Book Title: Jivi Jananara
Author(s): Kumarpal Desai
Publisher: Gurjar Sahitya Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034424/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvI jANanArA kumArapALa desAI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvI jANanArA kumArapALa desAI prAptisthAna gUrjara sAhitya bhavana ratanapoLanAkA sAme, gAMdhImArga, amadAvAda 380001 phona : 079-22144663, 22149660 e-mail: goorjar@yahoo.com. web : gurjarbooksonline.com gUrjara sAhitya prakAzana 102, laeNnDamArka bilDiMga, TAiTeniyama, siTI senTara pAse, sImA haoNla sAme, 100 phUTa roDa, prahlAdanagara, amadAvAda 380015 phona : 26934340, 98252 68759 - gurjarprakashan@gmail.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMmata : rU. 150 | pahelI AvRtti : 2016 Jive Jannara by Kumarpal Desai Published by Gurjar Granth Ratna Karyalaya, Ahmedabad-1 0 kumArapALa desAI pRSTha : 8*152 ISBN : 978-93-5162-360-I nakala : 1000 prakAzaka : gurjara graMtharatna kAryAlaya amarabhAI ThAkoralAla zAha : ratanapoLanAkA sAme, gAMdhImArga, amadAvAda-380001 phona : 22144663, e-mail: goorjar @ yahoo.com tae+ + mudraka : bhagavatI ophaseTa sI16, baMsIdhara esTeTa, bAlaDolapurA, amadyavAda-380 004 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arpaNa jIvanamAM hUMpha ane hiMmata ApanAra AgavA khamIrathI ane AgavI chaTAthI kuTuMbavatsala ane sevAbhAvI zrI rasikabhAI dozI tathA aviratadhAre snehathI bhIMjavanAra zrI kAMtibhAI dozIne arpaNa Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AraMbhe paristhitine lAcAra banIne vaza thavAne badale paristhitine vaza karIne pragatino paMtha kaMDAranAra mAnavIonI A kathA che. emaNe saMjogo sAme lAcAra banIne ene mUMge moMe svIkArI levAne badale emAMthI bahAra AvIne eka sAhasavIranI mAphaka athAga puruSArtha karyo. emanI sAme pArAvAra muzkelIo hatI, paraMtu koI paNa saMjogomAM dhyeyasiddhi vagara emane saheje jaMpavuM nahotuM. 'nahIM mApha nIcuM nizAna'nA nirdhAra sAthe 'UMcuM tAka nizAna'nA mArge cAlIne A mAnavIoe siddhi hAMsala karI. potAno Agavo cIlo cAtaranArA A mAnavIoe garIbI sAme athavA to koI jIvaleNa roga sAme jhajhUmIne navIna kArya karyuM che. zArIrika maryAdAone pAra karIne ke pachI jelamAM sabaDatAM bALakonI mukti mATe emaNe krUra sattAdhIzo sAme jaMga kheDyo che. 'gujarAta samAcAra'nA 'IMTa ane imArata kaoNlamamAM AlekhAyelA A prasaMgo ahIM vadhu vigata ane vadhu tasavIro sAthe rajU karyA che. A ghaTanAone vartamAna yuganA vAcako ene sahaja rIte AtmasAt karI zakaze. A pustakanA prakAzana mATe gurjara graMtharatna kAryAlayanA zrI manubhAI zAhano AbhArI chuM. AzA rAkhuM chuM ke A pustaka pratyeka vyaktine mAnavIonI vAstavika saMgharSa-kathAno hRdayasparzI khyAla Apaze ane enAmAM potAnA aMtaranA avAjane anusaravAnuM sAhasa ja gAvaze. 2-10-2016 kumArapALa desAI amadAvAda Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukrama 1. baraNImAM jIvana 2. ekalavIra mAMjhI 3. ardhA mAnavIno ardhI kiMmatano sTora 4. sAgarano sAvaja 5. puSkAnAM 'baTaraphlAya' 9. lohInA lAla raMga vacce 7. eka hAtha zveta bIjo hAtha zyAma 8. sAgaranA peTALamAMthI motInI khoja 9. UMcuM tAka nizAna 10. rAyana relekanI jalayAtrA 11. huM eno hAtha, e mArI AMkha 12. zUrAne pahelI salAma 13. mAyakAMgalAmAMthI marda 14. zikSaNanI navI tarAha 15. muThThImAM lIdhuM mota 16. aMtima vyAkhyAna 17. jJAnajyotinA ajavALe Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a kumArapALa desAI ? sAhityasarjana vivecana : zabdasaMnidhi * bhAvana-vibhAvana * zabdasamIpa sAhityika nisabata caritra : lAla gulAba * mahAmAnava zAstrI ke apaMganAM ojasa * vIra rAmamUrti * sI. ke. nAyaDu * phirAka gorakhapurI * lokhaMDI dAdAjI * lAlA amaranAtha * AphatonI AMdhI vacce samRddhinuM zikhara * mAnavatAnI maheMka * jIvataranI vATe, akSarano dIvo jatana apaMga, mana aDikhama * mATIe ghaDyA mAnavI ke jIvI jANanArA patrakAratva : akhabArI lekhana anuvAdaH navavadhU (Aphrikana lekhaka oNsTina bukanyAnI nATyakRtino anuvAda) navalikAsaMgraha : ekAMte kolAhala ciMtana : jhAkaLa bhInAM motI 1-2-3 * motInI khetI * mAnavatAnI maheka * tRSA ane tRpti * zraddhAMjali * jIvananuM amRta * du:khanI pAnakharamAM AnaMdano eka Tahuko * maheMka mAnavatAnI * jhAkaLa banyuM motI * kSaNano sAkSAtkAra * phUlanI AMkhe, jhAkaLa motI ja kSaNano utsava * prasannatAnAM puSpo * zraddhAnAM sumana ja jIvananuM javAhira * mananI mirAta * zIlanI saMpadA bALasAhitya : vatana, tArAM ratana * DAhyo Damaro * keDe kaTArI, khabhe DhAla * birAdarI * motane hAtha tALI * jhabaka dIvaDI * haiyuM nAnuM, hiMmata moTI nAnI uMmara, moTuM kAma * bhIma * cAlo, pazuonI duniyAmAM 1-2-3 * vahetI vAto * motInI mALA * vAtonAM vALu " Dhola vAge DhamADhama * sAcanA sipAhI * katharoTamAM gaMgA saMpAdana : sAhitya ane patrakAratva * narmada: AjanA saMdarbhamAM ja bALasAhitya saMgoSThi * ekavIsamI sadInuM bALasAhitya * adAvata vinAnI adAlate * e ke divasanI mahArAmI * huM pote (nArAyaNa hemacaMdra) * The unknown life of Jesus Christ * caMdravadana mahetA nATyazreNI bhA. 1 thI 5 hiMdI pustako : 3 pafphana tana, mana * AnaMvadhana 1990 yards : Jainism: The Cosmic Vision. The Brave Heart * A Pinnacle of Spirituality Our life in the context of five Anuvrat and Anekantwad Influence of Jainism on Mahatma Gandhi Tirthankara Mahavir Glory of Jainism * Non-violence: A way of life * Stories from Jainism. (tathA saMzodhana, saMpAdana temaja hiMdI ane aMgrejImAM anya trIsa pustako) Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvI jANanArA kumArapALa desAI Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baraNImAM jIvana jIvanakathA parathI racAtuM nATaka atItanA koI anokhA jIvanamAM anubhavAyelA bhItaranA bhAvonuM hRdayasparzI smaraNa karAve che. AvuM bhUtakALanI jIvanakathA parathI AdhArita nATaka 'lAipha ina e jAra' Aje duniyA AkhImAM dAnavatA viruddha mAnavatAnI maheka prasarAve che. vizvabharanAM nATyagRhomAM bhajavAnuM ane sAthosAtha vizvakhyAta TIvI cenalo parathI prastuti pAmatuM irenA senDalaranA jIvana vizenuM A nATaka che. jeNe manuSyajAtinA kUratA ane hatyAnA vinAzaka tAMDavanA samaye itihAsamAM ajoDa gaNAya evuM mAnavasevAnuM kAma karyuM. e samayagALo hato manuSyajAtinA sauthI vadhu vinAzaka ane nirdayI mAnavasaMhArano. e tAMDavano mahAnAyake hato jarmanIno hiTalara, nAjhI pakSanA netA IrenA senDalara Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane jarmanInA 'kyurara' (samrATa) tarIke pahelAM eNe amaryAdita sattA hAMsala karI. hajAro virodhIone kArAvAsamAM goMdhI rAkhyA athavA to sadAne mATe emano avAja khAmoza thaI jAya te mATe krUratAthI hatyA karI. dezamAM cAre tarapha 'hera hiTalara'('hiTalarano jaya')nA nArAo guMjavA lAgyA, jarmana prajA ene tAraNahAra mAnatI hatI ane hiTalara jAtivAdane AgaLa dharIne prajAne ukaravA lAgyo ke duniyAbharamAM mAtra jarmanA ja zuddha lohIvALA, zaktizALI ane zreSTha Aryo che. A ja rmano to duniyA para rAjya karavA sarjAyelA che. emane koI harAvI zake nahIM ke gulAma banAvI zake nahIM. aparAjeya che A prajA! bIjI bAju hiTalarane yahUdIo tarapha bhAre napharata hatI. eNe kahyuM ke yahUdIo halakA lohIvALA, Darapoka, paisAnA lAlacu ane jarmanInuM zoSaNa karanAra che. e kaheto ke jarmano ane bIjI laDAyaka jAtinI zuddhatA, zUravIratA ane zreSThatA TakAvavA mATe yahUdIono nAza karavo anivArya che. cotarapha yahUdI prajAnI sAmUhika hatyA karavA eNe 'kaoNnsanaTrezana kaeNmpa' kholyA. jarmanInAM e kendromAM ane yuropanA anya dezomAM sAITha lAkha yahUdIone hiTalaranA hukamathI mArI nAkhavAmAM AvyA. enuM jAtivAdanuM jhanUna evuM hatuM ke pUrva yuropanI slAva vagere jAtione paNa e halakA lohInI gaNato ane ene mArI nAkhavAnI eNe jhuMbeza calAvI. potAnA sainikone hiTalarano hukama hato ke "koI paNa jAtanI dayA vagara pAzavI baLathI duzmanono nAza karo." ane yahUdI sivAyanI anya jAtionA paNa pacAsa lAkha lokone hiTalaranA hukamathI mArI nAkhavAmAM AvyA. mAnava itihAsano A eka nirdaya ane krUra samayagALo hato. sApanA dAMtamAM ke vIMchInA pucchamAM jhera hoya, paNa hiTalaranA aMgeaMgamAM yahudI koma tarapha haLAhaLa jhera vyApeluM hatuM. 194panA me mahinA sudhImAM to jarmanInA nAjhIoe berahemIthI sATha lAkha yahUdIonI katala karI hatI ane emAM pAMca lAkha jeTalAM mAsUma bALako hatAM. A banAva 'holokosTa' tarIke oLakhAya che. grIka bhASAnA A zabdano mULa artha thAya che 'agninI Ahuti'. paraMtu ahIM e agnine nirdoSo ane lAcAra mAnavIonI jIvatI Ahuti ApavAmAM AvI. baLIne bhasmIbhUta 2 * jIvI jANanArA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayelAM hADapiMjaro, zaitAnonA kolasArUpa amAnuSI trAsadAyaka anubhavo, sainikonuM nirdaya damana, jAsUsonI gupta ramata, mRtyunI chAvaNIo, sAmUhika kabaro, gaeNsa cembaranI cImanImAMthI nIkaLatA goTegoTAo dhumADAnA e 1933nA varSanI vAstavika tasavIro hatI. jyAM jamIna duzmana banI hatI, jamAno duzmana banyo hato. enI irenA senDalara sAme jajabAtathI bolanAra duzmana gaNAto hato. mota e jiMdagIno zvAsa hato. 1933mAM yuropanA 21 dezomAM lagabhaga nava miliyana yahUdIo