Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ -nandanavanakalpataruH 43 zAsanasamrAjAmiha samudAye meruparvataupamye / kalpatarunandanavana-satko'yaM nandatAt suciram / / / vi. saM. 2076 dakSiNAyanam saGkalanam pannyAsakalyANakIrtivijayaH gaNI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 Arthikasaujanyam 'nandanavanakalpatarostrayazcatvAriMzyAH zAkhAyA: prakAzanArthaM bhAvanagarasatkena zrIbhAvanagarajaina-zvetAmbara-mUrtipUjaka-tapAgacchIyasaGghana pUrNa ArthikaH sahayogaH kRto'stIti tadarthaM bahuzo dhanyavAdAH //
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ marma gabhIram - kalyANakIrtivijayaH yahUdIya eko dharmaguruH bAlazemAbhidhaH svIye rahasyavidyAlaye vasati sma / sa pratyahaM rAtrau nadyAstaTe'TanaM karoti sma, kaJcit kAlamupavizati sma, nizIthe ca svanivAsaM pratyAyAti sma / etena tasya manaHsvAsthyaM sadA samIcInamavartata, dhyAnaM ca puSTaM bhavati sm| ekato rAtrergahano'ndhakAro anyatazca nadItaTIyA paramA zAntiH / IdRze vAtAvaraNe sahajatayaiva manaH sthirIbhavet, samAdhizca sidhyet / sa tatra kimapyakRtvA kevalaM svaM svIyavRttIzca sAkSitayA nibhAlayati sma / ayaM kramo varSANi yAvadakhaNDatayA varIvarti sma / tasya sAdhanA'pi sarvathA'kSuNNatayA pravartate sm| athA'nyadA nizIthe svanivAsaM pratyAgacchan bAlazemaH kenacid dhanikagRharakSakeNa''hUtaH kathitazca - "bho ! dharmaguro! yadi bhavato bAdhA na syAt tadA kiJcit prssttumicchaami| bhavAn pratyahaM rAtrau nadItaTaM gatvA madhyarAtre pratinivartate / bahuvAraM mayA bhavA~statra gacchan pratyAgacchaMzca vilokitaH / kadAcicca bhavataH pRSThata Agatya, tatra sthitvA bhavAn kiM karotItyapyavekSaNaM kRtam / paraM bhavA~stu kevalaM niHzabdatayA nadItaTe upaviSTo bhavati / na kiJcidapi kurvan dRzyate / ato'haM jJAtumicchAmi yad bhavAn tatra kiM karoti ? bhavato nirvAhaH kathaM bhavati ? evamupavezanena bhavatA kiM vA prApyate ? tatra kiJcid rahasyamivAsti vA ? kRpayA me jijJAsAM shmytu"| bAlazamenoktaM - "bho! ahaM jAnAmi yad bhavAn mAM pratyahamavalokayati, tathA me pRSThata Agatya mAM ca paryavekSya nirgata ityapi mama jJAtacarameva / ato mamA'pi bhavAdRzyevotsukatA'sti yat ko bhavAn, kiM vA bhavataH kaarymiti"| dauvArikeNoktaM- "ahaM tvekaH sAmAnyo ghrkssko'smi"| bAlazemenoktaM- "aho prabho! kIdRzI bhavataH karuNA ! are mahAnubhAva ! ahamapi bhavAdRzo rakSaka evA'smi" / rakSaka Aha sma - "bhavatkathanaM nA'vabudhye bhoH! / yadi bhavAn rakSako'sti tarhi rAtrau nadItaTe upavizya kiM vA rakSaNaM kurvannasti !" / bAlazema uktavAn - "bhoH sarvo'pi vizeSo'traivA'sti / bhavAn kasyacid gRhe rakSakatvaM samAcarati, tadgRhe na kenacit praveSTavyamiti ca sarvakAlaM nibhAlayati / paramahaM tu svasyaiva rakSAM kurvan paryavekSe yat kostyayaM rakSakaH, kiM karoti, kutra vA gacchati, kathaM vA jIvatIti, AjIvanaM mamaitAdRzameva rkssktvm| svasyaiva rkssko'hmsmi"| "etat kAryaM tu sarvathA'dbhutam / kintvetadarthaM bhavate vetanaM ko vA dadyAt ?" "bhoH! asya kAryasya karaNe mayA'sIma AnandaH prApyate, cittanairmalyaM ca sadA vartate / etadeva | matkRte mahad vetanam / ArthikasAphalyAdapyetasmin kArye me jIvanasArthakyaM bhavatIti nA'nyat kinycidicchaami| "evaM vA ? tarhi mamA'pi tAdRzaM rakSakatvaM zikSayatu yenA'hamapi svarakSakatvaM kurve bhavattulyatayA ca vetanatvenA'sImamAnandaM cittanairmalyaM ca prApnuyAm" / ********
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ nandanavanakalpataruH 43 (SANmAsikI ayanapatrikA) (dakSiNAyanam) saGkalanam paMnyAsaH kalyANakIrtivijayaH prakAzanam zrIjainagranthaprakAzanasamitiH, khambhAtaH vi. saM. 2 076, ai.saM. 2019 mUlyam Rs125/ asmin jAlapuTe upalabhyate - email : nandanavanakalpataru99@gmail.com prAptisthAnam vijayanemisUri jJAnazAlA zAsanasamrATbhavanam zeTha haThIsiMha kesarIsiMha vADI zAhIbAga roDa, dillI daravAjA bahAra amadAvAda 380001 phona - 079-22168554, 9726590949 samparkasUtram paM. kalyANakIrtivijayaH c/o Sandeep D Shah Plot #227, # 502 Balaji Sadan, Opp SIES School, KAS Road, King's Circle, Matunga, Mumbai 400019. Mo. 9820775295 mudrakaH kirITa paTelaH kriznA grAphiksa, amadAvAda-13 Mo.9898659902
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAcakAnAM pratibhAvaH nandanavanakalpatarUM, nu dvaactvaariNshcchaakhaabhiH| vistRtavapuSaM dRSTvA, vidvatkalyANakIrtimAzAse / / gauritizabdassAdhuH, tasyA'pabhraMzasambhavA naanaa| gAyI-gAvItyAdyA, etat pAtaJjalaM mahAbhASyam / / yassaMskRtajJaH prakRtisvabhAvaH, SaTprAkRtaM tena vibhaavniiym| yat prAkRtaM kalpatarau prarUDhaM, tasyA'pi zikSA'stu susaMskRtena / / prAkRtazikSaNakAryaM, tvanuvAdaissaMskRtena zuddhaM syAt / bhAvAnuvAdamAtraM, bhASAzikSaNasamIhitaM na syAt / / prAkRtanAnArUpANyapi, vedyAnyeva hi sNskRtjnyen| ata evaM padamaitrI, bhASAbhyAsAya bhUyatAM bhUyaH / / padyasya tAdRzaM vRttaM, mA'nuvAde niyamyatAm / apabhraMzasya mUlaM tu, prAyo yojyaM hi saMskRte / / yathA- nemisUristave - vANI jassa maNappasAyajaNaNI vakkhANavelubbhavA saMdehommahaNI sudhammaparamatthobbhAvaNI paavnnii| evaM dhammakahItiladdhabirudo vakkhANavAyapphaI vaMdemo jiNasAsaNunnaikaraM taM nemisUrIsaram / / vANI yasya manaHprasAdajananI vyAkhyAnavelodbhavA sandehonmathanI sudharmaparamArthodbhAvanI paavnii| . evaM dharmakathIti labdhabirudo vyAkhyAnavAcaspatiH vandAmahe jinazAsanonnatikaraM taM nemisUrIzvaram / / evaM - siricaMdarAyacarie - asaMtosI dio NaTTho, saMtosI a mhiivii| salajjA gaNigA naTThA, nillajjA ya kulNgnnaa| asantoSI dvijo naSTaH, santoSI ca mhiiptiH| salajjA gaNikA naSTA, nirlajjA ca kulaanggnaa|| iti prAcInA saMskRtasUktireva prAkRte'vatAritA / idamanalaGkRtamiva padyam / alaGkRtaM cA'smadguruparamparAyAM ca padyam - asantuSTo dvijo naSTaH santuSTa iva pArthivaH / salajjA gaNikA naSTA, nirlajjeva kulAGganA / /
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvAnuvAdo ramaNIya eva, bhASAnuvAdo'pi sushikssnnaay| bhASAntaraM vedyamaho mahArthaM, yarthaM kathaM vA rai-vat suvAcyam / / ravivad-ratimat kamale kusume rai-ityatulaM pdmekmho| rayimapyatha saMskRtasaGgatikaM dizatIti vizeSa udAharaNam // yathA ca dyAzraye hemakAvye - pahu sirinayarasirIe jujjasi, juppasi tilngglcchiie| jujjasi kaMcisirIe, bhuMjaMto dAhiNiM iNhiM / / / prabho zrInagarazriyA yujyase, yupyase trilingglkssmyaa| yujyase kAJcIzriyA, bhuJjAno dakSiNAmAbhiH / / caDDianakkA maDDiyamahAtaDA khddddiaakhilaaraamaa| pannADiahradapaGkA tujjha camUe kayA revA / / charditanakA marditamahAtaTA khnndditaakhilaaraamaa| praNADitahradapaGkA tava camvA kRtA revA // iti / paNDitanarendracandrAt bhAvo vRttAnuvAdato jaatH| bhASApadAnukUlaM likhitaM rAmeNa kiJcidiva vedyam / / nandanavanakalpatarau kavayitryaH saMskRte bhulaaH| dRzyante saralA api, bhASAkSIrasya dohinISviti zam / / pAlakkADu-ravIndrasya vacanaM zlAghane param / prAkRtaM saMskRtenaivaM yojyatAmanuvAdataH / / granthatrayasamIkSAsu manmitrANi trayo budhaaH| zlAghitA nandanavana-kalpataruNeti priyaM mama / / aNahillanagaraparicayavismayasuprItahRdayo'ham / prAcInanagaradarzanalAbhAyA'sti ca samutsuko rAmaH / / yazastilakacampUstu bAlye'dhItA smgrtH| vizvakozasamA nAgarAjastasyA'stu sAradA / / marmanarmasu santoSaH zlAghyo na khalu daNDanam / vAhanasthApanasthAne likhyatAM vAkyamuttamam / / iti zrIrAmazarmAkhyo yaduzailanivAsyaham / Adito nandanavanakalpataruNA''nandito'likhat / / iti rASTrapatiprazastibhAjanaM paJcabhASAkavitAvallabhaH araiyar zrIrAmazarmA
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ nandanavanakalpatarorvAcatvAriMzI zAkhA paThitA / adyatve prAyazo janA dUravANIlagnA dRshynte| jJAtavyAni kAryANi i-mela dvArA jnyaaynte| patralekhanamapi naasti| sarvaM dUravANI-mukhena kriyante / prAstAvike pustakavAcanasya yanmahattvamuktaM tattu yathopapannameva / mokSayazA-zriyaH "kSamA vIrasya bhUSaNam" iti lekhaH sarveSu snehiSyAmi iti matiM daDhIkaroti / ye'smAsu nihyanti te'pyasmAbhiH snehanIyAH / nedameva, ye'smabhyaM druhyanti te'pi snehitavyA asmAbhiH / evaMvidhaH snehazIlo jana eva vIraH / zrIkastUrasUrIzvarANAM jIvanavRttamidamprathamatayA bhavatkIrtitaisteSAmavadAnakaiH paricAyitam / yadyapi teSAM prAkRtabhASAracanA nA'vagatAH, tathA'pi teSAmeva saMskRtabhASAnibaddhaM "candracaritram" tu kusumamanoharaM drAkSAmadhuraM cA'stIti paThanAdanubhUtam / tattu samyagAsvAditam / tatra "babhUvivAn" ityAdayo'paricitAH prayogA api dRSTAH / anyAH kathAH hRdynggmaaH| "zAkhAcchedaH" iti kathAyAM zyenasya nikaSA iti prayogaH dRSTaH / nikaSAyoge dvitIyA - iti zrutam / (zyenaM nikssaa?)| saMskRtAnuvAdena prAkRtadvyAzraya-mahAkAvyabhAgazca aasvaaditH| ravIndraH pAlakkADu ****** sAdaraM prnntyH| pustakaM sArasvatam / sarasvatyAH prasAdajam / sujJAnAM sArasvatAvatAraH pustake / prajJAyAH paripAkazcA'pi pustake / nirantarapaThanena, sUkSmAvalokanena, nAnAvidhAnubhavena ca samRddhAM svakIyAM prajJAM zabdato'vatArayanti sujnyaaH| yadyapi, vaktavye'pi zabdAH prayuktAH syustathA'pi tatra zaithilyasya smbhaavnaa| anyataH kasminnapyekasmin viSaye, svasthatayAkRte dhyAne, yaH paripAkaH prasphurati, sa eva pustake prstuuyte| Writing Makes a man perfect. lekhanena janaH paripakvo bhavati, yadyanyathA vAcyaM tadA, paripakvo jana eva lekhako bhvti| ataH zAstrajJAnasampannAnAM svAnubhavasamRddhAnAM tarkAdibhiH parIkSitaviSayANAM dezikacaraNAnAM kRpayA prAptaH pustaka-prasAdaH, prAsAdikaH pronnatikarazca bhavati / samprApya pustakaM prItyA, svjijnyaasaanuruuptH| paThaMzcA'vagatya prItaH, viziSTazzobhate naraH / /
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ pustakasthA parA vidyA, prApyA kiM paThanaM vinA ? / kRtvaiva bhojanaM bhrAtaH !, tRptizzaktizca labhyate / astu pustakaprItirasmAkam / Do.vAsudeva vi. pAThakaH 'vAgarthaH' ***** yathAyogye yathAyogyaM, tathaiva ca ythaaple| yadyAptaM pustakaM yogyaM, tarhi klptruprbhaa| mahAkavinA kAlidAsena raghuvaMzasyA''rambhe samyagvicArya kRtA vandanA pArvatIparamezvarayoH / tatra, vAgarthAviva sampRktau tau, iti niveditam / apekSA'pyasti 'vAgarthapratipattaye' / evaM jAte, jAyate zabdapAkasya kAvyam / tAdRzAnyeva kAvyAni jIvanti / sudIrghakAlAt prAptAni tAdRzAni kAvyAni, asmAkaM jJAnavRddhyarthaM, tadanu ca savizeSAM sAhityasamRddhimAnetumapi kalpavRkSasadRzAni bhvnti| navaM navaM jJAnaM vijJAnaM ca tatra tatra sandRzyate pustakeSu / sucArutayA sagRhItaM samyaktayA zanaiH zanaiH paThyamAnaM ca tad vaicArikI sampattiM janayatyabhivyaktyarthaM ca sAmarthyaM pradadAti / samagrA caiSA carcA, nirdiSTe zloke niveditA saartH| pravartitA eSA prathA samagrasya samAjasya kRte, janayati nandanavana-saukhyaM, paramAnandaM ca janayati / etadarthaM vAcanapravRttiprotsAhakA guravaH sabahumAnaM praNamyante / phalataH tapaH sArasvataM naH syAd, vivRddhaM saMskRtAzritam / gurUNAmAziSA caiva, prItirastu praatpraa|| garimA dezikAnAM yA, bhavati prernnaatmikaa| lopastasyAH kadApyeva, na bhavediti prApyate / / iti zam // Do.vAsudeva vi. pAThakaH 'vAgarthaH' ****** bhavadbhiH preSitaM nandanavanakalpataroH 42tamamakaM prAptavAnaham / etacchalAghArthaM mama zabdakoze zabda eva nAsti / devabhASotthAne bhavatAM yogadAnamapratimamasti / mama pakSato naikAH zubhAzayAH pressyaami| DaoN. rAjendra jozI, lohAradA (ji. devAsa, ma.pra.)
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ adyatve, asmAkaM deze zikSaNasya (prAstAvikama)) staraH zanaiH zanaistathA nimno jAto'sti yathA zAleyA dhyayanAnantaraM pitrAdibhiruttamazikSaNArthaM bahavo vidyArthino videzeSu preSyante / zAleyAdhyayanasyA'pIyameva paristhitiH / etattvanyad yat prAyazo deze sarvatra bahudhA vizvavidyAlayA mahAvidyAlayAH zAlAzcA'rthArjanAyA'nivAryAM padavIM dAtuM tu samarthA eveti kRtvA vidyArthibhiH saGkIrNA darIdRzyante / paraM jJAnArjanaM, vikAsaH sarjanAtmakatA, vicArazaktirityAdibhiH paripUrNamekaM samujvalaM bhAvi nirmAtuM tvete mahAvidyAlayA vizvavidyAlayA vA sarvathA'samarthA eva / yato bahuzo sAmAnyA janAH zikSaNakSetrIyAzcA'pi janAH zikSaNaM nAma kimiti sarvathA na jAnanti, nA'pi ca zikSaNaviSaye gabhIraM vicAraM kartuM sajjAH / yadi jIvane kimapyuccataraM dhyeyaM sAdhanIyaM, janopayogi vA kimapi kAryaM kartavyaM tadA zikSaNaM - vAstavaM zikSaNaM kimityetat sarvathA spaSaTatayA pUrNatayA ca jJAtavyaM boddhavyaM ca, tadanu ca tadbodhAnusArameva ca vidyAlayAdInAM saMracanA kartavyA - ityetat sarvathA''vazyakamanivArya caa'pi| yadi vayametasyAM dizi sajjatayA'gresarIbhavAmastadaiva zanaiH zanairasmAkaM rASTre'pi nAlandAtakSazilAdisadRzA vizvavidyAlayA punarapi vinirmIyeran punarapi ca dezavidezebhyo vidyArthinAM pravAho bhArataM prati pravahet / parantvetadarthaM mUlAdeva vicAravimarza kRtvA spaSTo bodhaH prAptavya eva / spaSTo bodho yadi prApyeta tadA'rdhaM yuddhaM tu jitamevA'smAbhiH / yato mUlaM yadi dRDhaM syAt tadaiva bhavanaM susthiraM cirasthAyi ca sambhavet / kintu vayaM bhAratIyA hyadyatve vicAraNameva vismRtavanta iti pratibhAti / tatazca samyagbodho naiva prApyeta / phalatazca vicArarahitA diGmUDhAzca sarve'pi vayaM kumArge viparItadizi caiva pratiSThAmahe / ataH spaSTo bodhaH sarvathA''vazyaka eva, tadarthaM ca vizado vicAro'pi karaNIya ev|| tatra ca, zikSaNaM yasmai dAtavyaM sa manuSyaH (vidyArthI) naikeSAM tattvAnAM sammelanamasti / tatrApi dve tattve sarvathA prakaTite prasiddhe ca - zarIramantaHkaraNaM ca / zarIraM tu sarvaviditameva / antaHkaraNaM ca - cittaM,manaH, hRdayaM, buddhiH,ahaGkAra ityAdibhiH sajJAbhirasmAkaM paricitameva / zarIrasya yathAyogyaM zikSAbhirvyAyAmAdirUpAbhirvikAsanaM zikSaNasya prathamaM sopAnam / etacca zikSaNasyA'tIva laghurbhAgo bhavet / bRhadbhAgastvantaHkaraNasya vikaasH| tatra, citta-manasoH zuddhIkaraNaM, sUkSmIkaraNaM, sthirIkaraNaM, prAJjalIkaraNaM cA''vazyakam / eteSu naitikamUlyAni prema VII
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSamA-satya-santoSa-paropakArAdIni tu samAviSTAni bhavantyeva, sahaiva nirNayazaktiH, kUTapraznanirAkaraNaM, svakSamatAvardhanaM, saMzodhanaM, navasarjanaM cetyAdikamapi samAviSTaM bhavati / etAdRzA guNA yena svajIvane prakaTitAH syuH sa kadApi hInaM duSTaM vA kAryaM naiva kuryAdanyeSAM ca sahAyabhUta AdhArabhUtazca san teSAmapi pathadarzako bhavet / sahaiva rASTrasya hitAya janatAyAzcA'pi hitAyA'gresaro bhUtvA prvrtet| etadeva zikSaNasya maulaM svarUpam / kimetAdRk zikSaNaM vayamasmAkaM vidyArthibhyo dAtuM baddhakakSA bhaviSyAmo vA ? zarapUrNimA, vi.saM. 2 075 kalyANakIrtivijayaH bhAvanagaram VIII
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRtiH pRSTham paJcaparameSThistutiH zrIphalavarddhipArzvanAthamAhAtmyamahAkAvyam zrIgautamasvAmistutiH abhirAjagalajjalikAtrayam subhASitAni vande me mAtaram granthasamIkSA sUryodayaM sUrivaraM praNaumi AdhunikahinduvidhiH anukramaH kartA sva.pU.AcAryazrIvijayadharmadhurandharasUrayaH vAcakazrIsahajakIrtigaNI munitArakacandrasAgaraH prA.abhirAjarAjendramizraH prA.vAsudevaH vi. pAThakaH prA.vAsudevaH vi. pAThakaH kalyANakIrtivijayaH DA.rUpanArAyaNapANDeyaH .kathA . bhavanistArakathA(campUkathA) saMskAraprapA bhikSuH akhaNDAnandaH bhaktibhAvaH zreSThaH rAmo yaM tyajet taM kA vA rakSet ? dRSTiH samayasya mUlyam sthiratA veSasya mAhAtmyam marma narma prAkRtavibhAgaH prAkRtadyAzrayamahAkAvyam (saMskRtAnuvAdaH) pAiyavinnANakahA munitArakacandrasAgaraH muniakSayaratnavijayaH munirAjayazavijayaH sA.dhyAnarasAzrIH sA.haMsalekhAzrIH sA.tattvananditAzrIH sA.zrutalocanAzrIH sA.nisargaprajJAzrIH sA.nisargaprajJAzrIH kalyANakIrtivijayaH paM.narendracandra-jhA sva.AcAryAH zrIvijayakastUrasUrayaH 76
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Arthikasaujanyam nandanavanakalpatarotrayazcatvAriMzyAH zAkhAyAH prakAzanArtha bhAvanagarasatkena zrIsImandhara-TrasTa-(kresanTa)-ityanena ArthikaH sahayogaH kRto'stIti tadartha bahuzo dhnyvaadaaH||
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcaparameSThistutiH - sva.AcAryAH zrIvijayadharmadhurandharasUrayaH namo jinezAya mahezvarAya, saMsAravArAMnidhitArakAya / dveSAtmadAvAnalavAridAya, rAgasvarUpAbdasamIraNAya / / 1 / / siddhAya buddhAya bhavAntakAya, siddhIndirAvakSasi kaustubhAya / karmASTakASThojvalitAnalAya, namostu lokAgrasanAtanAya / / 2 / / durvAdivitrAsanasiMhakalpAn, zrItIrthakRcchAsanavaryakalpAn / saGghonnatiM kurvata iSTarUpAn, sUrIzvarAn naumi viziSTabhUpAn / / 3 / / adhItajainAgamabuddhabodhA, vidhvastamithyAtimirAvarodhAH / sadA prasannA vacanoccakendrAH, jayanti vizvezvaravAcakendrAH / / 4 / / muniH paraH staumi muni sadarthaM, mokSaikamArgo muninA pravAhitaH / namostu nityaM munaye muneH zaM, muneH parA cinnu munau zamaH syAt / / 5 / / *****
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIphalavarddhipArzvanAthamAhAtmyamahAkAvyam . vAcakazrIsahajakIrtigaNI [1] stutiphalAvirbhAvakaH prathamaH sargaH zrIbharturdharaNendrapadmasaviturbhavyAvalIrakSitu - hantuH karmatatervidhAturamarazrIzAntimuktizriyAm / neturgacchapateH praharturazivAsAtasya sAtAtmanaH kartuM pArzvajinezituH stutimahaM yatnaM vidhAsye'bhitaH / / 1 / / prAsAdaM yadi rohati svayamasAvabhraMlihaM maanvH| zroNo'hervadanaM cucumbiSati nA mantrAdihIno ydi| pApo gacchati mokSamakSatakaliH zlokaM yadi prApnuyAd vizvAdhIzaguNastutiM tava tadA kartuM samarthaH zaThaH / / 2 / / yadyevaM hi tathApi nirguNamatiH stoSye bhavantaM kila prekSya prAktanavRddhasUriracanAM stotrasya te'nekazaH / adhvajJo'dhvani yAti nizcalamanAH pRcchaMstathA nA paraH / kiM yAtIha samIhitArthaghaTanA tulyA bhavennobhayoH / / 3 / / duHkhAnAM cyutirasmRtiH kssitittey'tsRssttiraapdgteH| sRSTiH sarvaguNasya lbdhinikrsyaa''kRssttirtyuttmaa| vRSTiH puNyajalasya kevalaramAmRSTiH satAM jAyate yasyAstAM paramAM stutiM jinapaterbhaktyA kariSye bhRzam / / 4 / / RddhiM yA kurute surA vidadhate yAM tAM labhante yayA yasyai ke spRhayanti no bhavajalaM yasyAstaranti kSitau / yasyAH zaktirabhUt parA guNagaNo yasyAM zritaH sammataH sA jIyAd mahatI satI guNavatI pArzva ! tvadIyA stutiH / / 5 / / muktiM ke'pi surezvaratvamapi ke sarvArthasiddhiM ca ke cakritvaM ca tadardhavaibhavamapi ye prApya stuteste jnaaH|
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjante kimasau vibhinnaphaladA jAtA na citraM prabho ! yadvA bhUmigatA vicitraphaladA toyAvalI meghajA / / 6 / / dAdeti svadhanaM kriyAM suvizadAM yazcarkarIti kSitau / vAvakti pravaraM vacaH paradhanaM to jargRhIti priyam / pArakyAM na ca vAvazIti lalanAM mUchau~ vidAdheti no dravye sve'pi na bobhujIti nizi yastyaktAbhilASaH sRtau / / 7 / / vAmeyastutimantareNa sa janaH svArthaM na pUrNa svakaM ___sAsAdhIti subhikSamatri vipulaM varSAM vinA stsvpi| pRthvyAM bhUrijalAzayeSu vacane kAye tathA mAnase / ___ jJAtvaivaM phalamuttamaM stutividhau jAtodyamaH sAmpratam ||8|yugmm|| svargo yA pariraMramIti vivare'pyAjaGgamIti svato loke'mutra sarIsarIti na kadA kutrApi jArgRddhi yaa| AnandaM vitarItarIti jagato lAlabdhi kIrtiM parAM . kiM kiM nAtha ! tava stutestanudhiyA sadvarNanaM varNyate / / 9 / / etAM prApya jano vRthA dhanakRte dezAntaraM bhrAmyati ____ kalAmyatyatra kathaM tanUdbhavakRte tAmyatyaho ! strIkRte / sarvaM yacchati kAmitArthamacirAdeSA samAsevitA loke kalpalateva satyavacanaM jAnIta bho ! mAmakam // 10 // iti zrIsahajakIrtiyatIndraviracite zrIphalavarddhipArzvanAthamAhAtmye mahakAvye stutiphalAvirbhAvakaH prathamaH sargaH / / deza-nagarI-bhUpa-rAjJIvarNanasvarUpaH __ dvitIyaH sargaH nAmastutizravaNameva karoti saukhyaM ___pApaM kSaNoti caritasya kRtistu duure| pItirjalasya tRSitasya yathA jineza - sthAne jalasravaNameva samAdhihetuH / / 1 / /
