધી દ્રવ્ય-અવિધિ છે. એમ બેઠા બેઠા પ્રતિક્રમણ કરે, બીજાઓને તકલીફ પડે એવા સ્થાને બેસે, જયાં લોકોની વાતચીત કે ટી.વી. વગેરેના અવાજો સંભળાય એવા સ્થાને પ્રતિક્રમણ કરે. અવરજવર કરનારા લોકો દેખાયા કરે કે વારંવાર આળ પડ્યા કરે એવા સ્થાને કરે.....આ બધી ક્ષેત્ર-અવિધિ છે.
મન પડે ત્યારે પ્રતિક્રમણ કરવું, માંડલીનો સમય ન સાચવવો. વહેલું ક૨વું કે પછી મોડું કરવું..... સવારનું પ્રતિક્રમણ પડિલેહણ પૂર્વે કરવાને બદલે બેત્રણ-ચાર વાગે કરી લેવું.....આ બધી કાળ અવિધિ છે.
બિલકુલ બહુમાન વિના પ્રતિક્રમણ કરવું... યશ-કીર્તિ વગેરેની તીવ્રતમ અબાધ્ય લાલસાથી પ્રતિક્રમણ કરવું... આ બધી ભાવ-અવિવિધ છે. ૩૫ ગાયનું તાવન
(૩૧)
=
DOOK
28)