vasatA hatA ane 1945mAM traNa yuropiyana yahUdImAMthI be yahUdIonI nAjhIoe katala karI hatI. AmAM yahUdIo, jipsI ane vikalAMga bALakono paNa samAveza thato hato. motanA A bhayAnaka tAMDavane joIne irenA senDalaranuM haiyuM kaMpI UThyuM. pote yahUdI nahotI, paNa ene mATe tamAma yahUdIo enA mAnavabaMdhu hatA. polaeNnDanA oNTavaoNka zaheramAM 1910nI 15mI phebruArIe janmelI irenA senDalarane enA pitA pAsethI gaLathUthImAM mAnavasevAnA pATha maLyA hatA. sAco mAnava e ke je koInA para johukamI calAve nahIM ane pote koInI johukamI sAMkhe nahIM. enA pitA polaeNnDanA prasiddha samAjazAstrI ane cikitsaka hatA. prathama vizvayuddha pachI AMTavAMka gAmamAM tIvra cepI tAva cotarapha phelAI gayo hato, tyAre enA pitAe A rogapIDita yahUdI lokonI sAravAra karI hatI. baraNImAM jIvana - 3 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtivAdanuM jhera eTaluM badhuM prasareluM hatuM ke enA pitAnA sahakarmacArIoe emanI sAthe kAma karavAno inkAra karyo. potAnAthI 'halakA' gaNAtA yahUdIonI sAravAra karavAnI na hoya. temane to motane havAle karavAnA hoya. banyuM evuM ke yahUdI rogIonI sAravAra karatAM karatAM irenAnA pitA khuda A cepI roganA zikAra banyA. irenAe mAtra sAta varSanI vaye pitAnuM zirachatra gumAvyuM. potAnI mAtA sAthe irenA vorso AvI. ahIM yahUdI ane khristI vacce e ja bhedabhAva joyo. zALAmAM yahUdI bALako mATe khAsa niyamo banAvavAmAM AvyA hatA. aspRzya hoya tema emane alAyadI jagAmAM besavuM paDatuM hatuM. irenAne A rIte bIjI alAyadI jagAe besavuM pasaMda nahotuM, tema chatAM zikSako zistane nAme emane alaga besADatA hatA. irenAnI AMkhamAM e dRzya hatuM ke enA pitAe kazAya bhedabhAva vinA bImAra yahUdIonI sAravAra karI hatI, to AvAM yahUdI bALako tarapha bhedabhAva zA mATe? dareka bALaka IzvaranuM saMtAna hoya che, to pachI emanI vacce Avo bhedabhAva zA mATe ? vaLI enA pitAe zIkhavyuM hatuM ke dareka vyaktine mAnava tarIke Adara Apavo joIe. enuM mAna sAcavavuM joIe ane enA svAbhimAnane rakSavuM joIe. samAnatA, svataMtratA ane baMdhutvanA pATha zIkhavyA hatA. AthI irenAe nizALamAM yahUdI bALako pratyenI aspRzyatAnA niyamano prakhara virodha karyo. potAnA mitro jevA yahUdI sahAdhyAyIothI alaga besavAno dharAra inkAra karyo. nizALanuM taMtra coMkI UThyuM. sarakArI pharamAnanuM ullaMghana e to vidroha gaNAya. irenAnA virodhanA sUramAM saMcAlakone baLavAnI Aga jovA maLI. irenAne traNa varSa mATe zALAmAMthI baratarapha karavAmAM AvI. A samaya daramiyAna ene kahevAmAM AvyuM ke e potAnuM valaNa badale to nizALamAM punaH praveza meLavI zakaze, paNa irenA manuSyatA khoIne vidvattA meLavavA cAhatI nahotI. eNe spaSTa inkAra karyo. e pachI eNe pUrI mahenatathI abhyAsa karyo ane bIjA vizvayuddha pUrve snAtakanI padavI paNa meLavI. hiTalaranA jarmanIno nAjhI prabhAva polaeNnDa para patharAto hato. 4 * jIvI jANanAro Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yahudIone anya jAtiothI alaga pADatA kAyadAono pagapesAro thavA lAgyo. yahUdIone aspRzya banAvavA mATe vosa zaheranA 'gaTo' (vADo) nAme oLakhAtA alAyadA vibhAgamAM emane rahevA mATe majabUra karavAmAM AvyA. jAtidveSane kAraNe mAnava dAnava banyo hato. alAyadA vADAmAM vasatA yahUdIo para hiMsaka trAsa ApavAnuM mokaLuM medAna maLI gayuM. emane svAthyanI sAmAnya sagavaDothI vaMcita rAkhavAmAM AvyA, rogacALo phelAvA lAgyo. be TaMka bhojana meLavavA mATe valakhAM mAravAM paDatAM hatAM. vasatIne jIvavuM dohyaluM banyuM. irenAne enA pitA pAsethI lohImAM sevAbhAvanA ane hRdayamAM mAnavatA maLI hatI. eNe yahUdIonI salAmatInI ciMtA karI. emanuM astitva TakAvI rAkhavA mATe jAnanA jokhame jhajhUmIne vyavasthA karavA lAgI. nirAdhAra kuTuMbone Azraya Apyo. keTalAkane jIvana jarUriyAtanI cIja vastuo pahoMcADI. bIjI bAju yahUdIo vadhu ne vadhu behAla banatA hatA. mAnava tarIkeno adhikAra ane jIvavAnA saghaLA hakka lagabhaga chInavAI gayA hatA. A samaye irenA samAjasevAne nAme lAcAra yahUdIone madada karatI hatI. eka samaye eNe sarakArI nejA heThaLa sevAkAryo karyAM. nAjhIvAda Avyo tyAre navA kAyadA amalamAM AvyA. Ave samaye gupta rIte eNe niHsahAya yahudIonI sahAya karavAnuM cAlu rAkhyuM. vakhata Avye yahUdIo para damana karavAnA navA kAyadAnuM ullaMghana karIne paNa eNe enI kAmagIrI jArI rAkhI. A samaye irenA sarakArI seniTezana ijanera tarIke kAma karatI hatI. A enuM sarakArI copaDe noMdhAyeluM kAma hatuM, paNa enA dilanA copaDe to besahArAone tamAma prakAre sahAro banavAno mAnavatAno lekha lakhAyo hato. yahUdIonA A geTomAM ironA dararoja seniTezana