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM vimRzya jinanAyaka ! tAvakInaM svasmai hitAya viditaM caritaM kariSye / vANijyamatra vaNigeva yathaikSya lAbhaM kiM kiM jano hitaparo na hitaM karoti ? / / 2 / / jainaM caritramidamasti vicintya pUtaM zrotavyamatra viduSAM nanu no zaThoktam / kAcasya khaNDamiva kAJcanamadhyamagnaM __ grAhyaM bhavet sumanasAM tadabhedabuddhyA / / 3 / / ye durdhiyo vipulamatsariNo'guNajJA styakSyanti kAJcanamapi te vytirekbuddhyaa| annaM sutRptijanakaM lavaNaikadezaM mandAstyajanti sudhiyaH punarAdriyante / / 4 / / kAsIti deza iha bhAratavarSamadhye gaGgAsarit pratidinaM yamasau sisseve| manye samRddha iti bhAvamupAgateyaM / tuSTaH paraM kimapi me paridAsyatIti / / 5 / / vArANasIti nagarI na garIyasIti yasmAjjaDaM vahati no sudhiyo narAMzca / asyA vicintya paritaH pariveSTya sevAM gaGgA karoti satataM parinirjiteva / / 6 / / yadvA mahApuruSayoniriyaM sadaiva prekSyA mayA sukRtadA jaladena kaale| dhautakramAkramajalena pavitritAGgI yadvA gatena mayi tAM bhavitA'smi seve / / 7 / / asyAstu saGgamamahaM sutaramavApya vizvatrayI savanamAnanapUjanAbhiH / jAtA prasiddhimatulAM kila tIrthabhUtAM satsaGgamo bhavati satphalado hi nityam // 8 // azvA rathAH karaTino bahupattayazca rAjanti yasya nilayeSvatha nAmadheyam /
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUpAzvasena iti rUDhivazAd babhUva nA'rvathamarthaparivAravirAjamAnam / / 9 / / bhUtAni paJca jalado ravi-soma-bhaumAH saumyo guruH kavi-zanI shikhi-saiNhikeyau| sarve'pi rAjati nRpe samatAmavApu rAdhikyahInamapahAya gaterguNAnAm // 10 // vairaM kumArgagamanaM dhananAtha Iti varSAtyayaH kumatiratiranItibandhaH / mArirviyoga-kalahau vividhAzca rogA stasmin nRpe jagati zAsati nAzamIyuH / / 11 / / putrI dhanI vitaraNI prazamI guNI hI dharmI prasannahRdayI sunayI vivekii| tIrthI parArthavijayI sumatI jayI ca loko'sti zAsati nRpe na ca naJsamAsaH / / 12 / / hiMsA hRSIkamanaso rasato vyalIkaM cauryaM sadA paraguNasya prigrho'pi| mithyAmateraharahaH parikhaNDanaM ca rAjyaM prazAsati nRpe sakRpe vidarpa / / 13 / / AjanmataH sumati-sadgatibhAgadheya - lAvaNyarUpaghaTanA ca klaaklaapH| tasyA vidhUtatamaso'jani vRddhimAsId vAmeti nAma mahiSI sumukhI nRpasya / / 14 / / Ajanmato'pi tanuvAg hRdayeSu yasyAH sAhAyyamApya vasati sma sukhaM guNAnAm / zIlaM salIlamatulazri tataH prabhutvaM lebhe svazaktivazataH sakaleSu teSu / / 15 / / iti zrIsahajakIrtiyatIndraviracite zrIphalavarddhipArzvanAthamAhAtmye mahAkAvye deza-nagarI-bhUpa-rAjJIvarNanasvarUpo dvitIyaH sargaH / /
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] cyavana-janma-sUryodayavarNanAtmakaH tRtIyaH sargaH atha nAgapatipraNato marutAM, sukhatAmanubhUya ciraM virtH| janitottamatIrthakaroccapado'jani rAjakule vimale vimale // 1 // mahiSIsukhagarbhagataH zuzubhe, sarasItamarAla ivaa'drittte| surasAla ivottamazuktipuTe'kSatamauktikavat zuzubhe taviSe / / 2 / / dharaNIramaNI nRpatermahiSI, tanaye sanaye privRddhimite| garabhe vavRdhe dhana-sasyagaNaiH, parimucya virodhamuktibhavam / / 3 / / divase divase svavazaM nayate, kSitimaNDalamattagajAzva-rathaiH / nRpacakramavakragatiH sma nayI, sadayaH sadayaH sadayaH sdyH||4|| hRdaye hitavRttirataM vacane'hatiruttamapANipuTe sughtte| nRpateriha bhUvalaye suyazo, ramate ramate ramate ramate / / 5 / / taraNAvatha meSamite savRSe, bhapatau ca kuje makaraM milite| zazije'tra kanIM paribhuktavati, dhiSaNe zubhakarkapathaM prathite / / 6 / / pRthuromarate kila daityagurau, ravije ca tulaapribhogmite| samaye paripUrNanizIthakale, parivardhitapuNyamanorathake / / 7 / / sakale sakale'pi samRddhimite, sati rAjakule vipule mhissii| asite ca sahasyadine dazamI, zubhanAmni satI suSuve tanayam // 8 // pazu-nAraka-paJcajanA nimiSA, hRdayotthamalaM sukhmaapurmii| bhuvanaM mumude dhana-dhAnya-suta-prakarottamabandhurabandhujanam / / 9 / / samadaM ratikeliparaM vihagaM, kRtkokkulprmdprkrH| ditatAmasalokavicArapathaH, pathikaprathitAgamakarmakalaH // 10 // vidadhajinapArzvamukhaM vimukhaM, bhavataH kimu tkssitumstmlm| dinakRtvamiti svakamarthayutaM, kathayannabhidhAnamahInaruciH / / 11 / / kamalaughamalaM suparAgakalaM, salilaM ca visArakulaM sakalam / gatanidravikAzamukhaM vidadhat, paritoSasupoSavanaM saghanam // 12 //
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ kuvalaM kubalaM parizokayutaM, kRtakauzikapakSaparAbhibhavaH / kurute hi samarthajano nijakaM, parakaM susamRddhimavRddhiparam / / 13 / / aruNAkSamukhaH pratipakSamivoddalati sma tamaHprasaraM vitmaaH| udayAdrigajaM ravirAttajayaH, zrayati sma tadoSasi cA''zugatiH / / 14 / / paJcabhiH kulakam / / toTakacchandaH / / iti zrIsahajakIrtiyatIndraviracite zrIphalavarddhipArzvanAthamAhAtmye mahAkAvye cyavana-janma-sUryodayavarNanAtmakaH tRtIyaH srgH|| ***** bAlakrIDAvarNanAtmakaH caturthaH sargaH prAtarAzIrvacaHzreNisajjalpanaM, tUryaghoSonmaM giitgaanpriym| rAjasadma prabhApremapAtraM babhau, dIyamAnA pramANottamasparzanam // 1 // jJAtaputrAvatAro'tha bhUmIdhavo'manyatA''tmAnamuccaiHphalaprApiNam / vRddhazAkhIva sampUrNarAjyasthitirnA'sti putrAt samaM saMsRtau satphalam // 2 / / ratnagarbheti nAmA'janiSTa priyaM, sArthakaM saddharAvat pramANaM mm| jAtaharSeti vAmA'pi bha; samaM, nAsti sUnoH samaM bhUSaNaM hi striyAH / / 3 / / dattapArzveti nAmA prabhuH pratyahaM, vardhamAnaH pramodena pitroriva / nirjarAlIbhiraGkAGkamadhyasthitaH, kalpavRkSo yathA paJcabhirmAtRbhiH // 4 //
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ kelibhiH krIDati smA''tmatulyaiH samaM, bAlakairbAlabhAvo na cA'sti prbhau| jJAnaratnatrayAlI na puNyAtmani, prema pitroH paraM varddhatAM kevalam / / 5 / / ghurgharINAM kramasthAyinItaM ravo, mAtR-pitrormudaM snttaanaa'dhikaam| moharAjaH prabhoragrataH sma cchalaM, saMvidhAya svakaM vIryamAjJIpsati // 6 // arbhakaM kroDadeze sametaM prasUH, rantukAmaM cucumba smitaM harSabhAk / jJAtametat prabhurmohadasyuM svayaM, prApnuvantaM hasatyeva taM taM kSaNam / / 7 / / jAtu bAlaM vibhUSyA'mitairbhUSaNaiH, skandhamAropya ca krIDayanti sma tam / jJApayantyo janAn puNyamacchaM yazo, bhUdhavasyA'sya vaMzasya sanmUrtimat / / 8 / / jAtu taM bAlakaM svarNabhUSAvRtaM, rAjadantAvalasyottamAGgasthitam / rAjamArge bhramantaM nadattUryakaM, nAgaraM nAgarA evamastAviSuH / / 9 / / dhAyinaM zuddharatnatrayasyA'dhikaM, trAyiNaM sattvasaGghasya sNyaayinm| mokSasaukhyAdhvanaH sAyinaM karmaNAM bAlaparyAyiNaM tvAM susevAmahe / / 10 / / - sragviNIcchandaH / / bAlakrIDAmaparimitikAmevamAdarzya pitro - mohasparzI samayarasikAM laukikAcAravRttim / kAntA kAntaM madanajananaM labdhalAvaNyabhogaM sImAyAtaM kamanazamano yauvanaM prApa nAtha / / 11 / / iti zrIsahajakIrtiyatIndraviracite zrIphalavarddhipArzvanAthamAhAtmye mahAkAvye bAlakrIDAvarNanAtmakazcaturthaH sargaH / / yauvanavarNana-tatsamayAcAravarNanAtmakaH paJcamaH sargaH vilokya kSamAnAyakaM mohavastu dviSaM zaGkamAno jagAmAGgamadhyam / prabhoryauvanAkrAntacitto manojaH sphuranmantriNo mantrahUto yathA'hiH // 1 //
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ vapurnetrayugmaM gatiM vakramakSa vrajaM manmatho vIryazaktyA sarantyAm / prabhordIpayAmAsa dIptAnyapItthaM rasopetasasyaM yathA martyaloke / / 2 / / idaM kAryametanna kAryaM na peyaM tathA peyametanna gamyaM ca gmym| na yogyaM tathA yogyametanna heyaM tathA heyamityAdikA lokanItiH / / 3 / / samete manoje hRdi prANabhAjAM cirAnnaM na zItIva madye vipiite| paraM vItasaGgasya saGgaM prapanno yathA tIrthanAthastathA cAcalIti / / 4 / / kumAre sphuradyauvane dyUtamAMse surApAna-vezyAgamau prANihiMsAm / parastrIratiM caurakarmA'nyanindA pure vipralambhaM paracchidravRttim / / 5 / / kunItiM kuvRttiM karAdhikyadAnaM mithaH kUTasAkSitvamalpAdhikaM c| paradravyarakSApahAraM ca loko / . na kartuM kSamazcetasA'pi pramAdAt / / 6 / / kumAreNa dRSTvA puraM vIkSyamANaM sudhAvRSTisRSTyA tarAM varvRdhIti / prazasyaM yathA kSetramAsArapUrNa dhanenA''zu puNyAmbhasA pUritena / / 7 / / tadA tApaso dustapA duSTakarmA ___kaThAkhyo'kSamApUrNagAtraH sametaH / purIkAnane lokavargo'nuyAto 'bhinantuM kumAro'pi mAtrAgrahAcca / / 8 / /
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ jvalatkiMkulaM dandazUkasya dRSTvA - 'vadhijJAnato jAtazUkaH svymbhuuH| pradA'zubho'yaM janasyeti duSTo - 'karonnAgarAja mhaamntrshktyaa||9|| kumAraM padaM bhUSayannevamevaM parasyopakArAnanekAMzca kurvan / kSamAmaNDale kIrtimAlAM vizAlA kumAro babhAja priyAM kaNThapIThe // 10 // - bhujaGgaprayAtacchandaH / / iti zrIsahajakIrtiyatIndraviracite zrIphalavarddhipArzvanAthamAhAtmye mahAkAvye yauvanavarNana-tatsamayAcAravarNanAtmakaH paJcamaH sargaH / / 5 / / ******
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIgautamasvAmistutiH - munitArakacandrasAgaraH suragirisamadhIraM sAgarAo gabhIraM, sasadharasamasommaM teyaThANaM pavittaM / sujaNakamalabhANuM dosanAsaTThavajjaM, sumarimu sirisAmi goyamaM laddhijuttaM / / 1 / / jiasayalasilAhaM vaddhamANassa sIsaM, paDhamagaNaharaM taM sommakaMtIeN juttaM / sayalabhavijaNANaM kapparukkhaM va sakkhaM sumarimu sirisAmi goyamaM laddhijuttaM / / 2 / / maNavayasirasA bho pUjire bhattijuttA paramasivasuhaM te pAvire je Nara tti| tavabalasirimaMtaM savvaladdhINa sAmi sumarimu sirisAmi goyamaM laddhijuttaM // 3 // varaviusasahAe se kivA hoi bhavve, lahai vijayasiddhiM savvariddhiM samiddhiM / sayalakusalavallIvaddhaNe mehatullaM, sumarimu sirisAmi goyamaM laddhijuttaM / / 4 / / nirnAzayan yaH kuvikArapApaM, praNAzayaMzcAzu bhavasya taapm| vikAsayannAtmani zuddhabhAvaM smarAmyahaM taM gurugautamaM hi / / 5 / /
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhirAjagalajjalikAtrayam - prA. abhirAjarAjendramizraH 1. abhirAjagalajalikA idamAsi darzanaM no, naivA'sti mantradIkSA vaiparyayI kabIrI?, abhirAjagalajjalikA // 1 yadyAtmanepadatvaM budhyasi, nijaM vishodhy| gAGgaM jalaM pavitram - abhirAjagalajjalikA // 2 zabdacchalaM na cArthacchalaneva samprayuktam / nUnaM mukhasphuTatvaM, abhirAjagalajjalikA / / 3 nanu bhuktameva gItaM, proktaM ca soddhmev| na ca gopitaM rahasyaM, abhirAjagalajjalikA / / 4 svAdAdRte na kiJcit, mUkasya yathA maadhvii| AsvAdyamapyavAcyam, abhirAjagalajjalikA / / 5 kAMzcid dunoti kazayA, tRSayA vinakti kAMzcit / kAMzcit pRNakti sudhayA, abhirAjagalajjalikA // 6 vyarthaM viracya no vai, shbdendrjaalmessaa| udvejayati navInAn, abhirAjagalajjalikA / / 7 neyArthatA na cAsyAM, cyutasaMskRterna dossH| RgiyaM na sAmadhenI, abhirAjagalajjalikA // 8 anuzIlya yAM nimeSaiH sattvaM jhttityudeti| tiSThati tamaH pralInaM, abhirAjagalajjalikA // 9 sArasvataM tapo yattaptaM nRnnaamrnnye| kavinA, tadAptireSA, abhirAjagalajjalikA / / 10 1. kabIra kI ulTavA~sI ***** 12
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. zrayate zUnyaM vyomatalam vRntAsaktaM bhavati phalam vasudhAsaktaM bhavati jalam / / 1 / / puSkariNIvakSasi stRtam vikasati raktapItakamalam / / 2 / / AdhAre'dhikaraNayutam AdheyaM tadupari zabalam / / 3 / / svAdhAre sthitimannikhilam na nirAdhAraM kimapyalam / / 4 / / grahA lambitA dRzyante teSAmapi kakSyaiva phalam / / 5 / / pipIlikA vA mahIdharaH ubhayoreva hi tulyabalam / / 6 / / hAlA madayati yathA naram tathA hanti hAlAGkahalam / / 7 / / kiyadvicitraH saMsAraH samAzrayati yo bhUmitalam / / 8 / / kiyadvicitrA dharA'pyaho zrayate zUnyaM vyomatalam / / 9 / / *****
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. sandhyA mamA'pyAhlAdinI kSIyeta duHkhaM vA na vA, saMkSIyate nanu yAminI varSet payodo vA na vA, dedIpyate khalu dAminI / / 1 / / syurvA na vA pratitaru phalAni pacelAmani vane vane / tanute vasantAgamamaho kUjanaparA pikabhAminI / / 2 / / kAmaM ghanacchannArkataH sandhyA'ruNA na vicIyatAm gRSTirna kiM tAM vaktyaho hambhAravairvAtsyAyanI / / 3 / / AtmAnamava bhadrA'gnimitra vihAya mAlavikAmimAm punareti dayamAnA bhavantamihaiva devI dhaarinnii||4|| tvacchAgatAM kaNThIravatvaizchAdituM te sodyamAH kintvasti mekiJcitkarasya zivaiva maGgalakAriNI / / 5 / / yA bhasmano nissArya SaSTisahasrakAn divamApayat sA jAhnavI jananI bhaviSyati kiM mamA'pi na taarinnii||6|| santveva kAJcanakAminIprabhRtIni teSAM bhUtaye mama dhIH parantu divAnizaM kavitAnikuJjavihAriNI // 7 // neyaM turuSkagalajjalA dAmpatyaratyAbhAsinI iyamasti gomukhanirgatA surasaridratyAsvAdinI / / 8 / / vyatiyAnti divasAH kathamaho teSAM kuberabhuvAmime ityeva pazyata AgatA sandhyA mamA'pyAhlAdinI / / 9 / / ******* 14
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASitAni - Do.vAsudeva vi. pAThakaH 'vAgarthaH' vivekena vicAryaiva,kartavyaM vRddhimicchtaa| sujJatvena susampannaH, samayassvasahAyakaH / / saumanasye sadA dharmaH, vaimanasye hydhrmtaa| mUlato mRttikA jJeyA, nAnAkAreSu sarvathA / / dhanyA jIvanarItiH kAryA, praNatissadA sarvadA sevyaa| vyavahAre paramArthe caivaM, praNatiH paramotkarSA punnyaa|| manasazca zarIrasya, svAsthyaM modakaraM bhavet / manaH pUtaM priyaM kAryaM, bhavellokopakArakam / / smAraM smAraM guNAnpuNyAn, yasya kasyA'pi bhaavtH| pavitraM karaNIyaM syAd , asmajjIvanamAdarAt / zrotavyaM prathamaM puNyaM, sumataM hi nijaatmnH| zrutvA tadavagantavyam, sartavyaM ca tathAnugam / / subhASitena gItena, saGgItanartanAdikaiH / dravate yadi cittaM naH, pAvitryaM modadaM bhavet / / dehe manasi gehe ca, vistAre nagare tthaa| rASTre tathaiva vizve ca, vyApyA sarvatra svacchatA / / devavatvArAdhanA zreSThA, zreSThaM niympaalnm| vyavahArazca satyena, vikAsArthaM svajIvane / / saMskAreNa vinA naiva, sahakArasya bhaavnaa| sahakAraM vinA naiva, hyutkarSaH kasyacidbhavet / / vande vidyApriyAnvandyAn, zAstrarakSaNakovidAn / satataM sattvasanniSThAna, saMskRtyAssamupAsakAn / / namaH zrIparamezAya, sarveSTAya namo nmH| sattvatattvasya labdhyarthaM, dezikAya namo namaH / / vibhAjitaM karotyeva, kartarI svasvabhAvataH / sandhAnaM sAdhayatyeva, sUciH suutrsmnvitaa| 15
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvanaM jalavatkAryaM, pravahantaM ca shaitydm| jIvanaM jaDavatsyAcced, durgandhaM janayiSyati // kiJciduSNodakaM prAtastakaM ca bhojnaantrm| rAtrau dugdhe haridrA ca, svAsthyArthaM sevyate budhaiH / / ***** vande me mAtaram // __- Do.vAsudeva vi. pAThakaH 'vAgarthaH' vande me mAtaraM, bhAratIM maatrm| bhadrabhadratAyutAM, bhA-ratAM mAtaram / / Asetu-himAdri, bhAratI mAtaram / AdvArikA-purI, ramaNIyAM mAtaram; vande me mAtaram // rAmakRSNazivazaktisampannAM mAtaram / rASTrabhaktisampannaiH, sevitAM mAtaram; ___ vande me mAtaram // buddhamahAvIrAdyaiH, lokahitArthaM sadA, tapasA ca tyAgena, saMpuSTAM mAtaram; vande me mAtaram // koTikoTisujJaizca, saMskRtena saMskRtAm, puNyapathapradarzikAM, kamanIyAM mAtaram / / vande me mAtaram // ****** 16
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthasamIkSA sUryodayaM sUrivaraM praNaumi lekhakaH - muniH akSayaratnavijayaH prakAzikA - zrIdharmakRpA saMsthA, darbhAvatI prakAzanavarSam - vi.saM. 2075 mUlyam - naiva nirdiSTam yugadivAkarAcAryabhagavatAM zrIvijayadharmasUrIzvarANAM sacchiSyAH pUjyAcAryA zrIvijayasUryodayasUrIzvarAH samajAyanta / teSAM jIvanacaritaM vividhAyAmairasmin granthe samAlikhitamasti teSAmeva praziSyeNa munivareNa shriiakssyrtnvijyen| - atra paJcadazasu paricchedeSu caturazItyA prasaGgazca sUrivarANAM jIvanasya bahava AyAmAH prakaTitAH santi munivareNa / munivarasya lekhanakAryaM gUrjarabhASAyAM yathA tathA saMskRtabhAratyAmapi sarvathA'nargalaM pracalati / adyAvadhi trayo granthAstena viracitAH santi, ayaM tu tatsakAzAt prApyamANazcaturtho grantho'sti / tadIyA bhASA, zailI, varNanarItizca sutarAM shlaaghniiyaa| alpe eva vayasi tena yajjJAnArjanaM kRtaM tadviniyogazcA'pi vihitastatsarvaM sarvathA'numodanIyamasti / vayamAzAsmahe yadagre'pi saMskRtasAhityasya vaibhavaM vibhrAjayanto granthAstatsakAzAt prApyeran / * ** * * * * 17
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthasamIkSA AdhunikahinduvidhiH (dharmazAstrIyavidhisahitaH) - DA. rUpanArAyaNapANDeyaH lekhaka: - pro.DA. vedaprakAza upAdhyAyaH prakAzaka: - jI. eca. pablikezana, ilAhAbAda 121, zaharArAbAga, ilAhAbAda -mo. 9532491205 saMskaraNam prathamam I.2018 / pR.saM. 299 / mUlyam - 750/ vedA smRtayo nibandhagranthAzca hinduvidheH pramukhasrotAMsi santi / sAmprataM hinduvidheryAni srotAsi samupalabhyante, tAni sarvANi samIkSya vidvadvareNa DA.vedaprakAza-upAdhyAyena 'AdhunikahinduvidhiH' (dharmazAstrIyavidhisahitaH) iti granthaH prnniitH| ___asmin granthe dvAdazA'dhyAyA vilasanti / prathame'dhyAye vidheravadhAraNA, vidhizAsanaM, naitikatA, vidheH sarvoparitvaM, vidheH zrutimUlakatvaM ceti viSayA vicintitAH / dvitIye'dhyAye hinduvidheH srotAMsi varNitAni / tRtIye'dhyAye vivAhavidheravadhAraNA vivecitaa| caturthe-'dhyAye dattakagrahaNaM vicAritam / paJcame'dhyAye dattakagrahaNapariNAmaH prastutaH / SaSThe'dhyAye uttarajIvitottarAdhikArazca cintitau / saptame'dhyAye saMyuktaparivAraH, sahadAyikI sampattiH, strIdhanaM nArIsampacceti viSayA vizadIkRtAH / aSTame'dhyAye vibhAjanaM vispaSTIkRtam / navame'dhyAye dAnam icchApatraM dharmadAyazceti viSayAH samIkSitAH / dazame'dhyAye RNam avibhAjyasampadA ca spaSTIkRte / ekAdaze'dhyAye avayaskatA saMrakSakatA ca samprastute / dvAdaze'dhyAye bharaNapoSaNaM varNitam / upasaMhAre ca viSayasya mUlyAGkanaM vihitam / granthAdau viduSAM sammatAni, lekhakasya paricayaH, prastAvanA ca zomante, granthAnte ca rAjate shaaykgrnthsuucii| zruti-smRtinibandhagrantheSu ye vidhayaH pratipAditAH paramparayA cA'GgIkRtAH santi, teSAM sammatAvAdhunikahinduvidhervivecanamasya granthasya praNayanasya pramukhamuddezyamasti / tadyathA - granthakAraH prastAvanAyAM svayaM nigadati - 'AdhunikAdhiniyamitahinduvidhermUlaM vedeSu dharma-zAstreSu dharmazAstrIyavyAkhyAgrantheSu copalamyate / dharmazAstrAloke AdhunikahinduvidheranuzIlanamapekSitamityavadhArya eSa granthaH praNItaH' / (pR.16) anuzIlane'smin granthakArasya bhUriparizramaH pade-pade dRzyate / vedAn vihAyA'pi dharmasUtrANAM smRtInAM purANAnAM nibandha 18
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthAnAM ca vipulA sampattirvirAjate / tAn granthAn samyag vIkSyaiva ko'pi janaH 'AdhunikahinduvidheH' samIkSaNaM kartuM zaknoti / yadyapi granthe'smin dharmazAstroktA vidhaya ekasmin sthale naiva santi saGkalitAH, tathA'pi teSAM sandarbhA yathAsthAnaM, prAyazaH sarvatra prastutA zobhante / tadyathA - "hinduvidhizAstre dAnamArgaH caturvidhaH proktaH- 1-deyam 2-adeyam 3-dattam 4-adttm| 1-deyam - dAne dIyamAnA sampattirdeyazIrSakAntargatA bhavati / mitAkSarAyAmuktam - 'evamAtmIyaM kuTumbAnuparodhena, kuTumbAvaziSTamiti yAvat, taddadyAt tadbharaNasyA''vazyakatvAt' mitaakssraa(yaajnyvlky.2|175) / etadeva yAjJavalkyasmRtau uktaM - 'svaM kuTumbAvirodhena deyam' (yaajnyvlky.2|175) / nAradenA'pi kuTumbabharaNAvaziSTA sampattiyazabdenA'bhihitA bhavati / tenoktaM - 'kuTumbabharaNAd dravyaM yatkiJcidatiricyate tad deyam' / purAtana-kAle bhUmeradeyatvamevA''sIt / jaimini-mImAMsAsUtrasya zAbarabhASye uktaM - 'na bhUmirdeyeti' / yAjJavalkyasmRtau bhUmeyatvaM pratipAditam / uktaM hi tatra - 'dattvA bhUmiM nibandhaM vA kRtvA lekhyaM tu kArayet / ' (yaajnyvlkysmRtiH1|318)" (AdhunikahinduvidhiH pR.204-205)| . AdhunikahinduvidhiH samagratayA dharmazAstreSu pratipAditAn vidhIn nA'nusarati / samIkSAnantaraM granthakAro viSayamUlyAGkane yad vadati tat satyamUlakamevA'sti / 'hinduvidhirupabandhasrotAMsi dharmazAstrIyagrantheSUpalabhyante / adhunA tu hinduvidhervartamAnaM svarUpaM maulikasvarUpatAtparyarUpeNa pRthagbhUtamAGgla-romana-muslimavidhibhirvaiziSTyena prabhAvitatvAt / hinduvidhisvarUpaM bhAratavarSe AGglazAsanakAle parivartitam, AGglavidherhinduvidhau samAvezAdAGglazAsakaiH' / (AdhunikahinduvidhiH, pR.271) / granthe'smin ko hinduH? - iti tathyaM naiva vizadIkRtam / hindudharme varNAzramavyavasthA mahIyasI vidyate, kintvasyA naivA'sti kazcidapi samullekha Adhunikahinduvidhau / dharmasUtrANAM purANAnAM smRtInAM dharmazAstrIyanibandhagranthAnAM vaitihAsikakramo nA'trA'cintyata / manye zrutigranthAnAM racanAkAlo vivAdAspadaM vartate, kintu caturvargacintAmaNi-vIramitrodaya-nirNayasindhuprabhRtigranthAnAM racanAkAlo nizcita ev| ____ asya granthasya mudraNaM nitarAM zuddhamasti / mudraNaskhalitAni prAyazo naiva santi / navatitame pRSThe yAjJavalkyasmRteH sandarbhanirdezastruTipUrNo vidyate / ayaM grantho na kevalaM vidhijJAnAM kRte, api tu sameSAM saMskRtajJAnAM, vizeSeNa ca nyAyakSetre niratAnAM viduSAM kRte'titarAmupayogI vidyate / jayatu saMskRtaM saMskRtizca / / manI kA pUrA (cA~dapura) sorAma, prayAgarAjaH, u.pra. 212502 ***** 19
