________________
- છછછછછછછછ - તેઓની માન્યતા બરાબર ન હોવાથી પૂર્વે એ બધી માન્યતાઓનું અનેક રીતે ખંડન કરેલું છે. બાકી એ બધી જ ક્રિયાઓ વ્યવહારાજ્ઞાઓ છે જ અને સુપાત્રજીવોને એ આજ્ઞાઓથી પુષ્કળ પુષ્કળ લાભ થાય જ છે.
અપેક્ષાએ એમ કહી શકાય કે વ્યવહારાજ્ઞાઓ નિશ્ચયાજ્ઞાઓની માતા છે કેમકે
+ માતા સંતાનને જન્મ આપે, વ્યવહારાજ્ઞાઓ નિશ્ચયાજ્ઞાને જન્મ આપે.
+ માતા સંતાનને મોટો કરે, વૃદ્ધિ પમાડે એમ વ્યવહારાજ્ઞાઓ છે નિશ્ચયાજ્ઞાઓને વૃદ્ધિ પમાડે. $ + માતા સંતાનનું સંરક્ષણ કરે, એમ વ્યવહારાજ્ઞાઓ નિશ્ચયાજ્ઞાઓનું છે. સંરક્ષણ કરે.
એટલે શ્રીયોગસારમાં ભલે નિશ્ચયાજ્ઞાઓની મહાનતા દર્શાવી હોય, પણ છે છે એનો અર્થ એવો તો નથી જ કે વ્યવહારાજ્ઞાઓની કશી કિંમત નથી.
શ્રીયોગસારમાં કહ્યું છે કે किं व्रतैः किं व्रताचारैः किं तपोभिर्जपैश्च किं । किं ध्यानैकिं तथा ध्यैयै न चित्तं यदि भास्वरं ।
અર્થ : વ્રતોથી શું ? વ્રતાચારોથી શું ? તપો અને જપોથી શું ? ધ્યાનો છે છે. અને ધ્યેયોથી ય શું ? જો મન ભાસ્વર = પવિત્ર ન હોય.
किं क्लिष्टेनेन्द्रियरोधेन किं सदा पठनादिभिः । किं सर्वस्वप्रदानेन तत्त्वं नोन्मीलितं यदि ।
અર્થ : કલેશભરપૂર ઈન્દ્રિયનિરોધથી શું ? સદા ભણ્યા કરવાદિથી શું ? બધું જ આપી દેવાથી શું ? જો તત્ત્વ ન પ્રગટેલું હોય તો.’
नाञ्चलो मुखवस्त्र न न राका न चतुर्दशी । न श्राद्धादिप्रतिष्ठा वा तत्त्वं किन्त्वमलं मनः ।
અર્થ : અંચલ કે મુહપરી તત્ત્વ નથી. પુનમ કે ચૌદશ તત્ત્વ નથી. શ્રાવકાદિની પ્રતિષ્ઠા એય તત્ત્વ નથી. તત્ત્વ છે નિર્મલ મન !
આવી ઢગલાબંધ ગાથાઓમાં આપણને નિશ્ચયાજ્ઞાઓનું જબરદસ્ત મંડન જોવા મળે, અને ભેગું વ્રતાદિ રૂપ વ્યવહારાજ્ઞાઓનું ખંડન પણ અનુભવવા મળે. પણ જરાક ઉંડાણથી વિચાર કરશો તો આમાં વ્યવહારાજ્ઞાઓનું ખંડન નથી, પણ મંડન છે.
(૩૫૦ ગાથાનું સ્તવન ૦ (૧૧૨)