Traka laIne jatI hatI. nAjhIone AmAM kazo vAMdho nahoto. vicAratA ke koNa AvI vastImAM Traka laIne sApha-saphAInuM kAma saMbhALe ? vaLI emane evo bhaya paNa hato ke geTomAM phelAyelo rogacALo enI dIvAla kUdIne emanA vistAramAM Avaze, to bhAre thaze ! AvA bhayane kAraNe irenAnuM kAma kazIya rokaToka vinA cAlyuM. baraNImAM jIvana * 5 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e koI ne koI bahAnA heThaLa A vistAramAM ghUmavA lAgatI. kyAreka nakAmI paDI rahelI pAipo Amatema goThavatI ane ema karatAM karatAM AsapAsanI paristhitinI jAta-tapAsa karI letI. yahUdIonI hAlatano aMdAja kADhIne e mujaba emanI jarUriyAto pUrI pADavA prayAsa karatI hatI. 1939no e samaya hato. hiTalare jarmana bhASA bolatA badhA vistAro para vijaya hAMsala karavAnI ghoSaNA karI. eNe huM kAra karyo ke jarmanI ajeya che ane samagra yuropa ke jagata para rAjya karavAnI enAmAM tAkAta che. sarakArI nokarIo, yunivarsiTIo, zALAo, vividha vyavasAyo ane maeNnejaranA hodAo parathI yahUdIone hAMkI kADhyA. lAkho yahUdIone pakaDIne emanI nirdaya hatyA karavAnI vyavasthita yojanA amalamAM mUkI. hiTalara eka pachI eka pradezonI mAgaNI karato hato ane phrAnsa ane greTa briTana jevA ene sAMkhI letA hatA. 1939nI pahelI sapTembaranA divase hiTalare polaeNnDa para caDAI karI. nAjhIonI krUratAe AkhA rASTrane kaMpAvI mUkyuM. yahudIonI sthiti bhAre kaparI banI. yahUdIono vADo 'sIla karavAmAM Avyo ane e vADAnI dIvAlanI pAchaLa motanI iMtejArI karatA yahudIo narekathI paNa badatara, jIvana jIvI rahyA hatA. Ave samaye irenA 'vorse soziyala velphara DipArTamenTanI vyavasthApaka hatI. jillAnA dareka zaheramAM A DipArTamenTa dvArA kenTInonuM saMcAlana thatuM hatuM. A kaMnTIno dvArA anAtho, vRddho, garIbo ane nirAdhArone Arthika sahAya, bhojana ane bIjI Arogya-sevAo ApavAmAM AvatI hatI. irenAne yahUdIone sahAya karavAnI tIvra icchA hatI, paNa kaI rIte karI zake ? jyAM yahUdIone tatkALa motane ghATa utAravAnA hoya, tyAM tvarita madadanI vAta kaI rIte thaI zake ? jo sarakArI tavAI Utare to paLavAramAM apAra yAtanA ane aMtima zvAsa maLe tema hatA. paNa irenA DagaluM pAchuM bhare tevI nahotI. eNe khoTAM khristI nAmo heThaLa lAcAra yahUdIonI noMdhaNI karI ane kenTIna dvArA yahUdIone vastro, davAo ane paisA pUrAM pADyAM. sAthosAtha sattAdhIzo A vistAra tarapha najara na kare, te mATe irenA evI khabara paNa 6 * jIvI jANanArA Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phelAvatI ke yahUdI kuTuMbIo cepI gaNAtA viSama jvara ane kSaya rogathI pIDAya che. cepI roganA bhayane kAraNe verabharyA vikRta mAnasa dharAvanArAo dUra rahetA hatA. dhIre dhIre hiTalarano paMjo phelAto jato hato. hiTalare polaeNnDane jItI lIdhuM ane e pachI 1940nI vasaMtaRtumAM eNe DenmArka, naoNrve, nedharalaeNnDa, beljiyama ane laksamabarga paNa jItI lIdhA ane 1940nI 22mI jUne phrAMse paNa nAjhIo sAme parAjaya svIkAryo. kuzaLa narsa tarIke hiTalaranI vijayayAtrA judA judA dezanA yahUdIone mATe jIvatA motanI musApharI banatI hatI. irenA senDalara vADAmAM jIvatA yahUdIonI madada karavA mATe polaeNnDamAM racAyelI ane bhUgarbhamAM rahIne pratikAra rUpe AMdolana karatI jhegoTA' saMsthAmAM joDAI. A saMsthA mAsUma yahUdI bALakone motanA paMjAmAMthI mukta karAvavA mATe jhajhUmatI hatI. irenAne mATe A sthiti atyaMta hRdayadrAvaka hatI. jIvanabhara jemanA hitane mATe jhajhUmatI rahI, evA yahUdIonAM mAsUma bALakone taDaphaDIne mRtyu pAmatAM jovA e taiyAra nahotI ane tethI nAjhIonA lokhaMDI zAsana sAme paDakAra karavAno nirdhAra karyo. eka yuvatIne mATe A ghaNuM kaparuM kAma hatuM. eNe goMdhI rAkhavAmAM AvelA yahUdIonI mulAkAta ane saMbhALa levAnI eka umadA taka khoLI kADhI. seniTezana inspekTara tarIke eNe vorsonA yahUdIothI bharelA khIcokhIca geTo(vADo)mAM AvavA-javAnI paravAnagI meLavI lIdhI. e rajAciThThInA sahAre e roja geTonI mulAkAta letI. e karuNAbhInI AMkhe rogagrasta ane yAtanAgrasta yahUdIonI sthiti nihALatI, kedamAM purAyelA baraNImAM jIvana * 7 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ seMkaDo yahUdIono eNe saMparka keLavyo. emanI pAse upara AkAza ke nIce dharatI nahotI, mAtra sAme UbhelA mRtyunI yAda ApatI jelanI UMcI totiMga dIvAlo hatI, irenA senDalara A kArAvAsamAM ghUmavA lAgI. enuM kAma cepI rogothI pIDita lokone sahAya karavAnuM hatuM ane polaeNnDa para Adhipatya meLavanArA jarmanone ciMtA hatI ke A geTanI dIvAlomAMthI pelo cepI roga jo kUdIne bahAra Avaze, to emane mATe jIvaleNa Ata banaze! irenAe jelanI mulAkAta laIne kArAvAsamAM sabaDatA e loko mATe