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ campUkathA bhavanistArakathA bhImaM bhavakAnanam ayodhyAnAmakaM hyatra, nagaraM vidyate varam / dharmicetazcamatkAra-padamadbhutatAspadam / / 1 / / dhanadhAnyAdisamRddhaM, vidyA-vANImanoramam / AsthAnaM nyAyadharmasya, saMsthAnaM dharmacAriNAm // 2 // nirjhara-saritA-zaila-vanodyAna- parIvRtam / zrIphala-cUta-punnAga-kadalI vRkSamaNDitam / / 3 / / [ tribhirvizeSakam ] tacca - nagaraM zobhate kSmAyAM, zikhare kalazo yathA / asti tilakavadbhUmi-lakSmyA lalATa-maNDanam // 4 // mUrkho'pi paTutAM yAti, tatra vidyAlaye paThan / jAyate zAstravicchreSThaH, vibudhaiH parikarmitaH // 5 // trirUpaH puruSArtho'tra, trimUrtivad virAjate / dAna-bhogopabhogaizcaH, lakSmIdevI suzobhate // 6 // udyAne'trAGganA bhAnti, nandanavana - sadRze / madonmattebha-gAminyaH, sugandhi- puSpa-maNDite // 7 // atra ca - dhyAna-tapobalarddhikA, vidyAjaGghAdicAraNAH / lokatraye hi nirbAdhAzcarantIva gRhAGgaNe / / 8 / suvarNa vastra dhAnyAnAM, vANijyAdatra sarvadA / vyavasAyijanAH sadyo, labhante koTimudrikAH // / 9 // atra sugamasopAnA, nirmala-jala-saMbhRtAH / zatazo vApikAH santi, krIDodyAnena saMyutAH / / 10 / / munitArakacandrasAgaraH 20
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ lakSmI-viSNu-mahAdeva-bauddhAnAmarhatAM tthaa| rAjante mandirANyasmin, suralokavimAnavat / / 11 / / tathA cA'tra - saptavyasanato muktAH, yuvAno dhairya-dhAriNaH / rASTrabhakti-parA vIrA, janakAjJAnuyAyinaH / / 12 / / rogAtakAdanAnandi-janA vaidyprbhaavtH| suvarNavarNino bhUtvA, vasantyatra pramodataH / / 13 / / manye'tra yAjJikA nityaM, jagatAM shaantihetve| mantrAnudoSayantIti; 'svasti svAhA svadhA namaH' / / 14 / / uttuGgaH zyAmavarNIyo, rakSakai rakSitaH sdaa| prAkArazcAtra durlayaH, paritaH parikhAvRtaH / / 15 / / udAracittadAtAro, yaackaanaambhaavtH| pure'smin duHkhinaH santi; yataH sarve'tra sukhinaH / / 16 / / duSTAnAM damane bhImaH, kAntazca dharmakarmiSu / vIrasenA'bhidhaH zreSTho, nRpo'tra zAsakaH sudhIH / / 17 / / tasyA'sti bhavya-prAsAdaH, shvetpaassaannnirmitH| nivAso bhAratIlakSmI-devyoriva sa dRzyate // 18 / / antaHpure'sya sAmrAjJI, svaamisevaanugaaminii| zobhate zIla-zRGgArA, padminI nAmataH zubhA / / 19 / / sA ca kIdRzI? - uktaM cA'nyatra padminI-lakSaNam bhavati kamalanetrA, nAsikAkSudrarandhrA, ___aviralakucayugmA, cArukezI kRshaanggii| mRduvacana-suzIlA, gItavAdyAnuraktA; sakalatanasuvezA, padminI padmagandhA / / 20 / / padminI-lakSaNA rAjJI, ruup-laavnnydhaarinnii| ekadA svapnamaikSiSTa, nizAzeSe zubhodayA // 21 // tamo-vilInIkurvantaM, cakAsad-danta-paGktibhiH / garjanena dizAH sarvAH, kampayantaM vanezvaram / / 22 / /
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirmala-svarNa-varNIyaM, prekSaNIyaM smnttH| jihvAM vilolayantaM vai, raktavarNAtmikAM muhuH / / 23 / / sarvalakSaNa-saMpannaM, netrAnandakaraM vrm| zaurya-parAkrama-puoN, saumyamekaM mRgezvaram / / 24 / / zreSThaM paJcAnanaM svapne, cittcmtkRtiprdm| svavaktrakandarAyAM tu, pravizantaM dadarza sA // 25 / / caturbhiH kulakam ] svapnaM saMprekSya jAgarti, smAraM smAraM punaH punH| sA ca romAJcitA jajJeH, zubhabhAvAnvitA tadA / / 26 / / uktaM ca - susvapnadarzanAd bhavya !, zreyo'sti zayanaM na hi| arhatAM dhyAnataH svapnaM, yAti saphalatAM dhruvam / / 27 / / iti sUktyanusAreNa, sA puNyazAlinI mudaa| prAtaH sUryodayaM yAvad, dhyAyati sma jinezvaram / / 28 / / tataH prAtaH samutthAya, svAminamupagacchati / natvA vinayabhAvena, dRSTaM svapnaM jagAda sA / / 29 / / ciraM jIvatu he svAmin !, jayatAt tvaM sadA bhuvi / nizIthinyAM mayA dRSTaM, svapnaM romAJcakArakam / / 30 / / itthamAveditaM rAjyA, svAmine dhrmbuddhye| vakti bhUpo'pi tacchrutvA, prANapriye ! zRNu mudA // 31 / / pUrNe kAle putraratnaM sulakSaNaM prasoSyase / samanvitaM guNaughaizca, siMhavad mAnaveSu hi / / 32 / / zrutvA svapnaphalaM bhavyaM, svAvAsaM sA jagAma ca / kulavRddhAzikSayA nu, karoti garbha-pAlanam / / 33 / / purandhrI-hRdayAmbhoje, samudbhavanti dohadAH / garbhapuNyaprabhAvena, zubhAnubandhinaH zubhAH // 34 // uktaM ca - jagati mahatAM puNya-prabhAvo garbhataH khalu / ___ nizcitena sphuratyeva, prakRSTapuNyazAlinAm / / 35 / / rAjyA icchAnulomena, bhUpo'pi yatate sdaa| "na piparti priyecchAM nu, sAmarthya sati kaH pumAn?" / / 36 / / 22
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ gamayAmAsatuH kAlaM, tau sukhena smaadhinaa| mAsAstu dinavajjAtAH, "kAlasya tvaritA gatiH" / / 37 / / pUrNarAkenduvad vaktraM, cakrAdilakSaNAnvitam / sAmrAjJI sA yathAkAlaM, prasUte sma varaM zizum / / 38 / / pramodenA'tha bhUpo'pi, kulaacaaraanusaartH| karoti sakale rAjye, putrajanmamahotsavam / / 39 / / svapne siMhAvalokena, "siMhasena" iti zubham / sthApitaM nAma pitRbhyAM, divygunnaanusaartH||40|| vardhate bAlasiMho'tha, zuklapAkSika-candravat / vinItaH darzanIyazcA'bhyantara-bAhyarUpataH / / 41 / / siMho yadA'STavarSIyo, jajJe shikssaa-klocitH| kalAcAryaM tadA'hUya, zikSAyai sa samarpitaH / / 42 / / "lAlayet paJcavarSANi, dazavarSANi tADayet" / iti sUktAnusAreNa, zikSAyai sa niyojitaH / / 43 / / parAkramaruci/ro, nirbhayo'bhayadaH parAn / zaizavAt siMhaseno'ya-mAsInimRgendra-bAlavat / / 44 / / kalAcAryAntike siMhaH, zastra-zAstrANi shiksste| gurusevAnurAgeNa, "sevA hi vAJchitapradA" / / 45 / / ArhataM saugataM caiva, naiyAyikaM ca kaapilm| vaizeSikaM ca cArvAka-mapAThId darzanaM tu saH // 46 / / [ SaD darzanAni] tathA ca - SaDaGgAni caturvedAn, miimaaNsaa-trkvaangmym| dharmazAstraM purANaM cA'dhIte vidyAzcaturdaza / / 47 / / [ caturdaza vidyAH] angg-bhaum-svr-svpn-vynyjn-lkssnnaadikaam| vidyAM vetti nimittotthA tathotpAtAntarikSajAm / / 48 // [aSTau nimittazAstrANi] adhItA saMskRtA bhASA, zaurasenI ca praakRtaa| apabhraMzA ca paizAcI, lokabhASA ca mAgadhI / / 49 / / [ bhASAvijJAnam ] 23
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ sandhizca vigraho yAnaM, rAjyasya hitakAriNaH / AsanamAzrayaM dvaidhamupalabdhA guNAzca SaT / / 5 / / saptAGgamuditaM rAjyaM, rAjA mantrI suhRt tthaa| kozo rASTra balaM durgo, vijJAtaM tena sarvathA // 51 // azvAroha-gajAroha-rathArohAdikA punH| iti naikAH kalA-vidyAH, krIDeva samupArjitAH / / 52 / / anyadA kalAcAryeNa, naikayukti-prayuktibhiH / samprApta-kauzalo dhIraH, siMhasenaH parIkSitaH / / 53 / / yatra nAsti parIkSAdi, na ca pitrornirIkSaNam / tatra vidyArthinazchAtrAH, paThanti jAtu vA na vA // 54 / / etAdRze vivarte nu, durlabhe narajanmani / zaizavaM jIvanaM dravyaM, manye trikaM vinazyati / / 55 / / ata eva vidhAtavyaM, vidyArthinAM parIkSaNam / siMhasenaH parIkSAsu, samuttIrNaH subodhataH / / 56 // labdha-vidye kumAre'tha, kalAcAryeNa deshitH|| saparicchada-bhUpAla, Agato hi vanAzrame / / 57 / / vidyAnipuNaH siMho'pi, rAjJA sahA''yayau gRham / yathA'rthI dhanamAvarNya, svadezaM paradezataH / / 58 / / zubhe'hri bhUpatiH paurAnAmantrya raajsNsdi| rAjaputrArjitA vidyA, darzayAmAsa tvadbhutAH / / 59 / / pUrNa-candropamaM sihaM, kalAbhiH dehakAntibhiH / dRSTvA hRSTAH same paurAH, prazaMsanti muhurmuhuH / / 60 / / anyadA bhUpatirdUtaM, suhRdamiva saMmatam / preSayAmAsa siMhAya, svAntarbhAvaM niveditum / / 61 // [ pUrNopamAlaGkAraH] nizamya rAjasandezaM, yAti siMhaH pramodabhAk / yathA ziSyo guruM gacchedAjJApAlanahetutaH / / 62 / / vinItaH ziSyavat siMha, upAkramata bhuuptim| praNamyA'cIkathat tAta !, kAmaye vacanAmRtam ||63||[tddhitvRtti-puurnnopmaalngkaarH] 24
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvAca bhUpatiH sadyaH, krnnyormRtopmm| svAgataM svAgataM putra !, viSTara upavizyatAm / / 64 / / vatsa ! vRddhatvamApanna, icchAmi dhrmsaadhnm| yato "janmAntare dharmAdanyaH ko'pi na saMbalaH" / / 65 / / dharmo mAtA pitA bandhuH, dharmaH saccharmakAraNam / dharmaM vinA sukhaM kvApi, na bhUtaM na bhaviSyati // 66 // asminnasArasaMsAre, durlabhaM dhrmjiivnm| sevanIyaH sadA dharmo, yathA kalpatarurbhuvi // 67 / / [ ekaluptopamAlaGkAraH] rogazokajalApUrNa, duHkhaugh-mkraanvitm| bhavAmbhodhiM parityajya, saddharmaM tArakaM zraye ||68||[ruupkaalngkaarH] bhIma-kAnta-guNaiH sAdhyaM, rAjyabhAraM sudurvhm| yogakSemaM vidhAtAraM, nA'nyaM pazyAmi tvAM vinA // 69 / / tasmAt putra ! kulAdhAra !, rAjyabhAraM gRhANa bhoH! / saMvidheyaM gurorvAkya-miti satputralakSaNam / / 70 / / pitRvAkyaM nizamyA'tha, siMhasenena bhaassitm| kiJcidbhamaNakAmo'smi, svAnubhava-vivRddhaye // 71 / / granthavad jJAnadAtrI yA, vRddhavat svaanubhaavdaa| AnandadA navoDheva; sA digyAtrA zubhodayA ||72||[maalopmaalngkaarH ] saGgrAme AyudhA yadvat, sacivo rAjyapAlane / upakaroti yAtrAyAM, nizi dIpo yathA suhRd / / 73 / / ato hi gantukAmo'smi, digyAtrAyai sasuhRdam / Agamya ca tatastAta !, pAlayiSyAmi zAsanam / / 74 / / bhavadAdezato deva!, gamyate cA''ziSA myaa| AzIrvAdo hi vRddhAnAM, sAphalyahetukaH smRtaH / / 75 / / atha devAlaye devaM, namaskRtya shubhkssnne| pherusenA'bhidhAnena, yAti sa suhRdA samam / / 76 / / pheruvat pheruseno'yaM, viSakumbhaM payomukham / antarvakro bahiH zubhraH, kapaTeSu hi karmaThaH / / 77 / / 25
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA'pi siMhasenAya, rocate sa vayasyakaH / bhavitavyAnubhAvena, "saGgatirnaiva niSphalA" // 78 / / nirgatau nagarAt tau dvau, azvArUDhau skhddgko| grAmavanapurodyAnaM, pazyantau dUramAyayau / / 79 / / kasmiMzcinnagaraM prAptau, vizrAmArthaM samutsukau / bAhyodyAne kSaNaM sthitvA, sa uktaH pheruNA tadA / / 8 / / vizramArthaM gRhamekaM dRSTvA''gacchAmi yaavtaa| tAvat tiSThatvihodyAne, "vayasyA hitakAriNaH" / / 81 / / bhraman gRhecchayA so'pi, gato vArAGganAgRham / aliryAti yathA padma, yathA vA makSikotkaram / / 82 / / paJcaSA divasAn stheyaM, bhavatyA Alaye mudaa| anujAnIhi he bhadre !, deyaM dAsyAmi yad bhavet / / 83 / / vArAGganAnumatyA sa, siMhasenaH samitrakaH / deyaM dattvA gRhe tasyAH , nivAsamakarot sukham / / 84 / / vArAGganAgRhe tatra, saptasu vysnessvho!| nimagnau dvAvapi tUrNaM, "saGgatirnaiva niSphalA" / / 85 / / kAlo yAti tayostatra, kSaNavad ghaTikAdvayam / muhUrtavad dinaM caiva, mAsazca dinavat tathA // 86 // [ rasanopamAlaGkAraH] sA vArAGganA kIdRzI AsIt ? bhRGgavRndasamAH kezAH, puSpa-stabakavat stnau| hastau kisalayAkArau, yasyAH sA bhAti vallIva / / 87 / / [upameyopamAlaGkAraH] ekadA jalakrIDAyAM, dIrghikAyAM vilaasinii| Uce svAminnahaM kvA'smi ?, siMhaseno'vadat tadA // 88 // ambhojamiva te vaktraM, te vaktramiva saarsm| tasmAtkamalinIkhaNDe, tvAM pazyAmi kutaH priye ! / / 89 // [ sAGgopamAlaGkAraH] ityAdi vividhAM krIDAM, manobhAvena kurvtaam| parasparanurAgeNa, gacchan kAlo na jJAyate // 90 / / 26
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ siMhaseno'tha dyUtena, dhanamAvarNya bhUrizaH / tuSTo dadAti vArAyai, "gaNikA hi dhanapriyA" / / 91 / / dyUtakAraiH samaM siMho, ramamANaH samitrakaH / hArito bahuzo dravyamadharmaNaH babhUva ca / / 92 // hArito labdhukAmena, dyUtakrIDAM punaH punH| karoti siMhaseno'tha, "vijigISA tu dustyajA" / / 93 / / tathA'pi tyaktukAmena, siMhenotthIyate ydaa| vaJcakA dyUtakArAste, procU rantuM punastadA / / 94 / / uvAca pherukaH siMha, sakRt krIDAM vidhIyatAm / yadi jayastadA'smAkaM, sarvaM dravyaM miliSyati // 95 / / jAnAmi siMha ! saubhAgyaM, tvatsamaM nAsti kutracit / iti zrutvA'tha siMho'pi, dyUte dravyaM paNitavAn / / 96 / / kintu durbhAgyayogena, tadA'pi sa praajitH| "kusaGgo vyasanaM caiva, sarvApadAspadaM mataM" // 97 / / [anuprAsAlaGkAraH] siMhasenaM samitraM ca, bandIkartumathodyatAH / mRgavat pAradhiM prekSya, palAyitau tadA tataH // 98 / / dhAvantau tau vanaM prAptau, dRSTaM devAlayaM ydaa| tadoce siMhaseno'tra, yApanIyA nizAtviyam / / 99 / / yasmAt zrAnto'smi he mitra !, bhayaM cA'tra na vidyte| tasmAd devAlaye devaM, natvA vizramyate mudaa||100|| iti dhyAtvA tatastatropaviSTau devmndire| bhayabhrAntau yathA bAlau, svagRhe sukhamIyatuH / / 101 / / [ upamAlaGkAraH] tatrasthAM devatAM dRSTvA, prabhAvAtizayA'nvitAm / varadAM padmahastAM ca, divyasaundaryasaMbhRtAm / / 102 / / prasannaH siMhaseno'tha, zabdAlaGkArayA giraa| sadbhAvabhAvasaMyuktaH, stauti tAM devatAM mudA // 103 // [ yugmam ] stavanAnantaraM suptau, hrsskhedsmaakulau| siMhaH saMketito rAtrau, devyA santuSTabhAvataH // 104 / / 27
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa ca evam - atha sukhazayyAyAM nidrANaH siMho nizIthakAle yada jAgaritastadA dehacintAM nivArya pavitrIbhUya ca devatAsamakSamupaviveza, nIravazAnte pavitre devAlaye divyaM devatAbimbaM pazyan paramasvasthatAmanubhavan svakIyamatItaM cintayituM lagnaH / svakIyaM nagaraM jananI-janakau parijanaM ca saMsmarannA'yatiM ca vibhAvayan yAvadAste, tAvad devIpratimAtaH divyatejaHpuo nirgataH / vAtAvaraNaM ca sugandhamayaM jAtam / madhuro ghaNTAravaH zrutipatha- mAgAt / netre unmIlya yAvat pazyati tAvat kuNDalamukuTadhAriNI divyAlaGkArAlaGkRtA sAkSAd devatA dRssttipthmaagtaa| sAzcaryaM namrIbhUya siMho'vadat - "he mAtaH ! kA bhavatI ? kena hetunA ceha samAgatA ?" devatA uvAca - "he bhadra siMhasena ! ahaM yussmtkuldevtaa| yuSmatkula-saMrakSaNaM puraskaraNaM ca mayA vidhAtavyam - iti vicintyehA''gamanamabhavat / bhavatA yena hetunA dezATanaM prArabdhaM tasya hetoH saphalatAyai bhavatA mayocyamAnA shikssaa'nusrtvyaa| __yo'yaM pherusenaH, sa duSkarmAbhibhUtatvAt tvAM pade pade saGkaTa-vidhAyI bhaviSyati / atastasya saMsarga mocanIyaH / tathA prAtarbrAhmamuhUrte bhavateta uttaradizi prayAtavyam / tatra ca eko yogI bhavate miilissyti"| devIvacanaM zrutvA siMhasena uvAca - "he mAtaH! mitraM muktvA kathaM vrajAmi ? tathA cA'nyatra gatavantamekAkinaM mAM ko vA rakSiSyati ? yasmAnnItisUtre uktam - ekAkinA bahirdeze na gantavyam kadAcana" / devatovAca - "he vatsa ! adyaprabhRti yAvajjIvamahaM tava sAnnidhyaM kariSye yadA kadApi saGkaTaH syAt, tadA bhavatA'haM smaraNIyA / ayaM hi pheruko'dya zvo vA tvAM saGkaTe pAtayitvekAkinaM muktvA ca vrajiSyatyeva / ato'dyaiva tasya tyAgo varam / adyaparyanta-manubhavena bhavatA jJAtaM syAd yadayaM pheruko vyasanI mAyAvI cA'sti / anyacca - rAtrau visarpan nAgo yathA'valambanIyA rajjuH pratIyate, kintu prAtaHkAle prakAze jJAyate, yadiyaM na khalu rajjuH, api tu nAgastadA tataH ko nA'pasarpet ? ayaM ca pheruko viSadhara iva, ato na vizvasanIyaH sarvathA" / ityevaM saGketaM vidhAya sA devatA tirodadhau / tataH siMhasenazcintayituM lagnaH - "kiM kurve ? mitraM tyajAmi vA na vA ? yato yaM saha nItvA nirgatastamardhamArge kathaM muJcAmi ? itastu devatAyAH saGketo'pyanatikramaNIyaH / ato devatAsaGketAnusAreNa suptameva mitraM tyaktvA mayA gantavyaM varam" - iti nirNIya devatAM praNamya tato devAlayAnniragacchat / kramaza udIcyAM gacchan kiyaccid-dinAntare parvatopatyakAyAM vananikuJja sarittaTe
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzramamaikSata / tatra ca azokAmra-vaTa-nimbetyAdivRkSairghanIbhUtaM parisaramavalokya meduramanAH siMho'ntaH pravizya yAvat pazyati sma, tAvat tatra naike munikumArA dRSTipathaM aagtaaH| tatra kecit kumArakA jAti-mAlatI-kunda-padmAdipuSpAvacayanaM kurvanti sma, kecit punarAzramodyAne jalasiJcanaM kurvanti sma, kecittu mArgaparimArjanaM vidadhati sm| kecid devamandire devArcanaM kurvanti sma, kecid vidyAgurusamIpe vidyArjanaM kurvanti sma, kecid yajJahetave samidhamAnayanti sma, kecit kulapatiM zuzrUSanti sma, nirbhIkA Azrama-mRgAzcA'tra tatra bhramanti sma / atra sarve'pi nirbhayAH svasthAH sukhinazca darIdRzyante / siMhastvAzramodyAnaM pazyan kramazaH kulapati-nivAsamagAt / tatra savinayaM kulapati praNamya smkssmupvivesh| kulapatiraparicitamapi bhAvibhadra siMhaM zubhAzIrvacanena sambhAvya pRcchati sma - "kastvam ? kuta iha''gataH ? kva ca gamyate ?" namrIbhUya siMha uvAca - "he paramarSe ! siMhasenAbhidho'haM rAjaputro'smi / ayodhyAnagarIta iha''gato'smi / vidyA-kalA-zikSAnantaraM dezATanaM kartuM nirgato'smi" / kulapatiH prAha - "vizramyatAM tAvadiha kaJcit kAlamityuktvA tApasakumAra ukto yad - "rAjakumAro vizrAmakuTIraM netavyaH" / tato snAna-vizrAma-bhojanAnantaraM sAyaGkAle kulapatisamIpamAgatya praNamya copaviSTaH / svakIyaM ca manobhAvaM niveditavAn - "madIyo'yaM manoratho yad vizAlasAmrAjyAdhipatizcakravartI bhUpatirbhaveyam / tatazca divyasaGketAnusAramiha yuSmaccaraNasaroruhayorupasthito'smi / AdizyatAM tAvad yaditaH paraM mayA vidheym"| siMhasenavacanaM nizamya kulapatiH kSaNaM cakSurnimIlya dhyAtvA covAca - "he bhadra ! bhavatA kAmayamAnamiha jagati dvividhaM sAmrAjyaM vartate - sopAdhikaM nirupAdhikaM c| tatra sopAdhikaM rAjyaM - yad bhavate pituH sakAzAt lpsyte| kintu tatra naike upAdhayo bhaviSyanti / tAstvevaM - kadAcit karmasahayogena parAkrameNa ca vardhiSyate, kadAcit pratikUlaparisthitau hAniM cA'pi praapsyte| tathA ca mantri-senApati-koTTapAlAdInAmAnukUlyena svasthatAmanubhaviSyasi, tathaiva teSAM prAtikUlyena vyAkulatAmapi / ato'haM te tAdRzaM divyaM rAjyaM didRkSurasmi yadupalabdhyanantaraM na kAciddhAnirna ca kA'pi vyaakultaa| api tu sadA sarvadA nirAbAdhataiva syAt / iha cA''zrame vidyamAnAH sarve'pi AbAla-vRddhAH sajjanA imameva divyaM rAjyaM lipsavo vidyante / itaH purA naike janA divyarAjyaM prApuH, samprati ca labdhukAmAH prayatante, bhaviSyatkAle ca naike jIvAH prApsyanti / atra na ko'pi sndehH| ityevaMvidhaM kulapativacanaM zrutvA siMhasenazcakitaH / etAdRzaM divyarAjyamabhilaSan sa kulapati praNamya vakti sma - "idaM sAmrAjyamupalabdhaM mayA kiM kartavyam ? kena prakAreNa ca sthAtavyam?" kulapatiruvAca - "he bhadra ! ihA''zrame idAnIM katipayA divasA nirgamanIyAH, tathA ceha 29
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAstavyAnAM mumukSUNAM vibhinnA dinacaryA zikSA caa'vlokniiyaa| yadA bhavato manobhAvo'nukUlo bhavet tadA yad vidheyaM tad darzayiSyAmi / yadyapIhatyAnAM dinacaryA svarUpataH kaThorA syAt, dussahA cA'pi bhavet, kintvabhyAsena saralA susevyA ca bhaviSyati, tadarthaM cA'yaM devAbhidho munikumArako bhavataH sAhAyyaM krissyti"| siMhasenenoktaM - "tatrabhavatAM bhavatAM kRpayA'haM samartho bhaviSyAmi iti mnye"| tato vizrAmakuTiraM gatvA zubhadhyAnena rAtriM nirgamya prAtaHkAle snAnAdizaucaM vidhAya devArcanaM kRtvA kulapatiM ca namaskRtya sahAyaka-munikumAreNa sahA''zrame sambhavataH zikSAkakSAnavalokayituM pravRttaH / devAbhidho munikumArako'pi vibhinnazikSAyAH paricayaM kArayati sma / evaM dinatrayaM yAvat tatrA''zrame vidhIyamAnAM caryAM zikSAvidhiM cA'valokya cintayati sma - "evaMvidhA dinacaryA mahyaM rocte| zikSAvidhiM vidhAtuM cA'haM samartho bhaviSyAmi" - iti vicintya sahAyakaM munikumArakaM svAbhiprAyaM nivedya kulapatiM copagamya siMhaseno bhaNati sma - "he bhagavan ! bhavatAM nirdezAnusAreNa iha Azrame sthitvA zikSA grahItumicchAmi" / zubhavelAyAM ca zikSAM grAhayitukAmena kulapatinoktaM - "ihA''zrame'nekavidhA vidyAH zikSAzca krameNopalabhyante, ato'dya dinAt SoDaze divase vasantapaJcamItithau bhavataH zikSArambho bhaviSyati / ato bhavatA svanagaraM gatvA pitRbhyAM parijanAya ca savinayaM divyasAmrAjya-grahaNecchA nivedyA, teSAmArzIvacanamapyabhilaSaNIyaM kathanIyaM ca - "bhavatAM madhye yasya kasyA'pi tatra gamanecchA syAt tenApi mama sArdhamAgantavyam" ityaadi| siMhaseno'pi svanagaraM gantumabhilaSati sma / tadA kulapatinA divyAJjana-prayogeNa tatkSaNaM sa svanagaraparisare amucyata / siMhaseno'pi yAvat cakSurunmIlya pazyati sma tadA kulapatirna dRSTo na cA''zramaH, kintu svanagara-parisarasyodyAnaM dRSTam / svapnavat kintu svAnubhUtikaM parivartanamavadhArya sa rAjamandiraM gatvA pitrozcaraNayoH praNamati sm| itastu samitrasiMhasenasya videzayAtrAgamanAnantaraM ko'pi vizeSasamAcArasyA'navagamAt pitroretAdRzI cintA punaH punarabhavad yad - "rAjakumAraH kva bhaviSyati ? kadA ca punarAgamiSyati ? " / kintvadyA''kasmikaM putrA''gamanaM prekSya harSAzrupUrNanetrAnvitau pitarau prasannIbhUya mastakopari karaM saMsthApya zubhAziSaM dattavantau / tata Asanoparyupavezya kSaNaM vArtAlApaM vidhAya siMhasenAya kathitaM tAbhyAM yad - "vizramya snAnaM ca vidhAya devapUjAM kriyatAm / pazcAd vayaM sahaiva bhojanaM kariSyAmastatpazcAcca parasparaM vizeSavArtA vidhAsyAmaH / siMhaseno'pi yathAsamayaM vidheyaM vihitavAn, sAyaGkAle ca sarvakAryanivRttyanantaraM parasparaM sukhaduHkhavArtA prArabdhA taiH / tadyathA - 30
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ "he mAtaH ! he pitaH ! bhavadAzIrvAdena dezATanahetave samitrako'haM nirgataH / mArge yad yadapyAnukUlyaM prAtikUlyaM copasthitaM tat tacca sarvamapyatikramya yAvad divyasaGketenA''zramapadamupAgamam / tatra ca divyasAmrAjyopalabdhaye kulapatinA sahayogaH pradAsyate / ato bhavatAmanumatiM grahItumadhunehA''gato'smi / pitarAvUcatuH - "he vatsa ! ihaivA'smadIyaM vizAlaM rAjyaM vartate, tadanupAlaya mudhA'nAvazyakaM kaSTaM kimarthaM soDhavyam ? ata ihaiva tiSTha, kvA'pi mA gaaH"| siMhasena uvAca - "he pitaH ! bhavatA zobhanamuktaM, kintu yadahaM vacmi tannibodhata / iha tAvat sAmrAjyaM dvividhamasti, sopAdhikaM nirupAdhikaM ca / tatra bhavayAmuktaM sAmrAjyaM puNyAnugAmI, sapratidvandvaM sopAdhikaM ca vartate / asya pAlane pratikSaNaM cintA saGklezaH kaSTaM ca syuH / kintu yannirupAdhikaM sAmrAjyaM tatra na kA'pyetAdRzI bAdhA" / tatazca kulapatinA yad yanirdiSTaM, tat tat sarvaM pitRbhyAM niveditaM, kathitaM ca - "bhavatoranumatimicchAmi / yayA divyaM sAmrAjyaM prAptuM saphalo bhveym"| pitRbhyAM api naikaprakAreNa hetUdAharaNAbhyAM prastutarAjyasaJcAlanAya bodhitaH saH, tathA'pi divyasAmrAjyAbhilASukaH siMhaseno vadati sma yad - "idaM rAjyamanujAya deyam, ahaM tvAzramaM gatvA yaducitaM tad vidhaasyaami"| siMhasenena pitRbhyAM parijanaizcA'numatirupalabdhA, iti viziSTajJAnenA'vagamya kulapatinaiko munikumArako divyAJjanena sAkaM siMhasenAnayanAya preSitaH / so'pi munikumArako'yodhyAM sametya rAjabhavanamupAgamya zubhAzIrvacanaM dattvA kulapatinA proktamAdezavacanaM niveditvaan| __munikumAravacanaM nizamya rAjJA parijanAyoktaM yad - "ayaM siMhaseno gRhe na sthAsyati, bhAvibhadratvAddivyaM sAmrAjyaM lapsyata eva, ato'smAbhiryathAyogyaM sahayogI dAtavya ityahaM manye / bhavatAM yo'pyabhiprAyaH syAt sa nivedanIyaH" / kSaNaM yAvat parasparaM saMvAdaM vidhAya sarvaiH svanirNayo rAjJe nivedito yad - "bhavadbhiranumoditaM sihasenAbhiprAyaM vympynumodyaamH"| rAjJA nagare paTahodghoSaNaM kAritaM yad - "dinadvayenaiva rAjakumAraH siMhaseno divyasAmrAjyopalabdhaye prayANaM vidhAsyati tataH sarvaiH paurajanaiH sametavyam / puNyodaye sukhe magnairgacchan kAlo na jnyaayte| pitRbhyAM saha siMhasya, tadvad dinadvayaM gatam / / 105 / / athopasthite prayANadivase zubhavelAyAM mAtapitrAdiparijanena paurajanaizca parivRtaH siMhaseno maGgalatUryanAdena sAkaM rAjamandirAd niSkramaNaM vyadhAt / kramazo rAjamArgeNa vrajan 31
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAgaranaranArIbhirabhivandyamAnaH siMhaseno bAhyamudyAnaM prAptaH, paurajanAnabhivAdya vizeSeNa ca pitrAdIn praNamya nimeSamAtrakAlena munikumAreNa shaa'ntrddhau| itazca paurajanA mAtApitrAdiparijanAzca rAjaputravirahaduHkhena vilapituM lagnAH cintitaM ca tairyat - "kumAro nirupAdhikasAmrAjyopalabdhaye prayAtastat tu zobhanaM kintvasmAkaM tasya viyogo dussahaH" / ityevaM vArtAlApaM kurvantaH sarve'pi janAH svaM svaM nivAsaM gtvntH| itazca munikumAreNa saha gaganamArgeNa siMhasena AzramodyAnamAgamat / kramazazca kulapaticaraNayoH prAptaH, praNamya ca sarvaM vRttAntaM niveditavAn / kathitavAMzca - "ataH paraM mayA yad vidheyaM tdaadishytaam| kulapatirapi prAha - "he bhadra ! bhavatepsitarAjyasya prAptermArgo'tIva vikaTo'taH sAvadhAnIbhUya sadA puruSArtho vidheyo yato mArge'trA'neke upadravA bhaviSyanti" / siMhasenaH pRcchatisma - "ke ke upadravAH ? " kulapatiruvAca - "itaH prAcyAM dizi prayAtasya tava mArge gahanaM vikaTaM vanaM upasthAsyati / tat tu vanaM etAdRk - bhaya-bIbhatsa-zRGgArarasAnvita-vanavarNanam - svasya garjanayA vizvaM, vizvaM prakampayan kSaNAt / ullasatkesari-siMha-vyAptaM vanaM bhayaGkaram / / 106 / / ___ [yamakazabdAlaGkAraH] vanasvAmitvabhAvena, pusspmaalaamivecchyaa| saTAchaTAmanohAri-mRgendrA vicaranti vai||107||[ utprekSAlaGkAraH] madonmattaH karIvRndastatra kRtAnta-dUtavat / krIDAdutpATayan vRkSAn, dRzyante bAlazailavat // 108 // [upamAlaGkAraH] balavanto mahAkAyAH, kAlarAtrIva varNataH / bhramanti hastino yeSAM, pAdAH sthUlAzca stambhavat / / 109 / / [ utprekSAlaGkAraH] sphurada-vidyutsamAM jihvAM, lolynto'hystthaa| kalpAnta-kAlavarSeva, varSayanto halAhalam // 110 // [ utprekSAlaGkAraH] dhagadhagAyamAnAni, jvaladaGgAravat tthaa| krodhAdhmAta-phaNIndrANAM, netrANi santi sarvataH // 111 // [ utprekSAlaGkAraH] bhUmyAH svakIya-rakSArthaM, bhAnoH tIvrakarAn prti| 32
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUtakezAvalIvaiva, vRkSa-zreNirvikAzitA // 112 // [ utprekSAlaGkAraH] pRthivyA vRkSavyAjena, lakSakarAH smucchritaaH| vizAlAkAzavRkSasya, manye puSpaphalecchayA / / 113 / / [ utprekSAlaGkAraH] vikIrNA rUkSakA dIrghA''pAdAntA caa'lkaavlii| kUSmANDakastanI tatra, niSThurA zyAmavarNikA // 114 / / hA hA hI hI tathA hU hU, khaM khamityAdi rauravam / raktapipAsikA krUrA, zabdaM karoti DAkinI // 115 / / [ yugmam ] galitakupaNairvyApte, shonnit-maaNssNbhRte| nekapUtipadAthaizca, durgandhapracure'vaTe // 116 / / punaH kardamake tatra, pAtAlaM yaavdaashrite| kITAkule nimajjanti, bhramanto'nekaprANinaH / / 117 / / [ yugmam ] vajratuNDogradazanA, lakSasaGkhyAH pipIlikAH / cAlanIvad dRDhaM bhUmezchedanAya samudyatAH / / 118 / / AvanaM vyAptamazvetaM, vicitraM prANarundhakam / kvacit sthAne'sti dAvAgniH, kurvan grISme'pi vArdalam / / 119 / / dAvAnalocchalajjvAlAH, pacantIva nabhazcarAn / tathA merupradakSiNAM, kurvatazca grahagaNAn / / 120 // [ utprekSAlaGkAraH] vanastha-prANinAM prANAn, hantukAma ivaa'nishm| tIkSNa-kuntAgravattatra, jImUto varSati kvacit / / 121 // [ utprekSAlaGkAra] ghanAghanAnAM saGghoSaH, vishaalaakaash-mnnddpe| surAsurANAM saGgharSa, iva saMzrUyate sadA / / 122 / / bhISaNaraNasaGgrAme, vIrahastagatAsivat / vidyuccakAsti tatrApi, citrA tathA ca raudrakA // 123 / / samare khaDga-saGgharSoM, patadagnikaNA iva / gaganAnnipatadulkA, bhayaM kurvanti sarvadA // 124 / / [ upamAlaGkAraH] sthitA ajagarA dIrghA, vRkSeSu girimstke| mukhamudghATya sarvatra, girINAM kandarA yathA / / 125 / / [utprekSAlaGkAraH] 33
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAnana-prANinaH, sarvAn manye tADayituM sdaa| kRtAnta-sainikA vyAghrA, bhramanti kaza-saMyutAH // 126 / / [ utprekSAlaGkAraH] tIkSNadantAvalI manye, taNDe kila kiilaavlii| vyAghrANAM ca nakhazreNirdAtrANAmAvalI ythaa||127||[ utprekSAlaGkAraH] bhramanti zabdAn kurvANAH, shRgaalaastnmhaavne| kSudrajantUn hi zAThyena, pIDayanti nirantaram / / 128 / / punazca tanmahAraNye, vAto'pi gadakArakaH / yatra tatra ca sarvatra, viSavallyAdisaMyute / / 129 / / vidyate zailamAlA'pi, mahAraNyasya mdhyme| apU~llihA tathA dIrghA, duHkhArUDhA ca durgamA / / 130 / / tasyAM parvatamAlAyAM, vartante girikndraaH| zyAmA bhayAvahA gUDhA, narakakumbhikA iva / / 131 / / [ upamAlaGkAra ] vasatyeko mahArakSastatra drumAkule girau| raudrAkAraM pracaNDaM yat, pApAtmA duHkhadAyakam / / 132 / / kAnana-sthitajIvAnAM, krUratAM sa praajyn| mahAmAyI mahAkrodhI, vaJcakaH prANaghAtakaH / / 133 / / naikAkI kintu daityendraH, parivRto'sti sevkaiH| luNThakaizchalibhidhairairAjJApAlana-tatparaiH / / 134 / / ratidA'ratidAnAmnyau, daityasya kanyake ubhe| janmata eva te manye, kimpAka-phalasadRze / / 135 / / bAhyatasta ubhe kanye, ruuplaavnnysnggte| gauravarNe manojJAGge, gajakumbhapayodhare // 136 / / ekaikasyA mukhAbjaM tu, pUrNarAkendu-sadRzam / zyAmA snigdhA sudIrghA ca, kezAlI sarpasadRzI // 137 / / hastapAdaM tathoSThau ca, rAjante rktvrnntH| pATalitAGgamapyasyA, lasatpadmavanopamam / / 138 / / stanabhAratayA tnviikttikyaa'bhiraamikaa| ekaikA puSTa-sajjaGghA, smarasya zikSikeva hi // 139 / / 34
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ vArAGganeva nirlajje, svkaamaarth-praaynne| janmato viSakanye ye, paraprANavinAzike // 140 // vanapraviSTasArthasya, janAnAM kssobhdaayike| AzleSAccumbanAt te hi, viSasaGkramakArike / / 141 / / viSAvegena sakSubdhA, mUrchitA vA mRtA janAH / rudhiraM pibatasteSAM, tathA mAMsaM ca khAdataH // 142 / / ityAdaya ete etAdRzAzcA'nye'pi sAmAnyAH prabalAzca upadravA bhaveyustathaiva kSutpipAsAdIni kaSTAnyapi syuH / atra syureveti tu na kintu sambhAvanA vartate'taH zikSyamANAH sakalA vidyA AdaraNIyA yAzca vipatkAle prayogeNa nirupadravo bhaviSyasi / prAnte ca ya ekaH karAlo mahAdaityaH smessyti| tatra bhavatA nipuNena bhAvyam / yastaM jayati sa sAmrAjyAdhipatirbhavati, yazca tena parAjIyate, sa punaH punarvanasaMbandhinImApadAM labhate / tasmAdayaM mahAdaityaH sarvaprayatnena nipAtya eva, yato ete sarve upadravAstasya prabhAveNa punaH punaH saJjAyante / ato nizcIyate yat sarvaduHkhAnAM mUlakAraNaM ayaM mahAdaitya eva" / __ ityAdiprakAreNa saiddhAntikaM sadbodhaM nirUpya, AzramodyAne sakalaparivArayutena kulapatinA siMhasenAya. yathAvidhi mantrazikSA rakSAkavacazca pradatte sma / so'pi ca siMhasenaH pramuditamanAstat sarvaM svIkRtya yathAkAlaM yathocitamanuSTheyamanuSThAnaM vidadhAti sma, svAtmasAmarthyaM ca prakaTanAya bhRzaM yatate sma / yadA ca paripakvatAM labhate sma tadA kulapatistamAhUya bhaNati sma - "he bhadra ! etAvatA kAlena bhavAn sAmarthyasampanna iti vayaM jAnImahe, ata idAnIM tava hitAyA'yamAdezaH, yad bhavatA vidyAzikSAbhiH sahitenaikAkinaiva divyasAmrAjyopalabdhaye prayAtavyaM, mArge dehAvaSTambhanAyopayoginAmupakaraNAnAM hetave imA aSTau vidyA api bhavate dAsyante / tvayA sAdaramAdeyAH prayojyAzca / tatpradAnArthaM ca vasantapaJcamIdivasazcito'sti, sa cetaH paJcamo divaso vartate, tAvad bhavatA tahetukaH pUrvAbhyAso vidheyaH, AtmavizvAsazca prbliikaaryH"| siMhaseno bhaNati sma - 'tatheti' / tataH kulapati praNamya vizrAmakuTIraM gataH, AtmanyAtmanA''tmAnamanuprekSate sma, svasAmarthya cA'valokayati sma dRDhayati sma ca / atha vasantapaJcamIdivase brAhmamuhUrte maGgalapAThaka uvAca yathA - "adhunA yathA vRkSA jIrNaparNAni parityajya svaM nUtanaiH parNairalakurvanti tathA svajanma saphalIkartukAmairAzramanivAsikumArakairvizeSakalAkauzalyaM puruSArthazca samAdaraNIyau" / siMhaseno'pi svayaM jAgarUka AsIt, tathA'pi maGgalapAThakavacanena vizeSeNotsAhito'bhavat / sahasrakiraNa udayAcalaM yAvadArohati tAvat prayAtuM sajjaH siMhaH kulapatimupetya praNamya 35
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ ca rathArUDho'bhavat / AzramavAsimunikumArakaiH saha kulapatirapi maGgalapAThaM babhANa / sarvairapi jaya-jayAravadhvanirudghoSitaH / ityevaMprakAreSu zubhazakuneSu pravartamAneSu siMhasenena prayANaM vihitm| zauryarasaH babhrAje siMhaseno'tha, shstrvidyaasmnvitH| manye vipakSasaGgrAme, parAkramo hi mUrtimAn // 143 / / [ utprekSAlaGkAraH] akrUraH zauryasadbhAve, caJcalo na gtikrme| tejasvI na ca santApI, caturo'pi na lampaTaH / / 144 // [ virodhAlaGkAraH] nirbhIko'pi kSamAzIlo, gambhIro na ca guhyabhAk / Arjavatve'pi na mUDho'yamIdRk siMhaH prayAti saH / / 145 // [ virodhAlaGkAraH] gacchan krameNa samprApto, ghanATavIM sudurgmaam| durgamAM vanyajantUnAM, mAnavAnAM tu kA kathA ? // 146 / / tatrA'sti vanyavRkSANAM, parNAnAM ca prgaaddhtaa| jAyate yAminI-bhrAnti-madhyAhne'pi yayA sadA // 147 / / tathA'pi dhairyabhAna siMho, yAti yodho yudhi ythaa| zRNoti tatra brahmANDaM, sphoTayat siMhagarjanam / / 148 / / [anuprAsaH pUrNopamAlaGkArazca ] yAvat samIkSate tAvat, puro mArge mRgaadhipH| karAlaH saparicchadaH, samprApta ucchalan krudhA / / 149 / / cintayanniti roSeNa, kopA''viSTo haribhRzam / raudratvaM dhArayan citta, AkrAmati siMhaM prati / / 150 / / vane samasti svAmitvaM, ko'pi nollaGghate vcH| kintu kRtAntasAdRzye, matsamIpe sameti kaH? / / 151 // [ yugmam ] smRtaM tu siMhasenena, hyAgneyAstraM svarakSakam / tatkSaNaM hi jvalajjavAlA, rathaM parita AvRtA / / 152 / / vilokyAgniM mahAjvAlaM, bhItaH kSubdhazca kesrii| tathA'pi siMhaghAtAya, hyAkrAmati punaH punaH / / 153 / / caturaH siMhaseno'pi, spRzati kArmukaM tdaa| 36
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ varSayati vAra-vAraM, vAraH vAraM yathA ghanaH / / 154 / / [ utprekSAyuktayamakAlalaGkAraH] tadA siMhAgraNIH siMhaH, viddhaH paJcatvamAptavAn / palAyitA vane kecid, vraNIbhUtAstathA pare // 155 / / siMhApanmuktasiMho'tha, hyanyatraM saMvRNoti tu / gacchati purataH siMhaH, "sAhasinaH kuto bhayam?" // 156 / / kAryArambhe tu sAphalyaM, paramaH zakuno mataH / vardhitotsAhaH siMho'pi, cetasi nandati tadA / / 157 / / samAzvAsayituM siMha, mandavAtA vvustdaa| latA sRjati puSpANi, mArge svAgata-hetave // 158 // virauti madhuraM vAto, vihagAnAM smnttH| guJjanti madhupA manye, kurvanti siMhakIrtanam // 159 // [ utprekSAlaGkAraH] sampazyan vanasamRddhiM, sAphalyaM ca svkrmnnH| prayAtaH siMhaseno'gre sAkSAdiva parAkramaH / / 160 // [ utprekSAlaGkAraH] itazca vanhastinAM, vrAtaH prakampayan dhraam| pracaNDadhvanibhirvanyAn, trAsayan bhAparyaMstathA // 161 / / zuNDAdaNDairmahAvRkSAnutthApyotkSepayan bhuvi| roSAdhmAtA mahAkAyAH, samAyAnti sma te gajAH / / 162 / / akANDa eva hastinAM, darzanAt kSubhyati kSaNam / kintu zauryadRDhAvegAt, karoti siMhagarjanAm / / 163 / / dizAM bharairvaconAdaM, jAyamAnaM punaH punaH / kariNaH bhISaNaM zrutvA, sadya jAtAH hataprabhAH / / 164 / / tadA mataGgajAH sarve, dikSu dikSu plaayitaaH| yathA''rakSakanAdena, caurA nazyanti tatkSaNam / / 165 / / _ [upamAlaGkAraH] siMhasezcintayati sma - "bhAgyayogato'yamapyupadravo vinaSTaH / ataH paramanye'pi na jAne katyupadravAH syuH ? ato mayA'tIva sAvadhAnena bhavitavyaM kulapatinA pradattA zikSA ca samyagavadhAraNIyA prayoktavyA ca, yayA nirupadravIbhUya krameNeSTaM divyasAmrAjyaM labheya" / ityevaM cintayan krameNa vrajan sAyaGkAle vistiirnnsrHsmiipmupaagtH| tatra kSaNaM vizramya 37
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ paritaH saraH samavalokya, zItalaM svacchaM salilaM culukenA''camya tatrasthAn vihagAn vRkSAMzca pazyati / mandamandaM pravAtena vAyunA tasya zramo dUrIbhUtaH / sarastIre vizAlavaTavRkSasyA'dhastAt svakIyaM rathaM saMsthApya rAtrinirgamanAya surakSitaM sthAnametaditi matvA tatraiva suSvApa, iSTadevaM ca saMsmaran nidrAdhInaH snyjaatH| vyatatIte prathame yAme, nAgavRndaM samAgatam / kurvan pracaNDaphUtkArAn vaMzapuJjenilo yathA / / 166 / / [ utprekSAlaGkAraH] nirjanopavane zAnte, pravAti maatrishvni| akasmAt phaNiphUtkArAn, zrutvA siMhastvajAgarIt / / 167 / / sa dadarza ca ratnAni, raktavarNAni srvtH| caratA cintyate tena, kimetad dRzyate mayA / / 168 / / siMhasenaH vicintyeti, sAvadhAnaM prpshyti| viSajvAlAM vikirantaH, sarIsRpAH samAgatAH / / 169 / / te tu viSadharA dIrghAH, zyAmavarNA bhayaGkarAH / phuphutkArAn prakurvanti, snigdhatvagdhAriNo muhuH / / 170 / / smRtA mAyUrikA vidyA, siMhenA'vilambataH / mayUrAstatkSaNaM naike, prAdurbhUtAH samantataH / / 171 / / zikhinAM zabdataH sarve, sarpA jAtA bhyaanvitaaH| palAyitAstataste'pi, ythaa'runnodyaattmH||172|| ityevaMprakAreNa muktopadravaH siMhasenaH kSaNaM vizrAntimicchan svapiti sma, nidrAyAM ca svapnamaikSiSTa yathA, ko'pi divyapuruSaH zlokakadvayaM bhaNitvA'ntarhitaH / tad yathA... vraja jhaTiti bhavagadazamanam / vraja jhaTiti bhavavanadahanam / vraja jhaTiti zamadamazaraNam / vraja jhaTiti zivasukhasadanam / / 173 / / yadarthaM yAsi he bhadra!, mArgaH sa zobhano khalu / upasargAstu tatrApi, dhairya dhAraya sarvadA / / 174 / / tata utthitaH san svapnasvarUpaM punaH punaH saMsmarannarthAnusaMdhAnaM ca cintayan iSTadevaM smarati sma / tadanu sarasi snAnaM vidhAya udayAcalasthaM sUryaM praNamati smA'rghyaM ca Dhaukate sm| 38
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ labdhvA devasusAnnidhyaM, prasphorya sphArapauruSam / devaM guruM ca saMsmarya, prayAti lakSyasiddhaye // 175 / / vrajan purata aikSiSTa, ghanA ghaTA truudbhvaa| yataH padamapi tasyAmagre gantuM na zakyate / / 176 / / durgamAmaTavIM prApya, rathaH prayAti no pdm| sasmAra parazorvidyAM, siMhaH samucitAM tadA // 177 / / naike parazavastatra, tIkSNAH prkttitaastdaa| vanadrUn khaNDazaH kartuM, pravRttAzcakricakravat / / 178 / / [ upamAlaGkAraH] parazuvidyayA tatra, vighnAH kSaNAd vinAzitAH / prayANaM kurute siMhaH, sveSTasiddhi-susiddhaye / / 179 / / zreyasi zatazo vighnAH, sambhavanti samantataH / kintu dhIrA vivekena, laGghayanti prayatnataH / / 180 / / siMho'pi dhairyavAn dhIraH, svaatmviiry-praakrmii| yasmAd bibheti no kvA'pi, siMhavannirbhayaH sdaa||181|| atha svakIyaparamasukhalabdhukAmo'vinAzi-sampUrNa-svAdhIna-svasAmrAjyaM kAmyan, akhaNDaprayANaiH kramazo nizAmukhe ekaM vizAlaM vaTavRkSaM samAzritaH / tatrA'zvAn vizrAmayituM rathAnnirbaddhAn kRtavAn, tadyogyamAhAraM jalaM copalAbhitavAn, svayaM ca vizramituM vRkSAdhaHsthitAmekAM zilApaTTikAmAzritya suSvApa / yadyapyadyA'pi tasya nidrA nA''gatA kintu vizrAmAya netre nimIlya vizrAmyati sma / ghaTikAdvayAnantaramakasmAd raudrArAvaH prAdurbabhUva / zravaNapathAgataM vikaTaM dhvanimAkarNya cakSuSI unmIlya pazyati sma kintu tatra na ko'pi dRggocaro'bhUt / tathA hA...hA...hI...hI... ityAdikA vividhA virUpAzca dhvanayaH samantato vardhituM lgnaaH| siMhaH kSaNaM vimRzya sAvadhAnIbhUtaH, kimapi virUpaM bhaviSyatIti saMbhAvya ca tatpratIkArAya sajjIbhUtaH / atrAntare kazcid asthipaJjarastatpurataH samApatat / siMho yAvat parAmRzati sma - kasyaitadasthipaJjaraH, kuto vA''gataH ? kena vA kimarthaM prakSiptaH ?, tAvat bhISaNAkRtiH saparikarA DAkinyekA praadurbhuutaa| citra-vicitrazabdairAkAraizca bhApayituM lgnaa| kintu nirbhayamacalaM sthiraM gambhIraM siMhaM nirIkSya sA''nukUlyaM yathA syAt tathA vadati sma yad - "he siMha ! nirbhayatvena prasannA'smi, ataste sAnnidhyamabhilaSAmi / ahaM sadaiva tava sAhAyyaM krissyaami| tvaM mA vimucya kvA'pi mA gAH" - ityAdIni tasyA vacanAni zrutvA bhAvajJaH siMho vakti - "he bhadre ! maivaM vidhehi, ahaM te sAhAyyaM necchAmi, bhavatI svasthAne eva tissttht"| siMhavacanaM zrutvA kupitA sA siMhamupadrotuM vibhinnAni zastrAstrANyatibIbhatsaM bhayAnakaM 39