khorAka, davA ane kapaDAMnI vyavasthA karI. emanI je dazA joI, enAthI irenA kamakamI UThI. dara mahine geTomAM pAMca hajAra jeTalA loko bhUkhamarA ane rogothI pIDAIne mRtyune bheTatA hatA. keTalAMya nAnAM yahUdI bALako A narakAgAramAM sabaDatAM hatAM. koInI pAse khAvA mATe breDa nahotI, to koInI pAse jIva bacAvavA mATe davA nahotI. irenAnI sAme moTo paDakAra khaDo thayo, joke e A yahudIo tarapha saheja paNa hamadardI batAve ane hiTalaranA jAsUsI taMtrane enI jANa thAya, to bIjI ja kSaNe ene baMdUkanI goLIthI uDADI devAmAM Ave. motane muThThImAM rAkhIne eNe sevAkArya karavAnuM hatuM. e geTonI UMcI dIvAlomAMthI yahUdI bALakone bahAra kADhatI hatI. e bahAra nIkaLelAM bALakone Azaro ApanArAM bahu thoDAM kuTuMbo hatAM. irenA ane enA seniTezana inspekTaronI TukaDI roja geTomAM pravezatI. emanI pAse seniTezana Traka hatI ane enI teo lAkaDAnI paTTI nIce chupAvIne bALakone bahAra kADhatA hatA. irenA vividha 'kiTa' ane puravaThA mATenI gUNIo paNa laI jatI hatI. nAnAM bALakone AmAM chupAvIne e jIvatA narakamAMthI bahAra kADhatI hatI. vaLI e bahAra nIkaLatI, tyAre chupAvelAM bALakono avAja nAjhI sainiko sAMbhaLe nahIM, te kAma eno pALelo kUtaro karato hato. eNe A kutarAne evI rIte keLavyo hato ke koI nAjhI sainikane jue eTale tarata ja bhasavA lAge. kUtarAnA bhasavAnA avAja mAM gUNIomAM saMtADelAM e 2DatAM bALakono 8 * jIvI jANanArA Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avAja sainikone saMbhaLAto nahoto. irenA pAse hoddo hato. ene yahUdIonA geTomAM cAre bAju ghUmavAno adhikAra hato, koI jAtanI rokaToka thAya evI jhAjhI zakyatA nahotI ane AthI dhIre dhIre bALakone aMmbulansamAM chAnAmAnA ravAnA karavA lAgI. potAnA soziyala vaeNlphera DipArTamenTanAM daseya kendromAM eNe evA lokonI bharatI karI ke je loko enI sUcanA pramANe A mAnavatAnA kAryamAM sAtha Ape. emanI madadathI irenAai seMkaDo banAvaTI sahIvALA khoTA dastAvejo banAvyA ane e rIte aDhI hajAra jeTalAM yahUdI bALakone salAmatI ApI. emane kAmacalAu navI oLakha ApI. cotarapha jarmana sipAhIono pahero hato, baMdha bAraNe thatI vAta bhIMta paNa sAMbhaLatI hatI. hiTalaranuM jAsUsItaMtra evuM hatuM ke saheja nAnI zaMkA Ave, to pachI enI pakaDamAMthI bacavuM muzkela hatuM, geTomAM vasatAM mAtA-pitA potAnAM mAsUma bALakone geTonI bahAra mokalavA mAMDa mAMDa taiyAra thatAM. e irenA senDalarane pUchatAM paNa kharAM ke, 'tame A bALakone ahIMthI bahAra laI jAo cho, paraMtu tamane khAtarI che ke e bahAra jIvI zakaze, hiTalaranA hAthe motanA havAle nahIM thAya ne ?' irenA uttara ApatI, 'juo ! A geTomAM raheze to mota nizcita che, bahAra nIkaLIne bacI zakaze evI zakyatA che, to tame ja pasaMda karo nizcita mRtyune ke jIvananI saMbhAvanAne.' mAtA-pitA potAnAM mAsUma bALakone irenAne soMpatI vakhate dhrUsake ne dhrUsake raDatAM hatAM. bALako paNa mAtA-pitAthI vikhUTAM paDatAM AkraMda karatAM hatAM. irenA rAtre sUtI, tyAre svapnamAM paNa A AkraMda ane rudana ene saMbhaLAtAM hatAM. kyAreka AkhI rAta becenIbharI jatI, to kyAreka UMghamAM svapno eno pIcho choDatAM nahIM. irenA keTalAka bALakone kaMtAnanA kothaLAmAM ke thelAomAM chupAvIne bahAra laI gaI, keTalAkane sAmAnanI nIce saMtADIne bahAra laI gaI. enI sAtheno eka mikenika eka bALakIne potAnAM sAdhanonI peTImAM baraNImAM jIvana * 9 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chupAvIne bahAra laI gayo. keTalAMkane be daravAjAvALA carcamAM ghusADI dIdhAM, eka daravAje A bALake yahudI tarIke praveza pAme ane ene bIje daravAje khristInA vezamAM bahAra nIkaLe ! AphatanA A kALamAM koNa madada karaze ? koNa A bALakone sAcavaze ? A samaye carce madada karI ane eNe moTAbhAganAM bALakone dhArmika saMsthAomAM mokalI ApyAM. carcanI je 'sisTa'ne eNe A bALako ApyAM, temanA sahakAranI noMdha karI. irenAe joyuM ke koIe e bALakane svIkAravAnI kyAreya anicchA dAkhavI nahIM. A yahUdI bALakone khoTI oLakha ApI anAthAzrama, konvenTa athavA to mAnavasevAnI saMsthAone mokalI ApavAmAM AvyAM. irenAe saMbhALapUrvaka khAsa saMjJAonA svarUpe A bALakonAM sAcAM nAmanI oLakhanI yAdI banAvI. e yAdI eNe jAra(baraNI)mAM mUkIne tene jarmana berekanI zerI pAse AvelA sapharajananA jhADa nIce chupAvI dIdhI hatI. basa, ene eka AzA hatI ke kyAreka A mahAtAMDava zamI ja che. kyAreka A vizvayuddha pUruM thaze ane AvuM thaze to e baraNIne jamInamAMthI khodI kADhI bALakone emanA sAcA bhUtakALathI vAkepha karI zakaze, enI A baraNImAM aDhI hajAra bALakonAM nAmanI yAdI sacavAyelI hatI. motane sAthe rAkhI jIvatI irenA senDalara sAme mota AvIne UbhuM rahyuM. nAjhIone enI gupta pravRttinI bhALa maLI. 1943nI 20mI oNkTobare irenAnI dharapakaDa karavAmAM AvI. ene jelamAM pUravAmAM AvI, enA para yAtanAono varasAda varasAvavAmAM Avyo. dhamakI, apazabdo ane DaMDAmAra thavA lAgyo. irenA potAnI pravRtti vize eka zabda paNa bolatI nahotI. jarmana chUpI polIse enA hAtha ane paga para lAThIno prahAra zarU karyo. nirdaya rIte mAra mArIne enA hAtha-paga toDI nAkhyA. badhAne hatuM ke A yAtanAone kAraNe irenAno aMta AvI jaze ane jo irenA mRtyu pAme, to A yahUdI bALakonI sAcI oLakha sadAne mATe ajJAta banI raheze ? 