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ rUpaM ca nirmitavatI sma / nirbhayaH siMho'pyavilambena "parabalastambhinIM" vidyAM smRtavAn / vidyAprabhAveNa sadyo gRhItanaikazastrAstrA sA gaganAGgaNe eva citralikhiteva sthirIbhUtA paritApaM ca praaptaa| tAM dInAM bhItAM vivarNAM cA'valokya saMjAtakaruNaH siMhastasyai zikSAtmakAni vacanAni bhaNitvA vidyAM ca saMhRtya visRSTavAn, sA ca DAkinI bhayabhrAnteva tataH plaayitaa| tato'gre nirupadravaM vartma pazyan purato jigamiSuH siMha iSTadevaM smRtvA prayANamakarot / AzramataH prayANakAle kulaguruNA pradattAbhiH paJcabhirvidyAbhiriSTamAhAraM, jalaM, vastraM, zayanA-dikaM ca sarvamupakaraNaM ca samupalabhya sukhaM sukhena yaati| mArgAvalokanaM kurvan, sa siMhaH syndn-sNsthitH| pazyati taru-puSpANi, phalAni zvApadAMstathA / / 182 / / prasannavadano siMhaH, svasAphalyasamIkSakaH / akasmAt prekSate mandaM, gacchati syandanaM kimu ? / / 183 / / saMlokanena jAnAti, mArgo'yaM krdmaakulH|| purato vistRtaM caiva, kardamaM pUtigandhakam / / 184 / / yatra tatra ca sarvatra, mArgo jambAla-saMbhRtaH / vrajiSyAmi kathaM nvagre, gantavyaM nizcitaM khalu / / 185 / / he deva ! he guro ! dehi, sAmaJjasyaM matau mm| bhavatprasAdato nUnaM, saGkaTo'yaM vinakSyati / / 186 / / tadA smRtA kSaNaM dhyAtvohApohau prkurvtH| gurudattA varA vidyA, hayAtApinIti sajJikA // 187 / / vidyAsmaraNamAtreNa, prAdurbhUtA shraavlii| samantatastApaH, sUryakoTisamo'bhavat / / 188 // yathA bhrASTrasamAyogAt, zuSyanti jalabindavaH / tathaivA''tApinIyogAt, paGkaH shossmupaagtH||189|| vilokyA'numataM, mArgaM rathaM vegAdacAlayat / sukhena kramazo gacchan, pazyati kAJciccitratAm // 190 // rathasya parito ghorAH, sarvatra vjrtunnddikaaH| pipIlikA vivartante, durvArAH kSudrajantubhiH / / 191 / / hayAn dazanti vairUpaM, heSante vyAkulA hyaaH| tanoti kArpUrI vidyA, tA nivArayituM tadA / / 192 / /
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSobhakArI vyathAkArI, hyupdrv-prmpraa| ityevaM manyamAnena, siMhena gamyate'grataH / / 194 / / cintayati ca - adya yAvad nu ye kepi, saMjAtAH kSudrasaMbhavAH / parISahAH same te'pi, duSTAH prANopaghAtakAH / / 195 / / tadyathA - paJcAnano gajendrazca, nAgo ghanATavI tthaa| DAkinI kardamaH SaSThaH, pipIlikA ca saptamaH / / 196 / / ataH paraM ye'pi sameSyanti tAn sarvAnapi nizcitaM jeSyAmi eva / grISmakAle vaizAkhe mAse sahastrAMzumAlini santapati sati zvApadeSu girinikuAntanilIneSu satsu, parvatAgrasya tRNeSu jvalatsu satsu, agrataH prayANaM kurvan siMhaH kiJcid dUraM yayau yAvat, tAvat tasya zvAsocchavAsagrahaNe pIDA jAtA / prANAzca ruddhA iva, netrayorkhalanaM samutpannamazrUNi ca niragalan / yadA dUre pazyati sma tadA dhUmrANAM ghanaghaTAbhirviyataH paritaH malinIbhUtaM dRSTam / kSaNAccA'drAkSIdagnervAlAH pracaNDapavanArUDhA iva sammukhamAyAnti / zuSkaiH vRkSaiH saha haritAnapi vRkSAn dahannayamagniH karAlakAlavat pratibhAti sm| aTavyAM parito vanyaprANinamArtanAdaH zrutipathamAgacchati sma / upadravo'yaM kena prakAreNa nivAraNIyaH ? - iti cintayan tena vAruNIvidyA smRtA, avilambena prayuktA ca / etAvatA yA purA dhUmaghaTA''sIt, sA vAruNI-vidyA-prabhAveNa meghaghaTA babhUva / tatkAlameva meghagarjanAbhiH saha taDillatayA ca sAkaM muzaladhArA varSA prAvarSat, varSayA cA''virbhUtena jalapralayenA'gnijvAlAH zamitA dharmo dUrIbhUtaH zItalazca vAyurmandamandaM pravAti sm| __upadravaH zAnto jAta iti matvA svasthIbhUtaH siMhaH kRtajJabhAvena devaM guruM ca smarati smA'gretanaM mAgaM ca prekSate sm| aSTavidhavidyAbhiH svadehopayogInyAhArAdInyupalabhamAnaH siMhaH zanaiH zanaiH prayANaM vidadhan kiyadbhiH pakSairbahutaraM bhUmibhAgaM vyatIyAya / tata iSTArthasiddhisampAdanaM saphalatAM ca samavagacchan pramoda-meduramanA virAjate sm| ___kAlena vyatIto grISmaH, samAgatA varSA / jalabhRd-vAridAnAM ghanaghaTA tathA bhAti sma yathA dhanurdharo raaksssH| zarAsAravad jaladhArA tathA varSituM lagnA yathA siMhastrAsaM labhate sma / tadA meghagarjanena sahA'lAtamiva taDidapi vijRmbhate sma / sarvato varSajjalapUraiH kUlinInAM kUlAni tathA vidadrire yathA siMhasya hRdayam / yathA ca jaDAnAM saMsargeNa sajjanAnAmapi viveko mando bhavati 41
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA jalapUreNa siMho'pi kiMkartavyamUDho'bhavat / atrA'ntare sAhasikaH siMhastatkSaNamanilAstravidyAM prayujya pracaNDamanilaM viracayati sma yayA sarve'pi vAridAH kSaNabhaGgurA iva zIrNA vizIrNAzca jAtAH / kintu tadaiva gaganatalA dagnigolakavajjvalantyo naikA ulkAH patituM lagnAH / tadA siMhena tatkAlamekaM vizAlaM cha vinirmitaM yadulkA'gnipratikArAyA'laM bhaved rathazca vegena tathA prerito yathA kSaNAt sopadravavarta bhuumirtikraantaa| ityevaMprakAreNa saMbhavina upadravAn vidyA mantra-bala-prayogeNa nivArayan siMho'grata prayAti sma, tadA'dhvanyanye'pi kSudropadravAH prAdurbhavanti sma / te tvevam - ajagarA vyAghrAH zRgAlAH, rogakArakavAyuH, viSama-parvatamAlA, girikandarAH, ityAdau viSamAkulatAprasaGge'pi siMhavad nirbhayaH siMha ekasya vizAlaparvatasyopatyakAyAM AgatavAn / katipayAn divasAn yAvada vizrAmyati sma, tAvadaikadA rAtrau caturthe yAme sA kuladevatA svapne AgatA, yA pUrvamapi sahayoginyabhavat / kathitaM ca - "he siMha ! ataH paramalpAH sUkSmA kintu raudrapariNAmA virUpAH katipaye upadravA bhaviSyanti, tAn vijityeSTamarthaM tvaM lapsyase" / svapnaM vIkSya mahAbhAgo, jAgarti siMhasenakaH / brAhmamuhUrtasamaye, saMsmaranniSTadevatAm / / 197 / / devatAsmaraNAt prAtaH, pavitraM jAyate manaH / manovIrya-prabhAveNa, bhayaM na kvA'pi jAyate / / 198 / / sukhAsanopaviSTena, zrutaH padaravo mRdu| paritaH pazyati yAvad, dRSTaM kanyAdvayaM tadA / / 199 / / AvRtaM vallipatrAdyailatApuSpavibhUSitAm / samprekSyotprekSate siMha, etat satyaM kimu bhramaH / / 20 / / upasiMha samete te, jaGgame klpvllike| uvAca prathamA tatra, vAcA sudhAmadhurayA / / 201 / / "ahaM cA'ratidA jJeyA, hyatra vane nivaasinii| ratidA bhaginI nAmnA, jyeSThA mama ratipradA / / 202 / / ihatyajantujAtAnAM, ratiH paatraanusaartH| aratizca pradIyete, kramazo bhAgyayogataH / / 203 / / tAto'sti mohabhUpAlo, yoga-kSemakaraH sdaa| ihatya-vanavAsinAM, jantUnAM sarvayatnataH // 204 / / 42
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAsanaM kurute'khaNDaM, vane'tra cirkaaltH| tathA'pi dharma-bhUpAlo, jIvAn mocayate balAt / / 205 / / ato'smAkaM mahAzatrurjJAtavyo dhrmbhuuptiH| bhavatA tasya chAyAtaH, stheyaM sadaiva dUrataH / / 206 / / AvAM dvau bhavatAM sevAM, kartukAme sadA mudaa| kintu tAtasya nirdezaH, sevanIyaH prayatnataH / / 207 / / yAvat tAtaprasattiH syAt, taavdaavaamnukuule| iti prAthamikI vArtA, dhAryA hRdi vizeSataH / / 208 / / AgamyatAM prAsAde, alaGkriyatAM vAsagRham, anubhUyatAmasmatsevAm / manoraJjanAyeha naike narmabhASiNo janAH santi / dehazrama-vinodAya naike dehamardanakAriNaH sevakA vidyante / jJAtiparijanAzca bhavataH sadaiva sAhAyyaM kariSyanti" / ityAdikAM kathAvArtA, zrutvA siMhaH parAmRzat / sadyaH smarati prajJaptiM, heyopAdaya-darzikAm / / 209 / / prajJapti-vidyayA proktaM, zRNu bhadra ! yathocitaM / ime dve kanyake zubhre, kintu vibhramadAyike / / 210 / / ApAtaramyatAM bhAtaH, kiMpAlaphalapAkavat / antato virase tvete, mA gAstadvazatAM tataH / / 211 / / prajJapti-vidyayA proktaM, vRttaM nizamya vIrasUH / cintayati caM kiM kArya, vidheyaM ? hitakRt kimu ? // 212 / / kSaNaM sakto viraktazca, siMho viklpnaakulH| heyA kimu samAdeyA ?, ete viSamadAruNe ? / / 213 / / subuddhi-preritaH siMho, lakSyasiddhyai samutsukaH / kubuddhipreraNAccA'yaM, kSaNaM vizrAntimicchati // 214 / / tadA samAgatA vidyA, prerayAmAsa taM dRDham / nA'tra stheyaM tvayetyuktvA , gatA tatkSaNameva sA / / 215 / / siMhasenastu prajJapti-vidyAdevyAH susuucnaat| tatkSaNaM dhairya-dhaureyo, vivekadhArako'bhavat / / 216 / / mRdugambhIrayA vAcA siMho vakti sma - "bho bhadre ! viziSTakAryAya nirgato'hamatra sthAtuM na
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaknomi / ato mAmagrato gantumanumanyeyAtAM kSamyetAM ca yadahaM bhavatsevAM nA'GgIkaromi / darzayetAM ca mahyamagretamaH panthAH, yathA'haM svakIyaM kAryaM zIghraM sAdhayAmi" / siMhoktaM vacanaM zrutvA nirAzA'ratirantAruSTA satyuvAca - "he siMha ! yadi tvamasmadvacanaM na manyase tadA''vAM tvAM pratikUle bhaviSyAvaH / asmattAtazca te naikavidhAni prANAntAni kaSTAni dAsyati / ato adyA'pyasmadvacanamanumanyasva, cirakAlaM ca sukhena tisstth"| divyadRSTibhRnnirbhayaH siMho'nAkulabhAvena bhaNati sma - "bho bhadre ! nA'haM bibhemi bhavatIbhyAM bhavattAtAdapi ca" / ityuktvA siMhastato'gretanamArge vegena prayAti sm| atrA'vasare ruSTe ratidA aratidA ca kanyake tatkAlaM svatAtasamIpaM gate / siMhena vihitAM svanirbhatsanAM nivedya kathitaM yad - "utthIyatAM nirvAyatAM ca siMhaseno vanAnnirgacchan" / duhitRvacanam AkarNya roSAdhmAtaH sa rAkSasastatkSaNamutthAyA'strazastrAnvitAM svasenAM cA''dAya siMhaM prati ddhaave| subhaTAnAmanekAnAM, svAmI plliptistdaa| siMhasya vartmani sadya, ApapAta samantataH / / 217 // senAvRtamariM prekSyaM, siMhaH siNhpraakrmii| tatkSaNaM vIryasaMbhAraM, sphorayan vIra-rAjabhUH / / 218 // yA sarvAstramahAjvAlA, srvopdrvshaamikaa| gurudattA mahAvidyA, tAM prayuGkte tadA svayam / / 219 / / mahAvidyA-prabhAveNa, senAsaMyutarAkSasaH / tathA trasto mahAvairI, siMhaM dRSTvA yathA mRgaH / / 220 / / saMprekSya vartma nirvighnaM, siMho vrajati vAjivat / yatrA'sti divyasAmrAjyaM, tatrA''rohati parvatam / / 221 / / ayaM zailo mahAdurgaH, zreNivAnapi durgmH| zakyate yena kenA'pi, tatra gantuM na sarvathA / / 222 / / kintu dhIro mahAvIro, vidyate yo mhaablii| atyantaikAnta-vIryeNa, tatra praveSTumarhati // 223 / / yatra gatena vIreNa, stheyaM tatraiva srvdaa| na cA'sti vaira-vidveSastatra sthitimatAM kadA // 224 / / 44
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ etAdRzaM zubhaM sthAnamapArasukhasambhRtam / kSaNena divyasAmrAjyaM, siMhasena upAgamat / / 225 / / purA'pyatra susAmrAjye, AyAtAH santi sajjanAH / snehAnvitA guNaiH pUrNAH, pareSAmRddhikAGkSiNaH / / 226 / / ihatyAH srvbhuupaalaastyktvairaanubndhkaaH| santuSTAH parasamRddhau, paronnatisamutsukAH / / 227 / / eteSAM padavI jJeyA, nizcalA nirupdrvaa| prArambho vidyate kintu, virAmo na kadAcana / / 228 / / siMhaseno'pi tatraiva, svasAmarthya vishesstH| saMjAtaH sa mahAbhUpaH svasya sAmrAjyabhUmiSu / / 229 / / katheyaM klpitaa'smaabhirmoksspumrthhetve| upanayo'pi vijJeyaH, kathyamAno yathAtatham / / 230 / / divyasAmrAjyam siMhasenaH pherusenaH kuladevatA kulapatiH munikumArAH munikumArakANAM paricaryA kAnanam upadravAH zastrAstravidyAH mokSapadam mokSAbhilASijIvaH kusaMgatiH sadbuddhiH dIkSApradAtRguruH anye gurubAndhavAH yatidinacaryA saMsAraH mokSapathi vighnabhUtAH krodhAdi-zatravaH krodhAdInAM pratIkArAya samatAdayaH mohanIyaM karma aSTapravacanamAtaraH kSapakazreNI rAkSasaH aSTamahAvidyA sarvAstramahAjvAlAvidyA 45
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA saMskAraprapA ___ - muniH akSayaratnavijayaH (1) kadApi cintitaM maraNam ? cintakAH kathayanti yadasmAbhiH svajIvane dve smaraNe nityaM kartavye - 1. upakArasmaraNaM, 2. maraNasya smaraNam / upakArasya smaraNena mAnavaH pragativAn bhavati, ito maraNasya smaraNena mAnavaH pApakAryebhyo viramati / asyA'nusandhAne prastUyate katheyaM videzIyA - alphreDanAmakaH kazcit sphoTakAgnicUrNasya saMzodhakaH / ekadA prabhAte vartamAnapatraM gRhItaM tena / vartamAnapatre pramukhasandezaM paThitvA nitarAM vismitavAn saH / yataH pramukhasandeza etAdRza AsId yad 'alphreDanobalasya mrnnm'| alphreDazcintitavAn - 'ahaM tu svasthaH san jIvAmi / tataH kena mama mRtyusandezaH prasAritaH?' iti| tadanu kautukena svamRtyasandezaM paThitumArabdhaH saH / sandezaM paThitvA tadhRdayaM duHkhA'nubhUtiM kRtavat / sandeze'likhyata yad 'sphoTakAgnicUrNasaMzodhakasya mRtyusarjakasya vaijJAnika-alphreDasya mrnnm|' ___sandezaM paThitvA prahRta iva stabdhaH saJjAta alphreDaH - 'aho ! kimidaM mahAduHkhadam? mama jIvanavirAmapazcAjjanAH 'mRtyusarjako vaijJAnikaH sa' iti smariSyanti mAm / jagataH sukhArthaM kiJcidapi zubhaM na kRtaM mayA, ata eva phalamidaM hInaM lapsyate / kiJca, mayA tu sphoTakAgnicUrNasya saMzodhanaM kRtvA jagato duHkhArthameva kAryaM kRtam / kintu, ataH paraM zobhanAni sukhapradAni satkAryANi kartavyAni mayA / yena jaganmAM smaret suvidham / ' tataH paramalphreDanobalena bahUni sukhapradAni zAntipradAni zubhakAryANi jagate kRtAni / vizvazAntyarthaM yairmAnavaiH satkAryANi kRtAni, tebhyo mAnavebhyaH pAritoSikAnyapi pradattAni tena / tasya smRtyarthamadyA'pi 'nobala pAritoSikANi prdiiynte| 46
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRtyusmaraNena 'alphreDanobala'sadRzo videzIyo jano'pi sajjanaH saJjAtaH / kim? asmAbhiH kadA'pi cintitaM maraNaM yenA'smajjIvanamapi bhavecchubhaM sarvottamaJca ? (2) IzvaraH paramAtmanaH paramakRpAzIlasya kRpAvRSTirbhavati sarvatra sarvajaneSu ca, etasmin praznaH ko'pi n| api tu prazno'yaM yadasmAkaM pArzve grahItuM tAM zraddhAbhAjanaM vidyate na vA? yadi zraddhAzIlA bhaviSyAmo vayaM paramezvaraM prati tarhi vikaTadazAyAmapi satpathaH suvidhaM praapyte'smaabhiH| / kebhyazcid varSebhyaH prAg bhAratIyasainikAH kecit parvatIyadurgamasthAne kasmiMzcit sainyaprazikSaNArthaM gacchanti sma / kaThinamArgamadhye kSudhArtAH saJjAtAste / tatpazcAt stokasamayAntare taiH kSudhApIDitairmArgasthA kAcit pAnthazAlA dRSTA / yadyapi pAnthazAlAyAM khAdyapadArthA vidyante sma, kintu pAnthazAlAsvAmI na vidyate sma tatra / ataH sainyaprazikSakAjJayA sainikaiH svayameva khAdyapadArthA bhuktAH santoSazcA'nubhUtaH / pAnthazAlAyAM 1000 rUpyakANi muktvA prazikSakaH sasainiko nirgtH| ___kAnicid dinAni vyatItAni / sainyaprazikSaNaM samApya sarve sainikAH punastAM pAnthazAlAM prAptAH / pAnthazAlAsvAmI tadA tatraivA''sIt / sarvaiH sainikaistatra vizrAmaH kRtaH, bhojanaM cA'pi kRtam / tatrA'ntare sa vRddhapAnthazAlAsvAmI muharmuhurvadati sma - 'he Izvara ! paramakaruNAsindho ! tava kRpayeva bhavati sarvaM sAdhu / kiJcidapi zubhaM bhavet tat sarvaM bhavet tava kAruNyenaiveti / ' sarvaiH sainikairapi zrutamidaM naikazaH / te sarva AsannitarAM nAstikamatAnugAH / ato pAnthazAlAyA nirgamanavelAyAM satyAmanyatamaH sainika uktavAn vRddhaM prati - "mAnya ! IzvareNaiva sarvaM sAdhu kriyata iti tava bhrama eva / tattvata IzvareNa na, api tvasmatpuruSArthenaiva sarvaM bhavati samIcInam / Izvarastu na vidyate'smin jagati / " vRddho'vadat - "sajjana ! prathamaM mama vArtAM zRNu / tadanu tvameva kathayiSyasi yad Izvaro nUnaM vidyate vizve'smin / tribhyo mAsebhyaH prAg mama putro mahAvyAdhigrastaH saJjAtaH / tasya cikitsArthaM rUpyakANyapi nA''san mama pArzve / tadA cintAturo'haM pAnthazAlAmAgataH / ahaM nitarAM mUDha Asam / tadA mayA dRSTaM yanmama kASThaphalakasyopari 1000 rUpyakANi santIti / ahamatihRSTo'bhavam / rUpyakaistairmayA putrasya cikitsA kRtA / mama putro'dhunA samIcInasvAsthyo'sti / mitra ! ahaM nUnaM manye yattasmin dina Izvara eva mama sahAyako'bhavat / anyathA mahAzaya ! tvameva cintaya, asmin vanasadRzanirjanapradeze tasminneva dine kaH sahAyako bhave-nmama? ata eva kathayAmi nityamIzvaraM prati yattava paramakRpayaiva bhavati sAdhu sarvamiti / "
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ tasya sainikasya smRtipathi taddinamavatIrNaM yadA sainyaprazikSaNAya sarva sainikA anenaiva mArgeNa gacchanti sma / sarve cA'tikSudhAturA Asan / tadA pAnthazAleyaM dRSTA taiH, pAnthazAlAyAJca bhojanamapi kRtaM santoSapradam / vanapradeze'tra tasmin dine duSprApaM bhojanaM kathaM prAptaM taiH? kadAcid vRddhasyevezvarasteSAM sahAyako'pyabhavattasminnahnIti cintyate sma tena / (3) sahiSNutA mAnavajIvanamidaM mahAmUlyaM paramapadaprAptyarthaM prAptamasmAbhiH / ato jIvanamidaM vaiziSTyapUrNa pAralaukikasAdhanArthaM vyatItavyaM nUnam / yadyapi zrAmaNyaM gRhItvaiva sAdhaneyaM zreSThatayaiva kriyetA'smAbhiH / parantu gArhasthye'pi vividhasadguNaprAptirUpeNa sAdhaneyaM kriyate nUnam / sAdhanApathe sarvaprathamA vartate sahiSNutAsAdhanA / gRhasthajIvane'pi sAdhaneyaM kIdRzI mahatI vartate taddarzako'yaM prasaGgo'dbhutaH - IzvaracandravidyAsAgaravaryasya zaizavaM tat / 'bhagavatIdevI' ityAkhyA tasya maataa''siidtikrunnaashiilaa| duHkhinAM sevaiva tajjIvanam / anyeSAM laghu vA bRhad vA duHkhamapi vilokya tadapAkartumavazyaM prayatate sma sA / ata eva niHzeSagrAmamadhye 'paramakaruNAmayI' iti vizrutA''sId bhgvtiidevii| kintu kaizciddagdhajanairbhagavatIdevyAH prasaratI kIrtiriyaM na soDhA / itaste yazo-rodhane'kSamA apyAsan / atastairbhagavatIdevyA gRhadvAri nityaM nizAyAmavaskaraM kSipyate sma / tasyA gRhAGgaNaM nityaM tairduSTairdUSitaM bhavati sma / tathA'pi bhagavatIdevyAH sva-duHkhanivedanaM kadApi na kRtam / sA pratyahaM sasmitaM gRhaprAGgaNaM samIcInaM karoti sm| paramanena tu duSTAnAM sAhasamavardhata / atha tu mRtamUSakAdayo'pi bhagavatIdevyA gRhadvAri kSipyante sma taiH / ato bAla Izvaracandro'tikruddhatayoktavAn - "amba ! kiMparyantameSAM duSTAnAM klezAH sahanIyAH? atha tUttaraM nUnaM deyam / " "vatsa ! sahiSNutA kiMparyantaM rakSaNIyeti prazno na" - bhagavatIdevyA adbhutamuttaraM pradattaM - "yato virodhinAmantaHkaraNe'smAn prati dveSo vartate / yAvat sa dveSaH sneharUpo na bhavettAvad dhairya rakSitavyam / sahiSNutAmAdhyamenaiva phalaM zobhanaM praapsyte|" ___ tattvata evamevA'bhavat / virodhinAmantaHkaraNaM nitarAM parivartanaM prAptam / dveSaM parityajya nitAntaM snehina Adaravanto'pi saataaste| atrA'vadheyam, yo sahanaM karoti sa eva mahattAM prApnoti / *****
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA bhikSuH akhaNDAnandaH ___ - muni-rAjayazavijayaH borasadagrAme lallubhAI-luhANAnAmA eko yuvA vasati sma / A bAlyakAlAd eva pustakapaThane'tIva prItistasya / AdhyAtmikasaMskAropetapustakapaThanapremNA tanmano vairaagyvaasitmbhvt| dvAdazavarSavayasi tasya pitA nidhanaM gataH / tatastasya vairAgyamito'pi dRDhIbhUtam / manazca saMsArAd vimukhiibhuutm| ekasmin dine gRha-parivArasvajanAn parityajya sAbhramatInadI tIre sa 'bhikSuH akhaNDAnandaH' - iti nAmnA saMnyAsaM gRhItvA bhikSuzivAnandasya ziSyatvamaGgIkRtamanena / pazcAt himAlaye gaGgotrIM gatvA vidyAbhyAse prvRttH| ekadA mumbaInagarI samAgataH saH / tatraikasmAt pustakavikretuH sakAzAd bhajanasaGgrahaH - ityAkhyaM pustakaM ketuM gataH sa, kintu tanmUlyaM jJAtvA vyAkulo jAtaH / vicAritaJca tena yajjanAH pustakaM na paThantItyatrAdhikamUlyameva kAraNam / "nanu satsAhityamalpamUlyena prakAzituM na zakyate kim?" bhikSoH manasi suramyavicArAGkuraH pusphott| kadAcit prANinAM svavicArasya saMyojanAyA'vasaro'pi sapadyeva prApyate / tathaiva tadaiva bhikSurakhaNDAnandaH pUrvaparicitasyaikasya sajjanasya patramavApnot / likhitaJca tatra - "kasyacit svajanasyA''tmazreyase triMzadrUpyakANi vyayanIyAni, tadarthaM ca bhAgavatagranthasyaikAdazamadhyAyaM mudrayitvA tadvitaraNecchA vartate" / . yaccintitaM tadeva samAgatamiti bhikSuvaryaH pramuditaH / mumbaI-nagaryAmevaikasmin gRhAGgaNe kASThapeTikAM sthApayitvopaviSTaH saH / tatra svaparizrameNaiva pratilipi-zodhyapatrAdikaM svayaM kartuM lagnaH / tadAnIM sampUrNamudraNaprakriyA'tinikaTatayA tena dRSTA / mudraNasya mUlyaM, kargadamUlyaM, pustakabandhanakArya, preSaNavyayaH - ityAdinaikavastUnAM sUkSmatayA paricayaH kRtastena / prauDhIbhUta-zca so'smin viSaye |pshcaattu pustakamalpamUlyaM kathaM bhavedeti prayatnaM kRtvaikAnantaramekamiti bahUni pustakAni prkaashitaani| evaMprakAreNa tena 'sastu-sAhityavardhaka kAryAlaya' - ityabhidhA pustakaprakAzanasaMsthA 49
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthaapitaa| kAlAnantaraM kASTapeTikAsthAne paTalAsandike smaagte| tataH paraM kAryAlayaM mumbaItaH ahamadAvAdamadhye samAnItam / tatrApi prakAzanakAryaM tu vrdhmaanmevaa''siit| atha saMsthAyAH svAmitvAdhikAraH samitiM viracayya pradattastasyai tathApi saJcAlanaM tu akhaNDAnandasvAmihastenaiva prvrtmaanmaasiit| ekadA tanmanasi vicAraH samAgato yad - "mama vilayAnantaraM kAryamidaM ruddhaM bhvissyti|" ataH saMsthAyAH sarvo'pi prakAzitaH saGgraho'rdhamUlyenaiva vikrayaNArtha- mudghoSitaH / "sastusAhitkAryalayo'tha visarjanaM prApnoti" - iti zrutvA paThanAnurAgiNo janAH pustakakrayaNArthaM satvaraM samAgatAH pustakAni ca svalpakAlenaiva vikrItAni / tadvikrayaNena sumahaddhanaM samprAptam / tena ca samRddhA'bhavat sNsthaa| tatazca kAryAlayavisarjanavicAraM tyaktvA tasya paJjIkaraNaM kRtm|| bhikSu-akhaNDAnandastu vaikrame 1942tame varSe divnggtH| paraM sapAdavarSazatAnantaramapi sastu-sAhityavardhakakAryAlayataH pustakAni prakAzyante / idAnIntu akhaNDa-AnandaH iti nAmnA sAmayikasya prakAzanamapi pracalati bhikSuvaryasya smRtau| susaMskAropetamalpamUlyaM sAhityaM janasAmAnyasya kRte prakAzanIyamityeSA'sti mahatI sevA samAjasya / nUnaM bhikSu-akhaNDAnandavaryo'smadAdarzatayA bhaavyitvyH| ****** 50
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA bhaktibhAvaH zreSThaH - sA.dhyAnarasAzrIH athA'nyadA bhagavAn zrIkRSNaH kenacit kAryeNa hastinApuramAgata AsIt / kAryasamAptyanantaraM sa bubhukSitaH san vidurasya gRhaM gataH / tadA vidurapatnI pArasaMvI gRhe ekAkinyevA''sIt / zrIkRSNaM gRhamAgataM vIkSya sA'tyantaM hRSTA satI dhAvantI bahirAgatA zrIkRSNaM ca satkRtya gRhAntIMtavatI / bhaktitatparAM tAM vIkSya zrIkRSNenokta - "bhoH! pArasaMvi ! ahaM bhRzaM bubhukSito'smi, atazca tava gehe bhojanArthamAgato'smi" / __ pArasaMvI duHkhitA satI kathitavatI - "prabho ! adyaikAdazyasti, ato'dya me gRhe na kimapi pakvamannamasti / vayaM tu kevalaM phalAhAraM kariSyAmaH / parantu bhavAn kAJcid velAmupavizatu, ahaM sadya eva kiJcana pcaami"| zrIkRSNaH smeramukhaH san kathitavAn - "are ! nAsti tAvat pakvAnnasyA''vazyakatA mama, ahamapi phalAnyeva khAdiSyAmi / Anayatu taavt| etannizamya muditA pArasaMvI jhaTiti kadalIphalAnyAnItavatI / tato bhagavataH sammukhamupavizya bhaktirasanimagnA sA sarvamapi vismRtya kadalIphalAnAM tvacamapanIya phalagarbhamadhaH kSipatI tvacameva bhagavate khAdituM dattavatI / zrIkRSNo'pi tasyA bhaktyA pramuditaH san kiJcidapyavicArya kadalItvacameva sAsvAdaM khaaditvaan| etAvatA viduraH samAgataH, pArasaMvyA dIyamAnAM kadalIphalatvacaM khAdantaM ca zrIkRSNaM vilokya kupitaH san pArasaMvImupAlabdhavAn - "re mUDhe ! kimetat karoti bhavatI? kadalIgarbhamadhaH kSiptvA tvacameva khAdituM dadAti bhagavate !" / viduravacaH zrutvA sA bhAvalokAd bahirAgatA satI dRSTavatI yattayA kadalItvageva zrIkRSNAya khAditumarpitA''sIt / sA lajjitA satyekaM zabdamapi vaktumakSamA jaataa| tadA vidureNoktaM - "prabho ! mama patnI tvihalokaM vismRtya bhaktilInA satI bhavate kadalItvacaM dattavatI, paraM bhavatA tu sA niSeddhavyA''sInnanu !" / zrIkRSNena sasmitamuktaM - "bho vidura ! yathA pArasaMvI madbhaktilInA satI sarvamapi vismRtavatI tathaivA'hamapi tasyA bhaktibhAvaM dRSTvA sarvamapi vismRtya tayA dIyamAnAM 51
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ kadalItvacaM khAdituM tatparo'bhavam / ahaM sadA'pi bhaktimeva zreSThAM manye na punaH pdaarthaan| bhaktahRdaye sthitAn bhAvAn sarvathA'mUlyAnavagacchAmyahaM taireva ca prerito'haM pravRtto bhvaami"| ___etacchrutvA vidura-pArasaMvyau dve api sarvathA pramudite jAte bhagavata AziSaM ca gRhItavatyau / zrIkRSNo'pi prasannamanasA svasthAnaM gatavAn / * * * * * * * 52
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA rAmo yaM tyajet taM ko vA rakSet ? - sA. haMsalekhAzrIH yadA rAma-lakSmaNau vAnarAdhipatiH sugrIvazca sItAmuktyarthaM sasainyaM laGkAM prati prasthitavantastadAtanIyaM ghttnaa| laGkAgamanAya samudrollaGghanamanivAryamAsIt / tadarthaM ca rAmasyA''dezena kapisenayA maGkSa sAgare setubandhanamArabdham / sahasrazo vAnarAH kAryAnvitA jAtAH / tairhi bRhatyaH zilA utpATyotpATya vAridhau prakSeptumArabdhAH / prakSiptAsu ca tAsu satISu naikA'pi zilA naiva nimajjati smA'pi tu sarvA api taranti sma / evaM ca setunirmANakArya sarvathA samyaktayA prcldaasiit| ___atha samastaM kAryaM nirIkSamANena rAmeNaikadA vimRSTam - "ime vAnarAH setunirmANakArye bhRzaM prayatante khalu, tarhi kathaM nAma mayA'lasatayopavizyeta ? ato'hamapi zilA AnIyA''nIya vAridhau prakSipeyaM teSAM ca sahAyako bhaveyam" / tato rAmeNaikA zilA''nItA jaladhau ca prakSiptA / nimeSamAtreNa sA zilA jale nimgnaa| rAmo vismayacakito'bhavat kruddho'pi ca / sa anyA api dvitrAH zilA AnIya jale prakSiptavAn, paraM tAsAmapi saiva gtiH|| ____ atha ca samIpa evopaviSTo hanumAn sarvamidaM naTakamelakaM vilokayannAsIt / aTTahAsaM vidadhAnaH so'vadat - "prabho ! bhavato nAmnaH prabhAveNa zilA etAstaranti, kintu bhavAneva yAM muJcet tAM ko vA tArayet ?" etacchrutvA rAmasya mukhaM smitasmeraM saJjAtam / sa kapisenAyAH bhaktiM samarpaNaM ca hRdyenaa'numoditvaan| ****** 53
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA dRSTiH __ - sA.tattvananditAzrIH ekadA kasyacana taDAgasya tIre siMho jalaM pAtuM samAgataH / tasmiMzca jalaM pibati vyAghro'pi kazcana tatra jalaM pAtumAgataH / jalaM ca pibantau tau mithaH saMlApaM kurutaH sma / vyAghraH prAha - "idAnImatyantaM zItakAlo'sti / mAghamAso'sti vartamAnaH, sandhyAkAlazca sannihitaH, dinakarastvidamidAnImevA'stamayaM prasthito'sti" / vanarAjo'kathayat - "bhoH! zItaM tu pauSamAsyevA'dhikaM bhavati na punarmAghamAse / ataH nedAnImatyantaM zItakAlo'sti" / tacchrutvA vyAghro'vadat - "kiM vadati bhavAn ? zItaM tu mAghamAsyevA'dhikaM bhavati na punaH phaalgunmaase"| etAvatA purastAt kazcana zRgAla Agacchan dRSTaH / taM dRSTvA siMho'vadat - "calatu bhoH! ayaM khalu caturaH zRgAlaH samAgato'tastameva viSayametaM pRcchAvaH / sa evA''vayoH samAdhAnaM daasyti"| vyAgheNoktaM - zRgAlaH ? kutrA'sti zRgAlaH ? siMho'vadat - eSa vRtimullaGghya samAgacchati bhoH! / idAnIM pazya, mArge tatra lukalukAyamAnaH Agacchannasti / Am satyam / calatu bhavAn, tameva pRcchAmaH / zRgAlastUbhAvapi dRSTavAnAsIt pUrvameva / tathA'pi manasi bhayabhIto'pi sa svasthatA nATayan tayorubhayoH smiipmaagtH| taM dRSTvaiva vyAghro'vadat - "bhoH ! Avayormadhye ekA samasyotthitA'sti / kRpayA bhavAMstasyAH samAdhAnaM krotu"| zRgAlo'vadat - "vadatAM bhavatoH samasyAM kRpayA, ahaM tatsamAdhAnaM kartuM prayatiSye" / tadA siMho'vadat - "tarhi kathayatu yat zItaM mAghamAse'dhikaM bhavatyuta pauSamAse ?" zRgAlazcintitavAn - "yadyeko'pyanayoH kupito bhaviSyati tadA mama tvatraiva varSazataM pUrNa bhaviSyati / ataH kamapyupAyaM cintayAmi" / tataH kSaNaM vicintya tenoktaM - "bhavantau dvAvapi mama jyeSThau pUjyau ca staH / ataH bhavato'pi nyAyaM kurvANo'haM ko vA nyAyAdhIzaH ? tathA'pi bhavatorAjJAmullayituM sarvathA'zakto'ham / ata uttaraM dadAmi yad - yadi mAghamAse zIto vAyuradhikatayA vahet tadA mAghamAse zItamadhikaM bhavet, yadi ca pauSe zIto mAruto'dhiko vAyAt tadA pauSamAse'dhikaM zItaM bhavet / yataH zItasya tu zItapavanena saha sambandho'sti na punarmAghamAsena pauSamAsena vA" / iti / / 54
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA samayasya mUlyam - sA.zrutalocanAzrIH pazcimadeze eko laoNGgaphelo-nAmako mahA~llekhako'bhavat / yauvane sa mahAvidyAlaye paThanneva jIvikArthamadhyApanamapyakarot, vyayarakSaNArthaM ca gRhakAryamapi svayamevA'karot / atastasya samayanyonyaM sadA bhavati sm| kintu sa samayasya mUlyaM jAnAti sma / pratyeka divasazcaturviMzatihorAmita eva bhavati sarvasyA'pi / tatra ca pratyeka kSaNaH sAvadhAnatayopayoktavyo nanu / anyathA bahUni kAryANi tyaktavyAni bhveyuH| vidhAtrA hi niSpakSapAtitayA koTyadhipatikRte daridrakRte vA samayaviSaye tu sarvathA sAmyavAdo nirdhArito'sti / ato yadi pratyekaM kSaNaH sAvadhAnatayopayujyeta tadA bahUni svopayogIni janopayogIni ca kAryANi kartuM shkyern| __ ataH laoNGgaphelo'yaM sUkSmatayA svIyadinacaryAmavalokya nizcitavAn yad, bahuSu kAryeSu madhyamadhye bhUyAn kAlo vyartho bhavati sma / yathA, kaoNphIpeyanirmANaM dazanimeSAtmakaM kAlamapekSate / tadA ca vinaiva kenacit kAryeNaivamevopaveSTavyaM bhavet / ete ca daza nimeSAH kenacit lekhanakAryeNA'nyena vA kenacit kAryeNa saphalIbhaveyuH / ataH sa asmin dazanimeSAtmake kAle kiJcanA'nuvAdakAryaM kartuM nizcitavAn / yatastatrA'dhikaM cintanaM na kartavyaM bhavet / kevalaM puraHsthitaM pustakameva vilokya lekhanaM kartavyaM syAt / pratidinaM kevalaM dazanimeSeSu yAvallikhyate tAvadeva varam / avaziSTaM tu dvitIye dine likhyate / vayaM kalpitumapi na zaknumo yadanayA rItyA pratidinamanuvAdasyaikaM pRSThamadhu vA pRSThaM likhatA tena dAMte(DANTE)-ityasya inpha!(INFERNO)-iti iTAlIyabhASIyapustakasyA''GglabhASAyAmanuvAdaH kRtH| 55
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSaNe naSTe kuto vidyA, kaNe naSTe kuto dhanam ? / / yaH samayasya mUlyaM na jAnAti, vyarthakAryeSvanyAnyatucchavAcaneSu, hAsagoSThyAdiSu vA mudhA kAlaM yApayati tasya vikAso kathaM bhavet ? / vidyA jJAnaM vA tasya kutaH prApyeta / yastu samayasya mUlyaM yAthArthyena jAnAti sa eva svavikAsaM kartuM samartho bhavet jagate ca kimapi mUlyavat pradAtuM zaknuyAt / ** **** khAdyasAmagrIvikretRNAM sarveSAM kAndavikAdInAmApaNeSu phalakamekaM nilambitaM bhavati - vivAhaprasaGgeSu zubhaprasaGgeSu ca bhavadAdiSTaM sampAdyate - iti| tatkim - ete vivAhaprasaGgaM zubhaM naiva manyante khalu !! ramaNI ramaNaH bhoH adya kiM vA pacAmi bhojanakRte ? bhavatI prathamaM pacatu, pazcAdAvAM tasya nAmAcaraNaM kariSyAvaH !! 56
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA sthiratA - sA.nisargaprajJAzrIH kasmiMzcid grAme ekaH satpuruSa AgataH / tadupadezaM zrotuM sarve grAmavAsinaH samAgatAH / te sarve grAmajanAstadvANIjalena pApAni kSAlayitumicchanti sma / kasyacit zreSThinaH pradhAnakarmacAryapi satpuruSavANIprabhAvaM jJAtvA satsaMga Agacchat / yadA sa karmacArI samAgatastadA satpuruSa IzvaradhyAnaM varNayati sma / tadvarNanaM pradhAnakarmacAriNe'rocata / tatpazcAt so'pi dhyAnaM kartuM lagnaH, kintu mano na sthiriibhuutm| tataH sa satpuruSamakathayat - "yadi bhavataH kRpA syAt tarhi mamA'pyuttamaM dhyAnaM syAt" / satpuruSo'pRcchat - "bhoH ! karmacArin ! tava manasi kimapi pApaM bhavet tata eva dhyAnaM samyak na bhavet" / tadA sa kSaNaM yAvadvicintya pazcAdakathayat - "Am ! mayA zreSThinaH dve sahasre rUMpyakANyacoryanta" / satpuruSo'kathayat - tasmAdeva tava mana ekAgraM na bhavati" / so'kathayat - "adyaiva tasmai prtyryyissyaami"| ___punardvitIyasmin dine satpuruSasamIpamAgatya sa uktavAn - "prabho ! manAgeva me mana ekAgrIbhUtaM na pUrNatayA" / satpuruSaH kathitavAn - "bhavAn zreSThinaH kSamAM yAcitavAn na vA ?" so'kathayat - "yadyahaM kSamA yAce tadA sa mama viSaye kiM cintayet ? tasya cA'gre mama pratiSThA'pi kIdRzI syAt ?" satpuruSo'kathayat - "bhoH karmacArin ! loke pratiSThAM rakSituM svamanasi kimarthaM pApaM sagRhaNIyAH ? pApanivAraNAt svamAnaM manAgapi nA'lpIbhavet kintu vardheta / ahamapi tvayA sArdhamAgacchAmi, cala" / tatastau dvAvapi zreSThinaH samIpamAgagacchatAm / karmacArI zreSThinaH svakRtasyA'satkAryasya kRte kSamA yAcitavAn / hRSTaH zreSThyapi taM svadAyAdamakarot / ***** 57
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA veSamAhAtmyam - sA.nisargaprajJAzrIH yadyapi sa caurANAM nAyaka AsIt, kintu tasya veSaH sAdhorAsIt / sa haste japamAlikAmadhArayat, kintu kAryaM caurasya kurvannAsIt / ___ ekadA tasya nAyakasya sahacarA mArgagatAn vaNijo dhRtavantaH / teSAmeko vaNigapasRtya palAyitaH / dhAvan sa taM sAdhuvezasthitaM nAyakamapazyat / tatazca tatsamIpamAgatya svasya ratnapoTTalikAM saMrakSaNAya tasmai dattvA tiro'bhavat / sarve sahacarA vaNijAM dhanAdikaM luNTitvA tasminneva paTamaNDape vibhajanaM kartuM militvntH| tadaiva sa vaNik tAM ratnapoTTalikAM lAtuM tatrA''gatavAn / sarvacaurANAM madhye taM sAdhaM dRSTvA sa cintitavAn - "asau sAdhurvA cauranAyako vA?" tataH svarakSaNAya so'dhAvat / nAyakastamapazyat / tatazca punastaM vaNijamAhUya sa tasmai tAM ratnapoTTalikAM dattavAn / tatazca vaNig gtvaan| sarve sahacarAstamakathayanta - "bhavatA kiM kRtametat ? hastAgato'vasarazyuto'bhavat" / nAyaka uktavAn - "sa vaNiG mAM sAdhuM jJAtvA ratnapoTTalikAmarpitavAn / vezaH kalaGkito na bhavedityetadarthaM mayA ratnapoTTalikA prtyrpitaa| aho divyamahimA vezasya ! / sAdhoH sAnnidhyaM tu janasya hRdayaM gabhIratayA prabhAvitaM karotyeva, paraM kadAcit sAdhuvezo'pi camatkAraM jnyti| ****** 58
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ marma narma - kalyANakIrtivijayaH sarvakArIye kAryAlaye phalakamekaM lambitamAsIta - aGguSThamudrAM dattvA maSI na kenA'pi bhittau proJchanIyA - iti / tasyA'dha eva kenApi likhitaM - yo'pi sUcanAmetAM paThituM zaktaH so'GguSThamudrAM kimarthaM vA dadyAt ? pitA kimapi kAryaM samyaG na karoSi re, pudInamAnetuM preSitastvaM kustumbarI krItvA''gataH khalu ? mUrkhastvaM gRhAdeva nisskaashniiyH| putraH pitaH, calatu, AvAM dvAvapi sahaiva gRhAnnirgacchAvaH / yato mAtA tu - eSA methiketi kathayati !! kIdRzo'yaM yuga iti na jJAyate / adya prAtareva kazcana jano mAM militaH / sa mAM pRSTavAn - api mAM pratyabhijAnAti bhavAn ? ahaM ziraH kaNDUyan kathitavAn - na smarAmi samyak ...AvAM kutra vA militau ? phesabuk ityatra.... ? vATs-epa-ityatra ? anyatra vA kutracit ? sa garjanniva kathitavAn - bhoH, A dazabhyo varSebhyo bhavato gRhasyopariSTAdeva vasAmyaham ! kasmiMzcidaparAdhe dvayomahilayozcaturdazavarSamitaH kArAvAso daNDarUpeNa samAdiSTo nyAyAlayena / dve apyekasminneva kArAgRhApavarake tAvantaM kAlaM sthite / kArAvAsasamAptyanantaraM dve api bahirAgate / svaM svaM gRhaM gacchantyozca tayorekA'nyasyai kathitavatI - avaziSTaM vRttaM dUravANyA kathayiSyAmi !! **** 59
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAkRtavibhAgaH kalikAlasarvajJazrIhemacandrAcAryaviracitaM prAkRtayAzrayamahAkAvyam saptamaH sargaH ohAvia-sayala-balo, utthaaria-antrngg-riu-vggo| thundia-karaNo rAyA, niddante cintamia kAhI // 1 // akkamiA visaehiM, TiriTillantA purndhi-sevaae| hI DhuNDhullanti bhave, cakkammaviA kukammehiM / / 2 / / kAma-gaha-bhamaDiehi, bhamADio bhammaDei ko na bhave / gaya-kAma-jhaNTaNo puNa, talaaNTai siddha-bhUmIsu / / 3 / / DhaNDhallia-bhumayaM bhumia-dhaNU jaga-jhampaNo gumia-aanno| jaM na phumAvai mayaNo, aphusia-buddhI khu so dhanno // 4 // Dhumai pure dusai vaNe, parai thalIsuM parIi jl-mjjhe| abhamia-citto itthIhiM NIi dhanno pasama-rajjaM / / 5 / / so ccia sokkhamaicchai, pasamaM ukkasai akkassai saggaM / mokkhaM pi hu aNuvajjai, aIi na hu jo juvai-saGgaM / / 6 / / tAruNNe Nimmahie, avajjasantesu haannimkkhesu| hi paccaDDai vuDDo vi, na pasamaM kAma-pacchandI // 7 // NINanti-mitta-bhajja, rambhanti suaM vahuM pi pdanti| NIlukkanti ca guru-gehiNiM pi kAma-vasa-parialiA / / 8 / / mahilANa vase parialliUNa volanta-hariamiha paavaa| avasehanti tiricchIu vi avhriujjl-viveaa|9|| je NiriNAsia-merA, vammaha-vasa-gA samaM na Nivahanti / ahipaccuiA nUNaM, te muhiA kamma-bhUmimmi / / 10 / / 60
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprAkRtadvyAzrayamahAkAvyam (saMskRtAnuvAdaH) - paM. narendracandrajhA (saptamaH sargaH) santApita sakalabalo, nirjitnikhilaantrnggripuvrgH| AhatakaraNo rAjA, cintAmakarot sa nidrAnte // 1 // vazIkRtAH zabdAdhaibhramyintaH srvto'nggnaabhogaiH| bhramitAH kukarmayogairdhAmyanti bhave bhave lokAH / / 2 / / kAmagraheNa vimatairvimatiM nItaH paribhramati jgti| kAmabhramaNavirahitaH, siddhakSetreSu yacchati svairam / / 3 / / bhramitadhanurdhAmyadbhu-bhramitAjJaH sarvathA jgdbhmnnH|| madano yaM na bhramayati, jagati sa dhanyo'bhramitabuddhiH / / 4 / / bhramati purIvA'raNye, salilAntaryaH sthalISvavizrAmam / avicalacittaH strIUH, dhanyaH sA''pnoti zamarAjyam / / 5 / / saukhyaM sa eva gacchati, prazamaM svarga prayAti saamodm| mokSaM cA'pyanugacchati, muJcati yo hyaGganAsaGgam / / 6 / / tAruNye sati galite, satsu ca gacchatsu hAnimakSeSu / vRddho'pi yAti kAmaM, na prazamaM yAti kAmArttaH / / 7 / / gacchanti mitrabhAryAM, gacchanti sutAM snuSA ca gacchanti / yAnti ca guroH kalatraM, manmatharaparatantratAmAptAH / / 8 / / gatvA vaze'GganAnAM, bhrazyallajaM vivekadhanarahitAH / pApA jagati cirazcIryAnti kathA kA punasteSAm / / 9 / / ye virahitamaryAdA, manmakhavazagAH zamaM na gRhNanti / AryakSetre nUnaM, samAgatAste mudhA lokAH // 10 //
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahilANa pemma-saMgayamAgacchantINa jo na abhiddi| ummatthai nANa-sirI, tassabbhAgacchai viveo // 11 // na bhave paccAgacchai, apaloTTia-mANaso juvi-sngge| paDisAya-maNo parisAmiehiM khiovsm-mggo||12|| saMkhuDDaNa-kusalANaM, ubbhAvantINa ke vi rmnniinn| kilakiMcia-moTTaia-koDDumiehiM na kheDDunti / / 13 / / ramamANIo rAmA, NIsaraNijjaM avellaNijaM c| agghavia-vammahAo, ko agghADai siNeheNa // 14 // mAyAi udghamAyA, ahiremia-tucchayAi anggumiaa| cavalattaM-pUriAo, ko tuvarai dtttthmitthiio||15|| tUranti atUrantaM, pi hu jaaDAvanti turia-mynnaao| ahaha haliddI-rAyA, khiranta-seehiM aGgehiM / / 16 / / paccaDamANa-sarIrA, jharanta-khAla vva pjjhria-rmnnaa| dhIrA aNiDDuante, vi NiccalAvei hI mahilA / / 17 / / utthallia-pariphADia-bhegovama-ramaNi-ramaNa-ramirANa / sattI vialai thippai, kantI buddhI aNiTuhai / / 18 / / tassa visaTTau hiayaM, sayahuttaM dalau buddhi-kosallaM / jo lihai valia-bhattaM, va vamphilAlaM ramaNi-aharaM / / 19 / / aNaphuDia-indavAraNa-rammA rAmA aphitttt-kdduattaa| re hiaya phuTTa cukkasi, kiM maggA tAhi bhullviaN||20|| abbhaMsi-dUsiacchaM, aphiDia-kahamANaNaM mahelANa / raccai tattha vi mUDho, nasia-maI Nivahia-viveo // 21 // sehai sIlaM paDisanti, dhI-guNA saMjamo vi avhri| NiraNAsai suamavasehai saccaM juvai-sattANa / / 22 / / ovAsai na viveo, thI-saGge ia gurUhiM saMdisi / appAhAmo tA tatta-picchiro tAu ko niai // 23 // je bhAvi-pulaaNA bhUa-dekkhaNA vttttmaann-sccvnnaa| tehi niacchia bhaNiaM, mA itthIo puloeha / / 24 / / 62
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapraNayaM svayamAgatavanitAnAM bhavati naiva sNyuktH| jJAnazrIrAgacchati, tasya viveko'pi nA'paiti // 11 // pratyAgacchati na bhave'pratyAgatamAnaso yuvtisngge| zAntamanAH pratizAntaiH, lokaH kathitopazamamArgaH / / 12 / / atikuzalAnAM ramaNe, ramamANAnAM ca ke'pi ramaNInAm / kilikiJcita-moTTAyita-kuTTamitairnA'pi muhyanti / / 13 / / kamanIyamakamanIyaM, tulyaM rAmAzca hanta ramamANAH / vAmA analpakAmAH, ka icched bhAvato vidvAn / / 14 / / mAyAvinIratIva, capalasvAntA gabhIratArahitAH / ramaNIrdraSTuM tvarate, ko'pi na vidvAnihA'mutra / / 15 / / tvarayantyatvaramANaM, tvaritamadanikAH svayaM rmnte'pi| ahahaM haridrArAgAH, svinnasvedainijairaGgaiH / / 16 / / svedapRSattanurAjI, kSarannipAneva sNkssrdrmnnaa| dhIrAnanArdrahRdayAnapi sattvAccAlayati mahilA / / 17 / / ucchalita-parisphATita-bhekopamavarAGgasaktAnAm / zaktirvigalati nazyati, kAntirbuddhistato yAti / / 18 / / dalatu tadIyaM hRdayaM, zatakRtvo dalatuM buddhikaushlym| leDhIva valitabhaktaM, yaH kAntauSThaM vahallAlam / / 19 / / ahatavizAlAphalavad, ramyA rAmA anssttkttutaakaaH| re naSTahRdaya ! tAbhirmArgAd bhrazitaM kimuccarasi // 20 // abhraSTadUSikAkSaM, vipatikaphamAnanaM mhelaanaam| tatrApi rajati mUDho, naSTaviveko vihatabuddhiH / / 21 / / zIlaM galati prayAnti, buddhiguNAH saMyamo'pi nopaiti / satyaM zrutaM ca nazyati, ramaNIsaMsaktacittAnAm / / 22 / / strIsaGgena viveko, nAzaM yAtIti gurUbhirupadiSTam / tasmAttattvadraSTA, pazyati kastA iti brUmaH / / 23 / / ye bhAvidraSTAro, draSTAro bhuutvrtmaansy| dRSTvA taiH khalu bhaNitaM, mA strIH pazyata garalavallIH / / 24 / / 63
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ avayacchanto vi jaNo, noakkhai kAmiNiM avkhnto| na guruM cajjai nannaM, pAsai jaM tIi paasttho||25|| asarIriNamavaakkhai, avaAsai siil-jaai-rhiaNpi| avayajjhiUNa taM pi hu, jo itthiM chivai tassa nmo||26|| phAsijjai kavikacchU, phaMsijjai ahava kuvia-vagghI vi| pharisijjai na uNetthI, dhamma-sarIraM haNai chihiaa||27|| Alihai naramaNAluGkhaNijjamavi nIa-racaNI naarii| mUDhANa riai sA vi hu, hiae pavisanti-kAmmi / / 28 / / nArIu hiaya pamhusa, mA tAo pamhusanti pr-loaN| roJcanti dhamma-bIjaM, na ya rohai caDDiaMtaM ca / / 29 / / NiriNAsia-meraM NiriNajia-hiriaMca Nivahia-guNaM c| pIsia-sIlaM nAriM, bhukkira-suNaiM va ko sihai // 30 // vilayAhi asAaDDia-hiao aNakaDDio a visaehiM / aJcia-nivvANa-sirI, so dhanno thUlabhadda-muNI / / 31 / / kAmeNa karisia-sareNAvi aNAiJchio anncchei| maha mayaNamayaJchirehiM, guNehi siri-thUlabhadda-muNI // 32 // akkhoDiAsi-tikkhaM, dhanno bamhaM cariMsu vir-risii| DhuNDhullaNa-kusalA jassa tullamajja vi gamesanti / / 33 / / DhaNDholiAgamatthaM, ghattia tattaM gvesiappaannN| ekko ccia vaira-risI, priantia-prm-bmh-sirii||34|| bamha-sirIi silisiaM, tava-siri-sAmaggiaMca AjammaM / nANa-sirIe avayAsiaMta vairaM nmsaamo||35|| makkhantaM va suhAe, coppaDamANaM va cndnn-rsenn| ke mukkhaM AhantA, gayasukumAlaM na vamphanti / / 36 // jo ahilaGghai dhamma, mukkhaM ahilaGghai mahai sukkhaM / so vaccau sihaNijjaM, siri-goama-sAmiNo maggaM // 37 // avilumpia-bhava-sukkho, jIva-dayaM jammao vi kNkhNto| ajja vi sAmaia-jaso, bhavAvihIro jayai abhao // 38 / / 64