10 * jIvI jANanArA Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jarmana chUpI polIse irenAnuM moM kholAvavA mATe aneka upAyo ajamAvyA. kyAreka pralobhana ApIne to kyAreka sitama ApIne enI pAsethI sAcI vAta kaDhAvavA koziza karI, paNa irenAe na to potAnA sAthIdAronAM nAma Apyo ke na to pote chupAvelAM bALako aMge koI aNasAra Apyo, paraMtu jarmana polIsanA A sitamane kAraNe irenA sadAne mATe pAMgaLI ane vikalAMga banI gaI, paNa eno jusso to eTalo ne eTalo ja rahyo. yAtanAthI na mare tene phAMsI ApavI evo rivAja hato. irenA yAtanA sAme jhUkI nahIM eTale ene motanI sajA pharamAvavAmAM AvI. phAMsI ApavAno divasa AvI pahoMcyo. irenAnI e AkharI ghaDI hatI, paraMtu e bhUgarbhamAM cAlatI pratikAra saMsthA "jhegoTA' sAthe pahelethI joDAyelI hatI. A jhegoTAnA sabhyoe jarmana polIsane lAMca ApI. A lAMcane pariNAme irenAnI phAMsI aTakI gaI. eka divasa eNe jelamAMthI nAsI chUTavAnuM Ayojana karyuM. cotarapha jAnanuM jokhama hatuM. nAjhI sainikonI krUra nirdayatA hatI ane e samaye Avo prayatna karavo, e atyaMta jokhamI hato, paraMtu irenAno jusso eTalo ja hato. eNe jelamAMthI nAsI chUTavA koziza karI ane e saphaLa thaI. jarmana polIsa jAgI UThI, enuM guptacara taMtra sAbaduM thaI gayuM, Ama chatAM yuddhanI samApti sudhI nAjhIo irenAnI tapAsa karatA rahyA ane irenA pakaDAI nahIM. Akhare hiTalaranAM vaLatAM pANI thayAM. eka pachI eka parAjaya sahevA paDyA ane yuddha pUruM thatAM ja irenAe pote saMtADelI baraNI zodhI kADhI. e baraNImAM eNe e yahUdI bALakonI sAcI oLakha lakhI hatI. irenAe ene AdhAre AkhA yuropamAM phelAyelA emanA kuTuMbIjanone zodhI kADhayA ane e bALakone emanI pAse pahoMcADyAM. keTalAMkanAM mAtApitA hiTalaranA 'haoNlokAsTa'mAM saLagIne khAkha thaI gayAM hatAM. irenAe e bALakonI saMbhALa levAnI vyavasthA karI ane thoDA samayamAM to vizvabharamAM irenAnI kAmagIrI jANItI thaI, akhabAromAM enI tasavIra joIne eka peinTare ene phona karyo, 'jolAnTA, mane tamAro cahero yAda baraNImAM jIvana - 11 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 varSanI aMtima samaye irenA senDalara che. tame mane geTomAMthI bahAra kADhyo hato.' irenAne A bALako 'jolAnTAnA hulAmaNA nAme bolAvatAM hatAM ane AvA to aneka dezomAMthI irenA para phona AvyA. jagata AkhAe enA para sanmAnanI varSA karI. polaeNnDanI rASTrIya vIrAMganA tarIke oLakhAI. zALAonAM nAma enA nAma parathI rAkhavAmAM AvyAM. enI ane enA sAthIdAronI pratikRti aMkita karIne sikkAo bahAra paDyA. samagra yuropa ane amerikAmAM 'irenA senDalara divasa nI ujavaNI karavAmAM AvI. polaeNnDanI seneTe ene sanmAnita karI, tyAre 97 varSanI irenA narsiMga homa choDIne tyAM upasthita rahevA asamartha hatI, paraMtu enA vatI ilajhAbiTA phi kosTAe irenAe AlekhelI enA dilanI vAta abhivyakta karI. A ilajhAbiTA phi kosTA mAtra cha mahinAnI hatI, tyAre irenA senDalare ene vormonA geTomAMthI bacAvI hatI. irenA vatI e patranuM 12 * jIvI jANanArA Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAMcana karatAM eNe kahyuM, 'mArI madadathI je bALako bacyAM te pRthvI paranA mArA astitvanuM pramANa che, nahIM ke koI khitAba ke bhavyatAnuM. mane hajI aphasosa che ke huM vadhu bALakone bacAvI zakI nahIM." irenA mAnatI ke bhalAI karavI te mAnavajAtano mULa dharma che AthI jo eNe A kArya karyuM na hota to mRtyu sudhI ene eno raMja raheta. jIvanabhara mAnavatA kAje saMgharSa khelanArI irenA senDalaranuM 98 varSanI vaye 2012nI bAramI mee avasAna thayuM. enA jIvana parathI taiyAra thayeluM nATaka 'lAipha ina e jAra' Aje yuropanAM thiyeTara ane Telivijhana para apAra cAhanA pAmI rahyuM che. baraNImAM jIvana * 13 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAM na Ta65 25 Rs3sode, ekalavIra mAMjhI mAnavInA cittamAM UThatA taraMgane koI vaya, jAti ke varNa hotAM nathI ! e sAmAnya mAnavInA manamAMya jAge. koI vicArakanA cittamAMya rame. taraMga e mAnavamanano lIlochama manamojI raMga che ! eka sIdhAsAdA