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ pazyannapi no pazyati, loko'yaM vaamlocnaaraamii| na guruM pazyati nA'nyaM, pazyati yuvatIsamIpasthaH / / 25 / / pazyati galitopAGga, pazyati sadvRttajAtirahitaM saa| iti dRSTvA'pi zliSyati, yastAM tasmai namo nityam // 26 // kapikacchUH kupitA'pi, vyAghrI saMspRzyatAM varaM loke| na punaH spRzyA vanitA, ghrantI spRSTA'pi varadharmam / / 27 / / spRzati naraM nyagjAti-maspRzyaM pizunaraJjinI naarii| pravizati kAme hRdaye, mUDhAnAM sA padaM yAti / / 28 / / nArIrmA spRza cetaH, paralokaM pramuSNanti tA nAryaH / piMSanti dharmabIjaM, piSTaM yannA'GkuraM labhate / / 29 / / nAzitaguNAmalajjA, ramaNImekAM vinaSTamaryAdAm / cUrNitazIlAM nArI, ko vA kAGkSati bhaSaNazunakIm / / 30 / / vanitA'kaluSitacetA, viSayaiH zabdAdibhirapyanAkRSTaH / aJcitanirvANazrIH, sa sthUlabhadro munirdhanyaH / / 31 / / kAmenA'pi na kRSTaH, karSatyA karNakRSTabANena / AvarjakaguNanicayairmama cetaH sthUlabhadro'sau // 32 / / brahma cacAra sutIkSNo, vajrarSiniSkAsitAsivaddhanyaH / tulyaM yasya gaveSaNa-kuzalA adyApi na prAptAH / / 33 / / tattvaM gaveSayitvA''tmAnaM punarAgamArthamatyartham / vajrarSireka eva, zliSTonnatasaMyamArAmaH / / 34 / / brahmazrIsaMzliSTaM, tapaH zriyA'rthya samastaguNayuktam / jJAnazrIsuzliSTaM, vajraM nityaM namasyAmaH / / 35 / / candanarasena sudhayA, kimu limpantaM sukomalaM kAntam / ke mokSaM kAGkSanto, gajasukumAlaM na vAJchanti ? / / 36 / / abhilaSyati yo dharma, kAGkSati dharmaM ca saukhmavyagram / sa vAJchatu kamanIyaM, zrIgautamo vizvapo mArgam / / 37 / / nA'bhilaSitabhavasaukhyo, jananAjjIveSu yo dayAM vAJchan / adyA'pyavekSitayazA, bhavApratIkSo jayatyabhayaH / / 38 // 65
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ viramAlia saMsAre, jeNa paDikkhAviA smy-stthaa| jayai sudhammo tacchia-kammo cacchia-kutitthi-mao // 39 / / siva-rampaNa-micchA-diTThi-ramphaNo takkhiUNa avmgge| viasAviya siddhanto, bhayavaM jambU-muNI jye||40|| koAsia-gahiavao, dr-vosttria-sroj-hsir-mho| aNaguJjAvia-sa-kulo, bhayavaM pahava-ppahU jayai // 41 // aNaDimbhanta-lhasAvia-kutitthiaM thiramasaMsi jiNa-vayaNaM / jara-maraNa-vojjirANaM, bhava-DariANaM harau tAsaM / / 42 / / so vajjai na bhavAo, gurUhi sAhUhiM nnumia-smmtto| Nimia-maNo jiNa-samae, kayA vi jo na hu paloTTei / / 43 / / pallaTia-pAvA palhatthia-kaliNo aniissnn-jogge| vigghe vi ajhaGkhirayA, Nillasia-jiNAgamA hunti / / 44 / / uuslia-gunnosumbhia-sNjm-pulaaamaann-hiayss| gujjollia-jiNa-vayaNassAroai kassa no nANaM / / 45 / / ullasia-bhisanta-sirI, bhAsira-nANeNa gsia-micchtto| mohAghisia-viveo, jiNa-mayamovAhae dhanno / / 46 / / ogAhia-jiNavayaNo, guNa-ThANa-valaggio caDai mukkhaM / bhava-suha-aNagummaDio, agummio mohaNijjehiM / / 47 / / ahiUlai kamma-gaNaM, AluGkhai indhaNaM jahA ddhnno| valaNijja-haraNa-buddhI, giNhanto bhayavao vayaNaM / / 48 / / paGgia-saMjama-bhArA, niruvAria-pavayaNe annusrntaa| ahipaccuanti muttiM, joiM ghettUNa sIla-dhaNA / / 49 / / geNhia vayAi~ ghettuM, ghettavvaM vottumavi a vottavvaM / je ujjaA khu tANaM, vottUNa guNe kayatthu mhi / / 50 / / bhottUNaM bhottavvaM, bhottuM nivvui-suhAi~ mottu-mnnaa| mottavvArambhaM mottUNa mahantA tavassanti / / 51 / / soa-vasA rottUNa vi, rottU-maNA vimharanti rottavvaM / daThUNa jANa muttiM, arahantANaM namo tANaM // 52 // 66
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAre'vasthAya, yena hi saMsthApitAni shaastraanni| jayati sudharmA takSita-karmA nihatakutIrthimArgaH / / 39 / / shivtkssnnmithyaadRg-vinivrtyitaa'pmaargmaacchidy| vistAritasiddhAnto,bhagavAn jambUmunirjayati / / 40 / / dIptAGgIkRtaniyamo, daravikasitakamalAnano hRdyaH / prakhyApitanijavaMzo, bhagavAn prabhavaprabhurjayati / / 41 / / apracyutasaJcyAvita-paradarzani susthiraM ca jinavacanam / jarA-maraNabhItAnAM, bhavapatitAnAM vyathAM haratu / / 42 / / naiva bibheti sa bhavataH, sAdhUttamagurunyastasamyaktvaH / nyastamanA jinasamaye, paryasyati yo na kutrA'pi // 43 / / kSiptAzubhaprakRtayaH, kSiptavirodhAzca niHshvsnyogye| vighne'pi puna/rA, ullasitajinAgamAH satyam / / 44 / / ullasitaguNasudRDhatara-saMyamapulakAyamAnahRdayasya / samullasitajinavacanasyollasati kasya no jJAnam ? / / 45 / / samullasitadIvyacchI svarabodhena mathitamithyAtvaH / mohAgrastaviveko, jinamatamavagAhate dhanyaH / / 46 / / avagAhitajinavacano, gacchati mokSaM gunnsthitisthityaa| na mugdho bhavasaukhyAdamohito mohanIyaizca / / 47 / / kSapayati karmavAtaM, dahano dahatIndhanaM yathA zuSkam / grAhyagrahaNaprAjJo, gRhNan vacanaM jinendrasya // 48 / / svIkRtasaMyamabhArAn. anusmaranto dhRtapravacanAMstAn / abhigacchanti hi muktiM, yogaM dhRtvA mahAtmAnaH / / 49 / / dhRtvA vratAni tattvaM, jainaM jJAtuM ca vaktukAmAMzca / samuccayA ye teSAmuktvA guNAn kRtArtho'smi / / 50 / / bhoktavyaM sambhujya nu, bhoktuM nirvRtisukhAni zubhamanasaH / muktvA heyArambhaM, yogaM dadhatastapasyanti / / 51 / / zokena ruditvA'pi, rudanAd viramanti zocyavismaraNAt / dRSTvA yeSAM mUrti, tebhyo'rhaDhyo namo nityam / / 52 / / 67
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ je daTThavve daTuM, indo kAhIa loaNa-sahassaM / daMsaNa-tattiM kAuM, arahantANaM namo tANaM / / 53 / / kAUNaM kAyavvaM, kammaM kAhinti je Na punnruttN| jaga-bohamicchirANaM, arahantANaM namo tANaM / / 54 / / jo aNugacchai jacchai, chindiumacchai taNuM ca tesi pi| aNabhindia-bhAvANaM, arahantANaM namo tANaM // 55 // savihe na jANa kujjhai, jujjhai mujjhai bhave agijjhnto| dehI bujjhai sijjhai, arahantANaM namo tANaM // 56 // rundhia-karaNaM rumbhia-pavaNaM rujjhia-maNaM apaDiehiM / jhAyavvANa muNIhiM, arahantANaM namo tANaM / / 57 / / saDia-rayA kaDhia-malA, vaDDia-tava-tea-veDhiaGgA ya / jANajja vi vara-muNiNo, arahantANaM namo tANaM / / 58 / / dukaDa-saMvelliao, bhava-pAsovveDhaNojjao loo| uvvellijjai jehiM, arahantANaM namo tANaM // 59 / / je jhAuM saMpajjai, aNakhijjira-sijjirANa sA siddhii| te vaccAmo saraNaM, naccira-maccira-maNA siddhe / / 60 / / ANanda-rovirANaM, jesu navantANa hoi novveo| dhAi samuhaM ca muttI, tANa namo savva-siddhANaM // 61 / / kupahe dhAvanti akhAdimaM ca khAdanti tehi vi samaM jo| dhAvai khAi ataM pi, hu bohante jhAmi aayrie||62|| kammAi~ vosirantA, atuTTireNaM taveNa skkntaa| aphuDia-acalia-mahimA, AyariA dintu te bohiM / / 63 / / phuTTia-moho loo, callai apamillia-vvao mokkhe| jehiM apamIliacchaM, pecchAmo te uvajjhAe // 64 / / aNaummillia-nANommIlaNaA harisa-pasavirA loe| sua-jalamojjhAyA pavarisantu vittharia-guNa-bhariA // 65 // no rUsai no tUsai, jeUNa maNaM layammi jo nento| mottuM bhavaM viNIaM, taM sAhu-jaNaM namasAmi // 66 / / 68
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAn draSTavyAn draSTuM, dazazatamindrazcakAra nayanAni / darzanatRptiM kartuM, tebhyo'rhadbhyo namo nityam / / 53 / / kRtvA nijakartavyaM, kartAraH karma naikamapi bhUyaH / bodhAbhilASukebhyastebhyo'rhadbhyo namo nityam // 54 // bhaktyA yo hyanugacchati, yacchati nijavastu sAdaraM yo'pi| dehaM yo'pi ca kRntati, sarvasamebhyo namo'rhamaH / / 55 / / yeSAM savidhe jIvo'gRddhyan kopaM kadApi no tnute| no yudhyate no muhyati, tebhyo'rhadbhyo namo nityam / / 56 / / ruddhendriyapavanaughaH, ruddhamanaH sarvadA'skhalitacittaiH / munibhirdhyAtavyebhyastebhyo'rhaDhyo namo vAdaH / / 57 / / yatsiddhAntAzrayaNAt, virahitarajaso bhavanti mlrhitaaH| ativaramunayo'dyA'pi, tebhyo'rhaDhyo nama namaH / / 58 / / duSkRtasaMveSTitako, bhavapAzodveSTanodyato lokaH / unmocyate punaryaistebhyo'rhaDhyo namo nityam / / 59 / / dhyAtvA yAnudbhavati, sA siddhiH sveda-khedarahitAnAm / yAmastAnapi siddhAn, zaraNaM nRtyonmukhIbhAvAt / / 60 / / harSAzrUn santyajatAM, yeSvavanamatAM kadApi nodvegH| muktistvaritamudeti, tebhyaH kebhyo namo nityam / / 61 / / dhAvadbhiH kila kupathe, khAdadbhizca samaM nirantaraM yo'sau| saMsargiNamapi nayato, mArga dhyAyAmi tAMzca sUrIzAn / / 62 / / karmANi kSapayantastapasAcchidureNa shktimaaddhtH| asphuTitAcalamahimA, AcAryAste dadatu bodhim / / 63 / / vidalitamoho loko, gacchati mokSaM vizuddhacAritraH / yairapamIlitanetraM, pazyAmastAnupAdhyAyAn // 64 / / harSodvahA nRloke, ke'nunmIlitabodhadAyakA nitym| varSantu zrutasalilaM, guNagaNakalitA upAdhyAyAH / / 65 / / no ruSyati no tuSyati, jitvA hRdayaM nayanlayaM yo'sau| moktuM bhavaM, vinItaM, taM sAdhujanaM namasyAmi // 66 // 69
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ uppAia-saddahaNo, asaddahANe vi dei jo bohiN| saMsAra-nAsiro haM, taM sAhuM ciya vihemi guruM / / 67 / / paJca vi arahantAiM, parameTThI jhAha jhAaha kimannaM / hoUNa nivvikappA, pasama-rayA hoaUNa tahA / / 68 / / jiNau kaliM agha ciNiaM, dhuNia-siraM suNia-guNa-gaNA thunniaa| indehi vi-jaga-puNaNI, sua-devI syl-agh-lunnnnii||69|| so huNai bhappa-majjhe, kha-pupphamuccei paGkayAi~ thle| taha ucciNei mottuM, sua-deviM mahai jo annaM / / 70 / / lakkhehiM pi huNijjai, huvvai koDIhiM ahava mntaannN| sua-devayA thuNijjai, na jA na tA civvae nANaM / / 71 / / teNa ciNijjai nANaM, jivvai moho jiNijjae kaalo| sua-devI annehi hi, thuvvantA suvvae jeNa // 72 / / sa-jasaM sayaM suNijjai, lubvai kammaM luNijjae pAvaM / puvvai appappa-kulaM, puNijjae mahia sua-deviM / / 73 / / bhava-bhaya-dhuvvantehiM, pvnn-dhunnijjnt-tuul-trlss| phalamAuassa cimmai, sua-devIe pasAeNa / / 74 // civvai aha na ciNijjai, jivvai ahavA jiNijjae naavi| suvvai aha na suNijjai, huvvai na huNijjae ahavA // 75 // thuvvai aha na thuNijjai, puvvai NAiM puNijjai ahvaa| luvvai aha na luNijjai, dhuvvai na dhuNijjae ahvaa||76|| khammai aha na khaNijjai, hammai no vA haNijjae jenn| savvaM pi tassa sahalaM, sua-devi-viiNNa-puNNassa / / 77 / / khammai kuboha-selo, khaNijjae mUlao vi paav-truu| hammai kalI haNijjai, kammaM sua-devi-jhANeNa // 78 / / sua-devIM jhAanto, avvAhaya-bhatti-niccala-maNeNa hammai saMsAra-duhaM mohaM hantUNa hantavvaM / / 79 / / dubbhau gAI bubbhau mAro libbhau khaDaM ca teNaM khu / pavayaNa-gAI-bohi-bIraM na duhijae jeNa 180)
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ saJjanitazraddhAno'zraddadhAne'pi ca rAti yo bodhim / saMsAranazanazIlaM, taM sAdhumahaM guruM manye / / 67 // parameSThinaH paJcA'pi, janA dhyAyata nityaM kimnynnu| bhUtvA ca nirvikalpAH, prazamaratAzcApi bhUtvA bhoH / / 68 / / jayatu kaliM tvaghanicitaM, dhUtaziraH zrutaguNagaNA ca stutaa| indrairapi bhUpavanI, zrutadevI sakalAghalavA // 69 / / sa juhoti bhasmamadhye, khapuSpamuccinoti, kajAni sthle| tathoccinoti hi muktvA, bhAratImanyAM ca yo bhajati // 70 // lakSairapi hUyate nu, hUyeta ca mantrakoTibhiH kairhi / yAvanna stUyate vAgdevI tAvanna jJAnacitiH / / 71 / / tenA''pyate hi bodho, mohaH kAlazca tena jiiyete| zrutadevI hyanyairapi, saMstUyamAnA zrutA yena / / 72 / / svayaM zrUyate svayazaH, lUyate karma ca lUyate paapm| pUyetA''tmA''tmakulaM, pUyate'rcitvA hi zrutadevIm // 73 / / bhavabhayavidhUyamAnaiH, pavanakampamAnatUlataralasya / zrutadevyAH prasAdAnnu, phalamAyuSazcIyate zubham // 74 / / cIyeta na cIyate'tha, jIyetA'tha nahi jIyate vaa'pi| zrUyeta na zrUyate'tha hUyeta nA'pi hUyeta / / 75 / / stUyeta na stUyate, pUyeta naiva puuyte'pythvaa| lUyeta na lUyate ca, dhUyeta naiva dhUyate vA'pi / / 76 / / khanyate'tha na khanyeta, hanyate vA'pyathanaiva hanyeta / sakalamapi tasya saphalaM, zrutadevIvitIrNapuNyasya / / 77 / / zrutadevIdhyAnenA'bodhagiriH khanyate shivdrohii| pApatarurmUlAdapi, kali-karma hanyate sarvam / / 78 / / avyAhatena manasA, dhyAyan devIM zrutasya bhaktyA ca / mohaM hatvA jIvo, bhavaduHkhaM hanti duHsoDham / / 7 / / yena pravacanarUpA, gaubaudhiM na duhyate ten| dogdhavyA khalu dhenu-rvahyo bhAraH khaTo lehyaH / / 80 / / 11
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ jeNa vahijjai hiae, sua-devI teNa rubbhae kammaM / rundhijjai kali-laliaM, lihijjae amayamAkaNThaM / / 81 / / Dajjhai bhavo Dahijjai, pAvaM tANaM khu vajjhai na dhmmo| bandhijjai jehi thuI, pavayaNa-devIi bhAveNaM / / 82 / / bhAvAu jANarujjhai, aNurandhijjai thavAuM puuaae| uvarujjhai uvarundhijjai tavao sA jayau vANI / / 83 / / bhattI-saMrujjhantA, saMrundhijjantaANa moheNa / na kaha vi avagammantI, sua-devI deu maha bohiM / / 84 / / bhaNNantI sua-devI, tti bhaNijantI ti-loa-mAa tti / kammeNa va bhAveNA'NugammamANA disau kajjaM / / 85 / / bhattIe kIrantIi ahIrantIi sai hrijjntii| veDI-karijjamANA, tIrante moha-jalahimmi / / 86 / / ajarijanta-mayaM pi hu, jIranta-mayaM jayaM pi pkunnntii| patarijjanta-bhavodahi-seUvama-caraNa-reNu-kaNA / / 87 / / jehi viDhappai kittI, viDhavijjai jehi ujjalaM nANaM / ajjijjai jehi sirI, savvehi vi tehi jhAyavvA // 88 / / savvaM Navvai jehiM, aNajjamANA buhehiM tehiM pi| amuNijjanta-sarUvA, siddhehi vi vAharijjantI / / 89 / / vAhippantADhappanta-maGgale ginnhnnijj-aabhihaannaa| ADhavia-thuIhi sayA, sippantI bhtti-ghippntii||90|| sura-vahu-chippanta-payA, chivijjamANA thuIhi sua-devii| pasamApphuNNassa nivokkusassa aha Asi paccakkhA / / 91 / / aNathakkanta-girAe, amayAsArANuhAriNIe tdo| ia uttaM devIe, vacchalleNaM mahandeNaM // 92 / / tai indo niccindo, viharadu andeurammi so daav| indassa tAva mittaM, havesi mahi-sAmiA tumayaM / / 93 / / haMho maNassi rAyaM, jaM ava bhayavaM ti vinnavedi bhvN| rakkhijjasu teNa tumaM, jiNa-vaiNA meiNI-maghavaM / / 94 / / 72
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ yena hRdi zrutadevI, dhyAyate tena rudhyate krm| kalilalitaM vinivArya, pIyUSamAsvAdyate kAmam // 81 / / taiH saMsAro'ghaM ca, pluSyate, badhyate naiva dhrmo'pi| yairbhAvena pravacana-devyAH, kriyate stutiH zreSThA / / 82 / / vAgdevatA vijayatAM, yA bhAvAt prasAdyate nijairbhaktaiH / anurudhyate stavAdyaiH, pUjAdyaiAhyate tapasaH // 83 / / bhaktyA vihitAyattA, mohAnna jnyaaymaanruupaa'pi| sarvapadArthaviSayakaM, bodhaM me yacchatAd devI / / 84 / / zrutadevatA prasiddhA, loktrymaatRtvmhollaasaa| manasA kriyayA sevyA, kimapi vidheyaM samAdizatu / / 85 / / atibhaktyA nizcalayA, kriyamANA nijavaze surI vaannii| mohasamudre beDA, kriyamANA mokSakAmeNa / / 86 / / vinayaparaM saMsAre, vidadhAnA vinayariktakaM srvm| pratIrdhamANasaMsAra-setUpamacaraNareNukaNA // 87 / / AsAdyate sukIrtirjJAnaM projjavalaM sakalaviSayam / kAmadughA lakSmIrapi, taiH sarvaiH sarvadA dhyeyA / / 88 / / jAnAnairapi sarvaM, vibudhairjnyaaymaannijruupaa| aNimAdisiddhikalitairapi no jJAyate samyak / / 89 / / prArabdhe kila maGgala-kArye pragRhItanAmadheyA yaa| stavanairbhaktodgItaiH, snehavatI bhaktigRhyA ca / / 90 / / amarIpUjitapAdA, stotrairviSayIkRtA ca shrutdevii| prazamApUrNanarAdhima-vRSabhasyA''sIttu pratyakSA / / 91 // tato'skhalitayA vAcA, sudhAvRSTyeva supUrNadhArAbhiH / ityuktaM zrutadevyAM, samadhikavAtsalyazAlinyA // 92 / / devendro nizcintaM, viharannantaH pure divaanktm| pRthivIsvAmin ! bAndhava-bhAvaM prAptastvamindrasya / / 93 / / haMho mAnin ! rAjan !, bhagavanniti yaM sadA bhavAn stauti / rakSyo bhava tena tvaM, jinapatinA medinImaghavan // 94 / / 13
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ ayyAvatte sayale kada-kajjo taM khu thaam-siri-nnaah| jiNa-nAdha-sumaraNe, idhmjjid-ih-loa-pr-loa||95|| tAyadha samagga-puhaviM, tAyaha saggaM pi bhodu tuha bhadaM / hodu jayassottaMso, tuha kittIe apuravAe / / 96 / / sattIi apuvvAe, hodUNa hari vva haviya seso vv| hottA bharaho vva tumaM ega-cchattaM kuNasu rajaM / / 97 / / kariyAvaNi-uddhAraM, guru-bhAvaM gaDuya kaDuya bali-bandhaM / gacchiya lacchimuvindo, bhodi bhavaM ind-smo||98|| amhehi tuha pasaMsA, kijjadi annehi kijjade na khN| kittI ramissiji tuhA, saggAdu rasAtalAdo vi / / 99 / / dANiM tuha tuTThA tA, demi varaM ia tumammi juttamimaM / juttaM NimaM khu maggasu, iha kiM NedaM ti mA cinta / / 10 / / bhaNio nivo kimedaM, tihuyaNa-rajaM pi tumai tutttthaae| tujjha yyeva pasAyA, surIo hale tti bhaNNanti / / 101 / / hImANahe devi tumaM si diTThA hImANahe haM cakido bhvaado| NaM ammahe kiM pi bhaNovaesaM dIhI bhaNantA vi samanti jeNa / / 102 // * * * * * * * * 74
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ AryAvarte sakale, kRtakAryastvaM shaurylkssmiipte!| saMsmRtajinAbhidhAna !, lokadvaye'pi ca saphalastvam / / 95 / / pAlaya sakalAM pRthivIM, trAyasvanAkaM bhavatu te bhadram / tvaM bhava jagaduttaMsaH, yazasA'pUrveNa nityamapi // 96 / / zauryeNA'pUrveNa ca, bhUtvA viSNuriva zeSanAga iv| bharatezvara iva rAjyamekacchatraM bhavAn kurutAt / / 97 / / kRtvA pRthivItrANaM, gurutAM prApya ca vidhAya blibndhm| zriyamAsAdyAca harivat, bhavatu bhavAn zakravaccA'pi // 98 / / yadyasmAbhiH zlAghA, kriyate tava tarhi kA kthaa'nyessaam| vicariSyati tava kIrtiryAvat svargaM ca pAtAlam / / 99 / / adhunA tvayi tuSTA'haM, vitarAmi varaM tadeva khalu yuktam / kiM yAce punarenA-miti bhAvaya mA vRthA rAjan / / 100 / / tvayi tuSTAyAM bhagavati !, tribhuvanarAjyaM na kiJcidapi manye / devyastava prasAdA-dAhUyante'pi dAsya iva tAstAH / / 101 // zrutadevi ! tvaM dRSTA''zcaryacakito bhavAdahaM jaatH| upadezaya mAM kiJcana, yenA'zAntAH prazAmyanti / / 102 / / * * * * * * * * 75
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAkRtavibhAgaH pAiyavinnANakahA - sva.AcAryAH zrIvijayakastUrasUrayaH dANAdANaphalammi bhIma-kivaNaseTThiNo kahA vikkamaniva-saMbaMdhaM, bhiimkivnn-setttthinno| dANAdANaphalaM naccA, dANe jattaM samAyara / / egayA vikkamanariMdo atthINaM dANaM dito viyArei - 'dANassa kiM phalaM?' / etthaMtarammi gayaNe divvA vAyA payaDiyA, - 'egaguNaM dANaM, tassa phalaM tu sahassaguNaM kalimmi vaTTei' / rAyA jhAei - 'ko evaM gayaNe vaei ?', tao puNo nahammi vayaNaM pAubbhUyaM - 'jai dANa-phalaM pAsiuM icchejjA taiyA sovAraganayare gaMtUNa kivaNaseTThissa dANaparabhImavaNiyassa ya carittaM viloysu'| tao rAyA egAgI sovAragapaTTaNe gacchIa / puvvaM tu koDidugasuvaNNavihUsie kivaNaseTThigharammi gao, bhoyaNaM ca maggiyaM / teNa kiMpi na diNNaM / rAyA - 'jo sayaM na bhujei, baMdhavAINaM pi na dei, tassa jammo vihalu' tti vottUNaM bhImaseTThiNo gharammi go| teNa tassa sAgayaM kayaM, bhoyaNaTuM ca patthio / tayA tassa gehammi raddhaM annaM hosI, paraMtu ghayaM natthi / tao kivAparo dANI bhImo tassa bhoyaNe ghayadANAya kivaNaseTThiNo gehammi gacchiUNa sAhitthA - 'mama gehe atihI Agao atthi, tassa haM bhoyaNaM dAssaM, tao ghayaM appAhi' / so sAhei - 'dhaNaM appesu' / bhImo vaei - 'aihINaM dANe diNNe jaM puNNaM hojjA, taM tavAvi hohii'| kivaNo sAhei - 'mama puNNeNa alAhi, ko ahigapuNNassa bhAraM vahejjA ?' / tao bhImo - 'caugguNaM ghayaM dAhissaM' ti vottUNaM ghayaM ANeUNa vikkamapAhuNagaM sAyaraM jemaavei| bhImagharammi rAyA rAIe sNtthio| taiyA daivvajogAo taeva rAIe kivaNabhImaseTThiNo maccuM paaviaa| rAyA taM jANiUNa jhAyai - 'mama bhImeNa sAyaraM dANaM diNNaM, so seTThI kahaM mao? tA jIvieNa mamAvi alaM, haM mrissN'| tao jAva mariukAmo bhUvo asiM uyarammi pakkhivei, tAva puNo puNo AgAsavANI payaDIhUA - 'io dasammi mAsammi tumae kaMtIpurIe gaMtavvaM, tahiM 76
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ dANaphalaM paasihisi'| ___ tao rAyA navamAsANaMtaraM kaMtIpurIe samIvammi gao, tahiM egassa caMDAlassa bhajjA puttIchakkaM pasavesI / gharammi dAlidaM atthi / tIe jayA sattamo gabbho saMjAo, taiyA gabbhapADaNecchA hotthA, paraM gabbho pADijjamANo vi na paDio / kameNa tIe puttI saMjAyA sA puttI caMDAlIe ukkaDammi cttaa|| ___etthaMtarammi rAyA tattha samAgao samANo caMDAliM vaei - 'puttI kahaM caijjai?' / tao sA kahei - 'imIe gabbhasaMThiyAe duTThA DohalA saMjAyA / gharammi ajjayaNaM annaM natthi' / tao raNNA dhaNaM dAUNaM sA puttI mAupAsAo pacchA ghaaviyaa| tayA rAyA purIe majjhammi go| io ya tahiM purammi bhUvassa putto uppaNNo, so ya thaNNapANaM na kunnei| tao nivAiNo savve duhiyA saMti / rAyA paDahaM vAei - 'jo rAyaputtaM thaNNaM pivaMtaM vihei, tassa rAyA gAmasayaM dei' / evaM paDaho vAijjamANo na keNa vi phAsio / tao paDahapharisaNapuvvaM vikkamarAyA bhUvaputtapAsammi sNgo| keNa vi assa bAlassa galaM ruddhaM evaM jhAittA niyakaMThammi asiM dAUNaM vaei - 'jeNa keNa vi assa bAlassa galaM ruddhaM siyA so mama purao payaDIhou, jai No taiyA ahaM marissaM' ti| . tao dANAhiTThiyadevayAe bAlamuhammi avayarittA vuttaM - 'bho rAya! kiM maM uvalakkhesi na vA?' / vikkamanariMdo sAhei - 'ahaM na uvalakkhemi' / tao bAlo vaei - 'ahaM sovAragapaTTaNavAsI bhImaseTThijIvo tuva abbhAgayassa dANaM dAsI, teNa puNNeNa ahaM bhUvaputto hotthA' / rAiNA puTuM - 'kivaNo kattha oiNNo atthi? ' / bAlo Aha - 'tumae caMDAlIe puttI caijjaMtI dhaNaM dAUNaM jA gahiyA, sA kivaNaseTThijIvo viyANiyavvo / puNNarahio so / ahaM tu dANahiTThAigA devI dANaphalaM jANAviuM assa bAlassa ANaNammi avariUNaM vayAsI' / tao bAlo vi thaNNaM pAuM vilggo| devI saTThANammi gyaa| bAlapiuNA gAmasayaM dijjamANaM vikkamakko naravaI na ginnhei| evaM dANaphalaM devayAe muhAo soccA rAyA logo vi sai dANatalliccho hotthaa| uvaeso - sAhasaM vikkamasseha, bhImassa ya gaI thaa| soccA aihisakkAre, sAvahANo sayA bhava // dANAdANaphalammi bhIma-kivaNaseTThiNo kahA smttaa|| - pabaMdhapacaMsaIe 77
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) dhamme diDhayAvisae AliMgavippassa kahA viheyavvA sayA dhamme, diDhayA muttisaahigaa| iha AliMgavippassa, ramaNijaM niyNsnnN|| ___purA AliMganAmo mAhaNo hotthA / teNa siridhammaghosasUriNo pAsammi 'jiNapAsAyAivihANammi mahApuNNaM hoi' - ia suyaM / egayA so guruM vayAsI - 'bhayavaM ! logA vayaMti aputtassa gaI natthi, saggo neva ca neva y| tamhA daThUNa puttAsaM, pacchA dhamma crissi'| guruNo sAhitthA - saMtANaM viNA vi saggaM jaNA gacchaMti / saMtANe samANe kayAi saggo hojjA, so vi puNNapahAvAo ceva / jai saMtANeNeva saggo hojjA taiyA suNI-suNagAiNo bahugAvaccA, tA te paDhamaM saggaM vaccejjA / saMtANarahiyA vi bahavo saggasuhaM muttisuhaM pAveire / vuttaM ca bahUNi hi sahassANi, kumaarbNbhyaariinnN| saggaM gayAiM vippANa-makiccA kulsNtiN'| guruNA vuttaM - 'siriusahadevassa jai sAmavaNNA paDimA kArijjai taiyA aNaMtaM puNNaM paramapayagamaNuiyaM hoi, paraM saMtANaM na hoi' / gurUNaM aggao eyaM soccA AliMgo vayAsI - 'bhayavaM ! ahaM siriusahadevassa kasiNavaNNajuyapaDimaM karAvissaM bahuga-puNNalAhAo, saMtANeNa natthi mama payoyaNaM / saMtANe samANe vi rAvaNa-sirikiNha-dujjohaNa-baMbhadattacakkavaTTipamuhA bahavo nirayaM gacchitthA / ao haM siriusahadevapaDimaM sAmavaNNaM kAravissaM' / tao teNa saMtANAbhAvaM viyANiUNa vi siriusahadevapaDimA sAmavaNNA karAviyA paiTThAviyA ya sayaMkAriyabhavvapAsAyammi / tao AliMgeNa sAvageNa tahiM paDimaM niccaM pUyaMteNaM muttigamaNasamuiyaM puNNaM uvajjiyaM / uvaeso - soccA AliMgavippassa, diTuMtaM suhbohgN| tahA tumhe sayA dhamme, diDhayaM dharaha svvyaa| dhammadaDhayAvisae AliMgavipassa kahA smttaa| - pabaMdhapaMcasaIe 78
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNukaMpApayANammi jagaDUsAhuNo kahA aNukaMpApayANeNa, rehai dhmmattnnN| jagaDusseha diTuMto, dubbhikkhe daanndaainno|| iha bharahakhettammi gujjaradesavihUsaNamahAvisAlasirimahAvIrasAmiceiyarehamANabhaddesarakkhe nayarammi bhADalabhUvo rajaM kAsI / so ya paTTaNa-naravaivIsalarAyassa sevaM vihei / tattha nayarammi sAlagaseTThiNo siridevI bhajjA, puttA ya jagaDU-pauma-rAyamalla nAmA hotthaa| jagaDUsAhU samuddataDammi haTTaM kaasii| egayA jagaDUpAsammi jANapattehiM theNNakAragA kaI purisA smaagyaa| tehiM vuttaM - 'amhANaM egaM jANaM mayaNabhariyaM paDiyamatthi, jai bhavao roei tayA dhaNaM dAUNaM gahaNIyaM / jagaDa tattha gao, mullaM ca kiccA mayaNabhariyaM jANapattaM gahiyaM sayaDAiM bhariUNaM jagaDU gehe sameo / jagaDUkammayarA jagaDUpattIe purao vayAsI - 'jagaDUsAhuNA mayaNaM gahIyaM, kattha uttArijjai ?' / jagaDUpattI Aha - 'amhANaM gehe mayaNaM pAvanibaMdhaNaM gaNijjai, teNa nottArijjai' / tao mayaNiTTigAo gihaMgaNammi liMbarukkhassa helummi uttaariaao| jagaDU piyAe saddhiM kalahaM kAsI, hakkiyA sA vaei - 'mayaNavAvArammi bahupAvaM laggai' / tao mihaM kaliM kAUNaM ruTThA / jagaDU piyAe saddhiM na jaMpei / pattI vi jagaIM na vei| ____ evaM mAsattae saMjAe sIyAlo smaago| jagaDUputteNa tAvaNaTuM vanhI payaDIkao, tammi tiNAINi khivai / io ya bAlacavalattaNeNa egA mayaNiTTigA aggimmi putteNa chUDhA / mayaNaM galiyaM, tahiM ca suvaNNiTTigA pattIe diTThA / pattI avayaMtI vi dhaNalohAo jagaIM pai vayAsI - 'io viloijjau' / tao jagaDU saMmuhaM pi ruTTho na viloei / tao pattIe vuttaM - 'appaNo mayaNaiTTigA suvaNNiTTigA saMjAyA' / tao saMmuhaM jAva viloei tAva suvaNNiTTigA diTThA / tao annAsiM iTTigANaM parikkhA kuNiyA suvaNNiTTigA ya viyANiyA / tao channaM suvaNNiTTigAo gehamajjhammi aanniiyaao| mayaNaM pihaM kiccA vikkiNiyaM, paMcasayapamANA suvaNNiTTiyA sNjaayaa| tao dhammapattI piyaM pai vaei - 'guravo AgArijaMti, gurUhiM vutte dhammammi dhaNaM vaijjai, dhaNaM sAsayaM na hoi'| tao guruNo sumahUsavapuvvaM vaahriyaa| jagaDUsAhuNA mayaNavavasAo kao tti soccA guravo jagaDUgehammi vihariuM na jaMti / tao guravo jagaIM vayAsi - 'amhe viharissAmo, eyaM suNittA jagaDUNA khullagamuNijuyA guravo devavaMdaNaTuM AgAriyA' / guravo tassa gehaceie deve vaMdeire / tayA 79
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ khullagamuNI vaei - 'bhayavaM ! jagaDUgharammi kiM laMkA samAgayA ? io pekkhijau' / tao gurUhiM suvaNNiTTigAo daLUNaM jagaDU puTTho - 'katto imAo suvvaNNiTTigAo samAgayAo ?' / jagaDUNA iTTigAgahaNAisavvavuttaMto kahio / tao taM soccA hiTThA guravo jagaDUsAhuNA saddhiM niyauvassayammi samAgayA / jagaDUsAhu Aha - 'mae mayaNabhaMtIe gahiyAo iTTigAo suvaNNamaIo sNjaayaao| rAyabhayAo uccaeNaM na jaMpijjai' / aNeNa jagaDUgehe suvaNNaTaMkANaM koDI jaayaa| egayA gurUhiM nANeNa paNNaraha-solasa-sattarasahiyaterasasayasaMvaccharammi (13151316-1317) varisattayammi dukkAlaM jANiUNaM bhAsAsamiIe jagaDUsAhU jANAvio / tao jagaDU gAmammi purammi ya vaNiyaputte pesiUNa dhaNNamUDhaga-lakkhapamANe saMgAhavitthA / tao dukkAlasamae samAgae duvAlasAhiyasaya(112)mahAsattAgArA maMDiyA, tesuM ca maNUsasahassANaM dasa paNNAsaM paMcalakkhaM jemei / tammi samayammi dhaNNaM viNA rAyANo vi duhiyA jAtA / tao jagaDUsAhu vIsaladevassa raNNo aThThadhaNNamUDhagasahassAI dei / hammIrabhUvassa bArasamUDhagasahassAiM appitthaa| io ya gIjaNIsulattANo jagaDUsamIvammi dhaNNaM maggiuM smaago| taiyA jagaDU tassa sammuhaM gao / sulattANeNa vuttaM - 'ko jagaDU?' jagaDU pAha - 'haM jagaDU mhi' / tao sulattANo vayAsI - 'aNeNa dANeNa tuM 'jagapiA si' / tumae dhaNNadANAo jagaM uddhariyaM' / tao sulattANeNa dhaNNaM maggiyaM / jagaDU pAha - 'giNhijjai' / tao koTThAgArammi 'raMkanimittaM' ti akkharAiM pekkhittA sulattANo kahitthA - 'ahaM pacchA gacchAmi, jao raMkanimittaM dhaNNaM na gahissAmi' / tao jagaDU raMkanimittavairittaM egavIsamUDhapamiyaM dhaNNaM sulattANassa dAhI / vuttaM ca - aTTha ya mUDhasahassA, vIsalarAyassa bAra hmmiire| igavIsA sulattANe, dubbhikkhe jagaDUsAhuNA diNNA // dAnasAlA jagaDUtaNI, dIse puDhavI mujhaar| navakAravAli maNi aDI, te para alagA caar|| iha pattApattaviyAraM viNA aNukaMpAdANaM dAyavvameva, jao sirimahAvIrapahU kivAe dINassa mAhaNassa desadUsavatthaddhaM dAsI / eyaM na pAvanibaMdhaNaM viyANiyavvaM, kiMtu guNaMtaralAhajaNagaM ti satthaMtarammi kahiyaM / tao aNukaMpAdANaM dAyavvaM ciy| satthammi paMcavihadANaM kahiyaM - abhayaM supattadANaM, aNukaMpA uciya kittidANaM c| dohiM mokkho bhaNio, tinni ya bhogAiyaM diti // iha paDhamadANadurga mokkhaphalaM vuttaM, tahANukaMpAidANattayassa suhabhogAiphalaM daMsiyaM ti|
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ egayA vIsalanaravaI jagaDUNo paTTaNapAsasaMThiyasattAgArammi gao / tattha ya vIsasahassamie nare jimamANe daThUNaM rAyA jagaDUsAhuM vayAsI - 'annaM tuva ihayaM atthu, ghayaM tu mama parivesijjau' / tahA kae ghayammi niTThiyammi vIsalarAeNa tellaM parivesijjai / jagaDUsAhU niyasattAgArammi ghayaM privesitthaa| taha rAyA jagaDUpAsAo jI jI karAvei, taM soccA ko vi cAraNo vaei - vIsala ! tuM virUvaM karei, jagaDU kArAvei jI jii| tuM jamAvei telasuM, sou jamAvai ghiii|| jagaDUsAhu paidiNaM samuiyaTThANammi uvavisiUNaM jahicchaM dANaM dAsI / tattha kAo lajjAvaMtIo kulaMgaNAo payaDaM dANaM ghettuM na treire| tANaM pacchannabhAveNa dANAya purao javaNiyaM baMdhiUNaM dANaM dei, jeNa tAo javaNiyAe abbhaMtarammi hatthaM pakkhittA dANaM ginnhejjaa| egayA vIsalarAo niyapAraddhaparikkhaNaTuM vesaM parAvattiUNaM egAgI tahiM gao, paDabbhaMtarammi niyahatthaM pakkhivei / jagaDUsAhuNA suhalakkhaNaMkiyaM karaM pAsiUNaM viyAriyaM - 'jagalogapUyaNIyassa kAsai naravaiNo eso karo dIsai, daivvajogeNa ko vi eso vivattIe paDio atthi / tao jAvajjIvaM eso suhI hojjA tahA vihemi' / evaM viyArittA niyahatthAo maNimaiyamuddigaM nikkAsittA tassa karammi appitthA / taM pAsiUNaM bhUvo accheraM patto, khaNeNa teNa vAmakaro vi javaNiyabbhaMtarammi khitto / tayA vi jagaDUsAhuNA biiyA muddigA appiyaa| tao rAyA jagaDUM AhaviUNaM - 'imaM kiM atthi' evaM vottUNaM te duve muddigAo dNsitthaa| taM pAsittA jagaDUNA vuttaM - savvattha vAyasA kiNhA, savvattha hariyA sugaa| savvattha suhiNaM suhaM, dukkhaM savvattha dukkhinnN|| - evaM soccA saMtuTTho bhUvaI paNAmaM nisehitthA, hathimmi ArohAviUNaM gihaM pesitthA / evaM dhammiattaNaM aNukaMpAdANeNa chajjei / tao jagaDUsAhU aTThAhiyasayajiNapAsAe karAvitthA, sirisattuMjayammi savittharaM jattAtigaM akariMsu / varisamajjhammi sAhammiyavacchallaTThagaM saMghaccaNaTThagaM viheUNa aNegadINaduhiyANa dhammadANeNa niyajammaM sahalaM kariUNaM saggasuhaM pAvitthA / uvaeso - jagaDUNo iha diTuMtaM, annukNpaaidNsgN| soccA sayalasokkhaTuM, tahiM jaei savvayA // aNukaMpApayANammi jagaDUsAhuNo kahA samattA / / - pabaMdhapaMcasaIe
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) pahubhattipahAvammi niddhaNacaMdavaNiyassa kahA pahubhattipahAveNaM, hoi aasnnsiddhio| iha niddhaNacaMdassa, diTuMto sokkhdaaygo|| kallANapurammi caMdo bhImo ya doNNi soyarA vsitthaa| kameNa caMdo niddhaNo huvIa, bhImo mahiDDio sNjaao| caMdo jaiyA annagehesuM annesiM sevaM kAUNaM nivvAhaM kuNei / taiyA bhImo vayAsI - 'tuM appaNo gihe ciTThasu / jaM viloijjai taM mamAo ghettavvaM' / tao caMdo bhAugehammi kammaM kiccA nivvAhaM vihei| egayA rattIe varisaMtammi mehammi bhImo sAhei - 'tuM khettammi gacchAhi, tahiM keyArehi jalaM niggacchaMtaM saMbhAvijjai, tahiM tumae pAlI bNdhnnijjaa'| caMdo jhiyAyai - 'jai ahaM eNDiM na gacchissaM taiyA mama nivvAho dussakkaNIo' tti jhAiUNaM khettammi gacchitthA / tattha keyArANaM tuTuMtIo pAlIo baMdhamANe nare pekkhiUNaM caMdo pucchitthA - 'ke tumhe ?' te vayAsI - 'amhe vaMtaradevA bhImassa sevagA kAmiyadAyagA bhImassa puNNeNa AyaDDiyA samANA pAlIo baMdhamANA iha saMThiyA' / caMdo vaei - 'mama icchiyakAragA sevagA kattha ?' te vayAsI - 'tava sevagA vIrapurammi saMti / tahiM gaMtUNaM siriusahajiNIsarassa sevaM vihesu, tattha tuvAvi kAmiyalAho hohihi'| tao caMdo sakuDubo tattha go| siriusahajiNIsarassa paidiNaM davvao bhAvao ya bhattiM kuNaMto tiNakaTThabhAraM vaNAo ANeUNaM vikkeUNa nivvAhaM kunnei| egayA pahubhattIe tuTTho kavaddI jakkho vayAsI - 'ahaM eyAe cauddasIe sattuMjayamahAtitthammi sirisaMtijiNassa diTTIe rasakUvigaM ugghADissaM, saMjhaM jAva jaiyA tava icchA siyA taiyA tattha AgaMtavvaM, raso gahiyavvo, so raso egagadIyANapamANo saTThigadIyANagataumajjhe khivijjai, tayA savvaM suvaNNaM siyaa'| tao caMdo tattha gaMtUNaM usahatitthayaraM bhattIe samacciUNaM thuNiUNaM ca tao sirisaMtijiNaM, paNamittA rasakUvigAo tuMbayattayaM giNhitthA / tao gehe samecca suvaNNaM kiccA kiccA iDDivaMto jaao| sattakhettIe dhaNaM vaiUNaM pajjaMte cArittaM ghettUNaM so caMdo sattaTThabhavamajjhe siddhi gcchihii| uvaeso NAyaM caMdavaNiyasseha, phubhttibhrnniyN| soccA sammaM jiNe bhatti-kAragA hoha svvyaa|| pahubhattipahAvammi niddhaNacaMdavaNiyassa kahA samattA / / - pabaMdhapaMcasaIe 82
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) bhAvaNAe sivanariMdassa kahA visuddhaM bhAvaNaM bhavvA, bhAveha niymaannse| sivabhUvo va anhAya, pAvei avvayaM payaM / / sirivaddhaNapurammi sUrabhUvo nAeNa rajjaM pAlei / tassa paumAdevIbhavo sivo nAmo varalakkhaNo putto hotthA / piuNA sivo putto uvajjhAyapAsammi tahA paDhAvio jahA so savvadhammakammakalANaM pAraM paavio| jAyammi jIvaloe, do ceva nareNa sikkhiyvvaaii| kammeNa jeNa jIvai, jeNa muo saggaiM jaai|| aha siripurammi dhIrabhUvaINo sirimaI taNayaM sUreNa nariMdeNa samahUsavaM putto prinnaavio| tao so dhammadhuraMdharo sUrabhUvo piyAe samaM pajjaMte sammaM ArAhaNaM viheUNaM devalogaM go| jao vuttaM - dhammeNa kulappasUI, dhammeNa ya divvruuvsNpttii| dhammeNa dhaNasamiddhI, dhammeNa savittharA kittii|| . aha sivo nivo piuNo maccukajaM kiccA sogaM ca mottUNaM nAyamaggeNa puDhaviM sAsiuM vilggo| egayA sahAsaMThiaM naravaI ko vi naro vaei - 'rAya ! tuva verI dhIranariMdo ahuNA hIrapuranayaraM haMtUNaM niggacchitthA' / tao bhUvAlo taM veri jiNiuM bhUrigayaturagapAikkabalasaMjuo nayarAo niggaMttUNaM veripurasamIvammi gacchIa / so dhIro riU dUAo AgayaM sivaM bhUvaM soccA sakoho juddhaM kAuM nayarAo bAhiraM niggacchitthA / dosuM suhaDesuM raNaM kuNaMtesu vairinaravaiNA ahimuhaM samAgayA sivanariMdaseNA jAva bhaMjiyA tAva sivabhUyo niyaM balaM bhaggaM daThUNaM kohAruNaloyaNo uTThAya viggahaM kAuM putto| tao sivanariMdo raNammi samudaM piva veribalaM viloDiUNaM sigghaM taM riu baMdhitthA / dhIrasattuNo vittAsiyA savve suhaDA diso disaM sUrudae tamapuMjavva bhaggA / parAbhavaM patto dhIro rAyA sivabhUvaM namiUNaM bhattIe sAhitthA - 'rAya ! ahaM tuva sevago amhi / eyaM nayaraM giNhAhi, mama sirisuMdariM, puttiM ca aMgIkuNAhi, kivaM ca kiccA baMdhaNAo maM muMcAhi' / sivabhUvaI bhattibharanibbharaM tassa vayaNaM soccA pasaNNo hoUNaM taM baMdhaNAo muNcii| vuttaM ca - uttamANaM paNAmaMto, kovo havai niccayaM / nIyANaM na paNAme vi, kovo sammai katthaI / 83
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhIrabhUveNa padiNNaM sirisuMdariM kannaM sivanaravaI samahUsavaM pANigahaNeNa aNgiikunnitthaa| tao dhIrabhUvassa niyaM rajjaM appiUNa sirisuMdarIe saMjuo sivo saNiyaM saNiyaM sokkhapuvvapayANeNa niyapurammi samAgao / teNa raNNA guNAlaMkAradhAriNI sirisundarI mahisIpayaMmi ThaviyA / sA paidiNaM savvaNNuNA vuttaM jIvadayAmaiyaM dhammaM kuNitthA / kusaMgadoseNa sivabhUvAlo maNayaM pi dhammaM na hi vihesii| dummaI so savvayA sattavasaNasevaNaparo sNjaao| kameNa sirimaIdevI pasatthAgAraM puttarayaNaM pasavitthA / puttassa jammamahasavaM kiccA vIro tti nAmaM kuNitthA / paMcadhAIhiM thaNNapANAo aNisaM lAlijjamANo so sukkapakkhammi caMduvva ullasaMtadeho vdddditthaa| annayA sIlasAliNI sirImaIdevI dhammajjhANaparA pajjate maraNaM pAviUNaM dittadehA devalogammi devI hotthaa| sA sirimaI devI ohinANAo niyapuvvabhavaM viyANiUNaM niyakaMtaM sivanaravaiM bohiuM ihaM smaagyaa| vuttaM ca - paMcasu jiNakallANesu, mhrisitvaannubhaavaao| jammaMtaraneheNa ya, AgacchaMti surA ihayaM // sirimaI surI AheDaya-paradoha-majjapANAipasattaM sivabhUvaM pekkhiUNaM hiyayammi viyAritthA - 'mae mama paI eyAo pAvakammAo sigdhaM nivAraNijjo' tti / evaM viyArittA kurUvA caMDAlarUvadhAriNI mailavatthA hatthammi narakavAlaM dhArayaMtI majjaM pivaMtI maMsaM bhakkhaMtI sA sirimaI devI rAyapahammi jalacchaMTa kuNaMtI saNiyaM saNiyaM clitthaa| taiyA sahAmajjhasaMThio mahIvaI tArisiM vilayaM daLUNaM vayAsI - 'maMti ! esA caMDAlI maggammi jalacchaMTa kahaM vihei?' bhUvANAe maMtIsaro caMDAlIpAsammi gaMtUNaM vAricchaMTAchaMTaNakAraNaM pucchitthaa| hatthe narakavAlaM te, miraamsbhkkhie| bhUvo pucchei caMDAli!, magge kiM khippae chaDA? // sahAe ecca caMDAlI, suNate puddhviisre| vayAsi tti tayA caaruymvynnbhaasinnii|| kUDasakkhI musAvAI, kayaggho digghrosnno| kayAI calio magge, teNesA khippae chddaa|| maMtI vayAsI - caMDAlI!, mevaM vayAhi saMpayaM / caMDAlA nahi sujhaMti, jaleNa haviyA avi| caMDAlI vayAsI kUDasakkhI musAvAI, kayagyo diihrosnno| jaleNa majapANAI, na sujjhae kayAvi y|| 84
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ vuttaM ca - cittaM aMtaggayaM duTuM, titthajale na sujjhi| jalehiM bahuso dhoyaM, surApattamivA'suhaM / eyaM savvaM maMtimuhAo suNiUNa mahIseNa AhaviyA sA jalacchaMTa khivaMtI nivasamIvammi samAgayA / sahAe uvariM jalacchaMTaM khiviUNa jAva saMThiyA tAva nivo koheNa taM haNiuM aadisitthaa| mArijjamANA vi caMDAlI maNayaM pi na cchinnA na ya bhinnaa| rAyA jhiyAyai - 'iyaM nArI vaMtarI kiMnarI surI vA atthi, jai mANavI siyA taiyA mArijamANA khaNeNa marejjA / teNa esA kiMnarI devI vA vijjai, na saMdeho iha / nUNaM mae devayANaM AsayaNA vihiyaa| eyAo pAvAo ahamayamo haM kaha chuTTissaM ?' caMDAlI naravaiNo mANasaM dhammamaggANugaM pekkhittA sigdhaM nivaissa purao dippamANAbharaNA devI hoUNa pypddiyaa| bhUvo vayAsI - 'kA asi tumaM ? kimaTuM katto ya samAgayA ?' devI appaNo puvvasaMsArasarUvaM sAhitthA / 'bhavao paDibohaTuM mae caMDAlIrUvanimmANAiyaM kayaM ti tuM jaannaahi'| rAyA Aha - 'devI ! mae migayApamuhAiM bahUiM pAvakammAiM kayAiM, teNa mama nirae bahudukkhagaro pAo bhavissai / tumaM tu saggAisokkhadAyagaM jIvadayArUvaM dhammaM samAyarittA saggammi divvarUvavihavajuA devayA hotthA' / tao rAyA paccakkhaM dhammasarUvaM daLUNaM sajjo savvavasaNaM caiMUNa dhammammi diDhayaro saMjAo / devI vaei - 'nariMda ! jIvadayA samma paalnniiaa'| jao vuttaM - Asanne paramapae, pAveyavvammi sylkllaanne| jIvo jiNiMdabhaNiyaM, paDivajjai bhAvao dhammaM // evaM sirimaI devI nariMdaM dhammamaggammi ThaviUNa bhUvanaMdayANaM rayaNadugaM samappiUNaM sagge gayA / tao pabhiI cattavasaNasattago dhammaparAyaNo bhUvaI seyarayaNamaiyaM jiNapAsAyaM nayaramajjhammi viheUNa tammi pAsAe sirisaMtinAhassa paiTuM sUriNo AgAriUNa samahaM kArAvitthA / vuttaM ca - __ pAsAo paDimA jattA, paiTThA ya phaavnnaa| __ abhaugghosaNAINi, mahApuNNAiM dehinno|| egayA bhUvaI sirisaMtinAhassa paDimaM varakusumehiM pUiUNaM maNoharaM nevejjaM ca jiNassa purao ThaviUNaM bhattibharamANaso uyAraguNajuttehiM thavehi sirisaMtijiNIsaradevaM thuNiuM paarddho| evaM visuddhabhAvaNaM egaggacitteNaM bhAviMtassa tassa sivabhUvassa saMtijiNavarassa purao kevalanANaM hotthaa| taiyA devayAdiNNaliMgo sivarAyarisI kevalI kevalanANeNa puDhaviM pabohiUNaM kameNa 85
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ kammakkhayAo muttipuri lahiMsu / vuttaM ca bhAvavisuddhIe - hatthiM pi samArUDhA, riddhiM daLUNaM ushsaamiss| takkhaNasuhajjhANeNaM, marudevI sAmiNI siddhaa|| evaM je bhAvaNaM bhavvA, bhAviti suddhbhaavo| lahaMte kevalaM nANaM, te kiccA kammaNo khayaM / / uvaeso iha sivanariMdassa, diTuMtaM bhAvajUsiyaM / soccA bhavvA jiNaccAe, jaeha bhAvao taha // bhAvavisuddhIe sivanariMdassa kahA smttaa|| - vikkamacariyAo ********* 86
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ svamekaM sajjanaM kartuM prayatatAm yataH etena bhavataH pratyayo bhaviSyati yad jagata eko durjano nyUno jAto'sti !!! - thomasa-kArlAilaH