garIba mAnavInA manamAM evo moTo taraMga jAgyo ke cAla, ekale hAthe A UMcI TekarIne toDI nAkhuM. kodALI-pAvaDAthI ene khodI nAkhuM ! evo moTo rasto banAvuM ke sahu koI AsAnIthI enI pAra jaI zake ! mANasa paNa jAya ne vAhaneya jAya ! kAraNa A UMcI TekarI e mArA jIvananI sauthI moTI Aphata che ! majUrI mATeya ene roja oLaMgavI paDe ! pANI mATeya ene pAra karavI paDe ! Dagale ne pagale A Aphata sAme ja maLe ! dazaratha mAMjhI Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A TekarI toDIne rasto banAvuM, jethI mArI patnIne roja pahADa caDIne bIje gAma pANI bharavA javuM paDe che, te AsAna banI jAya, vAta paNa sAcI hatI ke A dezamAMnA aneka vistAromAM Aje pANI atyaMta durlabha che ane bhojana e ati durlabha che ! dazarathanI patnI phagunI devIne roja savAre gehalura TekarI pAra karIne pANI bharavA mATe cheka bAjunA gAma sudhI javuM paDatuM hatuM. vaLI dazaratha mAMjhInA manamAM taraMga jAge ke A duniyA to mArAthI rUThelI che, paNa deva paNa rUThelA lAge che ! eNe sAMbhaLyuM hatuM ke satayuga, dvAparayuga ane tretAyugamAM A pahADa para pavitra devo nivAsa karatA hatA. e bhalAbhoLA manathI vicArato ke ATalA ATalA yuganA yuga pasAra thayA, paNa koI deve kema A TekarInI vaccethI javAno rasto na banAvyo ? mAnava para dayA ane kRpA varasAvavA koI dayALu devane kema ATalI sIdhI-sAdI vAta nahIM samajAI hoya ? dazaratha mAMjhInA manamAM A praznArtha roja moTo ne moTo thato rahe. vaLI eka divasa enA manamAM evo taraMga jAgyo ke kadAca devoe jANI joIne A kAma karyuM nahIM hoya. A kAma emaNe potAne mATe bAkI rAkhyuM haze ! 1934mAM janmelo dazaratha mAMjhI anusUcita jAti tarIke oLakhAtI musahara jAtino hato. duniyA bhale 21mI sadImAM jIvatI hoya, paraMtu bihAranI A jAti atyaMta garIba ane ati pachAta dazAmAM jidagI basara kare che ! ene pANI mATe maravuM paDe che ane bhojana mATe jIva nicovavo paDe che ! aspRzyatA nivAraNanI bhale game teTalI moTI moTI vAto thAya, topaNa A jAtine bihAranA keTalAka bhAgomAM aspRzya ja mAnavAmAM Ave che. A jAtinA loko jaMgalamAM TheraThera bhaTakIne madhamAkhInA madhapUDAmAMthI madha ekaThuM kare che ane pachI vecavA nIkaLe. to koI jaMgalamAM jaIne vRkSonAM pAMdaDAM ekaThAM karI patarALAM jevAM thALI-vADakA banAvIne najIvI Avaka para jiMdagI gujAre ! A jAtine Arya ke vanavAsI prajA tarIke oLakhavAmAM Ave che, paNa e A samAja mAM hovA chatAM samAja thI ekadama aLagI rahe che, teo moTebhAge dalitonI vasAhatomAM vase che, paNa AzcaryanI vAta e che ke vasAhatamAM rahenAra dalita loko paNa A musahara jAtine aDake nahIM ! A jAti moTebhAge ekalavIra mAMjhI * 15 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujjaDa ane kharAbAnI jamIna para jhUMpaDAM bAMdhIne rahe che athavA to gAmathI khUba dUra evA koI taLAvanA kinAre enAM jhUMpaDAM hoya che. jJAnanI bhUkha miTAvanArA zikSaNanI vAta kyAM karavI, jyAM peTanI bhUkha zAMta karavA mATe valakhAM mAravAM paDe che. AjIvikA meLavavAnI ciMtAmAM ne ciMtAmAM AkhuM jIvana ghasAI jAya che. dazaratha e sarakArI yojanAonI vAta sAMbhaLe che, paNa e yojanA emanA sudhI AvatI nathI. polIso emane mATe julamI rAvaNa samAna che, emanAthI e sadAya phaphaDatA rahe che ane emanA berahama atyAcAro mUMge moMe sahana kare che. bhadra samAja ene dhutkAravAnI sAthe aNagamA ane suganI najare jue che. durgadha mAratI saDelI lAza pheMkI devAnI hoya athavA to sarakArI zaucAlayone sApha rAkhavAnAM hoya, tyAre emane dhamakI ApIne ke lAThI kheDAvIne emanI pAse kAma karAvavAmAM Ave che. annanA eka eka dANA mATe tarasatA A lokone kyAreka to peTanI pracaMDa Agane ThAravA mATe jIvatA uMdarone ArogavA paDe che. AvA samAjano dazaratha mAMjhI TekarIo ane khaDa konI AsapAsa vaselA gehalura gAmamAM vasato hato. majUrI karatA dazarathane A TekarI pAra karIne bIjI bAju javuM paDatuM hatuM. gharanI koI nAnI cIja-vastu kharIdavI hoya, to paNa TekarI oLaMgIne lAMbo rasto kApavo paDato. e dUra dUra AvelAM khetaromAM majUrIe jato hato ane e je khetaramAM kAma karato hoya, tyAM enI patnI phagunI devI e TekarIo pAra karIne ene mATe bhojana ane pANI laIne AvatI. eka divasa TekarIone pAra khetaramAM kAma karatA dazarathane pANI mATe valakhAM mAravAM paDyAM. tarasathI eno kaMTha rUMdhAto hato. zuM karavuM eno vicAra karato hato, aspRzya hovAne kAraNe koI pANI nuM paNa Ape; AthI rastA para dUra sudhI najara mAMDIne enI patnI phagunI devInI rAha joto hato, ghaNo samaya pasAra thaI gayo. dazarathane pANIno eTalo sosa paDyo ke jANe kaMThe prANa AvI gayo, Akhare dUrathI phagunI devI AvatI dekhAI, paraMtu ene mAthe pANIno ghaDo nahoto. dazaratha akaLAI UDyo, paNa patnInI tanatoDa 16 * jIvI jANanArA Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TekarIo toDatA dazaratha mAMjhA mahenatane jANato hovAthI eNe haLavethI pUchyuM, 'kema pANInA ghaDA vinA AvI che ? mane bhAre tarasa lAgI che.' phagunI devInI AMkhamAMthI AMsu sarI paDyAM. eNe kahyuM, 'mAthe ghaDo mUkIne huM TekarI UtaratI hatI, tyAre rastA para paga saheja lapasI paDatAM nIce gabaDI paDI. zarIre mUDha mAra vAgyo, DhIMcaNa cholAI gayA ane mAro ghaDo tUTI gayo. phagunI devInI A niHsahAyatA ane pArAvAra vedanA joIne dazaratha mAMjhInuM hRdaya valovAI gayuM. e keTalAya divasa sudhI UMdhI zakyo nahIM. jhUMpaDAmAMthI bahAra nIkaLe ane paLe paLe ene sAmenI UMcI TekarI dekhAya. 360 phUTa UMcI TekarImAM ane kyAreka jIvanabhakSaka daitya dekhAto hato, to kyAreka AMkhanI sAme sadAkALa Ubhelo aMdhakAra jaNAto hato. vaLI enA manamAM taraMga jAgyo, A TekarI para bhale bhUtakALamAM devatAo vAsa karatA hoya, paraMtu amAre mATe to A TekarI varadAna nahIM, paNa abhizApa che. ekalavIra mAMjhI * 17 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ peDhIonI peDhIo sudhI A TekarI amArA lokone mATe yAtanAno pahADa banI rahI che. pANI ane bhojana jevI bAbatone nirdayatAthI A TekarI chInavI le che. have karavuM zuM ? manamAM e taraMga to paDyo hato ke devatAe ene A TekarI toDavA mATe ja janma Apyo che. emAM enI patnInA paga bhAMgI jatAM eNe manomana nakkI karyuM ke mAre A TekarI toDavI che. paccIsa jhUMpaDAMonA gehalura gAmanA lokoe dazarathane taraMgI gayo. koIe kahyuM ke patnInA paga bhAMgI gayA eTale e AnI pAchaLa gAMDo thaI gayo che, nahIM to AvuM koI vicAre ? gAmaloko to ThIka, paraMtu dazarathanAM mAtA-pitA ane patnI paNa enI vAtane majAka mAnIne uDAvI devA lAgyAM. sahu savAla karatAM ke tame ekale hAthe kyAMthI A TekarI toDI zakazo ? paNa dazaratha jANato hato ke A kAma ekale hAthe ja karavuM paDaze. AmAM sarakAra ke koI dhArAsabhyanI sahAya maLe tevuM nathI. jo TekarInI vaccethI rasto thAya to enI pele pAra AvelA vajhiragaMja gAma sudhI saraLatAthI pahoMcI zakAya ane AvuM bane to pANIne mATe TekarInA caDhANautarANamAMthI mukti maLe. sAme pAra AvelAM khetaromAM majUrI karavA mATe saraLatAthI pahoMcI javAya. dazaratha hathoDA, chINI, pAvaDA ane doraDAM laI Avyo ane A ekalA pAgala mAnavIe pahADa toDIne rasto banAvavAnuM nakkI karyuM. sAdhano lAvavA mATe eNe enI bakarIo vecI dIdhI. vaLI gAmanA jhUMpaDAmAMthI cheka TekarI sudhI AvatAM ene ghaNo samaya lAgato hato. sAMja paDyuM kAma baMdha karavuM paDatuM. hatuM. vahelI savArathI moDI rAta sudhI kAma cAle e mATe TekarInI najIka jhUMpaDuM bAMdhIne rahevA lAgyo. ekale hAthe TekarI toDIne rasto banAvavo e bhagIratha kAma hatuM. kyAreka jorathI AMdhI phUMkAtI, to kyAreka muzaLadhAra varasAda varasato, chatAM dazaratha enA saMkalpamAMthI saheje Dagyo nahIM. ene pahADa toDato joIne keTalAka pAgala gaNI majAka karatA, to keTalAka taraMgI kahIne bevakUpha puravAra karatA hatA. koI enA tarapha najara nAkhIne cAlyo jatA ane ekAda 2Dyo-khaDyo mAnavI enA kAmamAM thoDI vAra 18 * jIvI jANanArA Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtha Apato. divaso evA AvyA ke dazaratha mAMjhIne khAvAnA paNa sAMsA paDavA lAgyA. lokoe joyuM ke dhIre dhIre TekarIno raMga badalAto jato hato. TekarInI vaccenI phAMTa vadhavA lAgI. pariNAme lokone mATe TekarI caDavI AsAna banI gaI. 1982mAM satata 22 varSa sudhI ekale hAthe Te karImAMthI rasto banAvanArA dazarathanA saMkalpa sAme vidhAtAne namatuM jokhavuM paDayuM. e TekarI toDato jAya ane rasto banAvato jAya. TekarI toDIne eNe 16 phUTano vizALa rasto banAvyo. TekarInI pele pAra javuM saraLa banyuM ane aneka lokonA jIvanamAM navI rozanI sarjAI. gehalurathI nizALe pahoMcavA mATe bALakone TekarI pAra karIne 8 ki.mI no rasto pAra karavo paDato hato, have mAtra 3 ki.mI.no rasto pasAra karIne samayasara zALAe pahoMcI jAya che. hospiTala pahoMcavA mATenuM papa ki.mI. aMtara have mAtra 15 ki.mI. rahyuM che. A rasto prema ane puruSArthanI gAthA saMbhaLAve che. patnI pratyenA premamAMthI A kabIrapaMthI akkaDa ane phakkaDa evA mANasane pahADamAM rasto banAvavAnuM mana thayuM ane eNe ekale hAthe pahADanA sInAne cIrIne batAvyo. have gAmanA loko saraLatAthI dUranAM khetaromAM majUrI karavA jaI zake che ane AsAnIthI cIja-vastuo kharIdI lAve che. enuM A sAhasa siddhine vare te jovA mATe enI patnI phagunI devI jIvatI rahI nahIM, paraMtu 360 phUTa lAMbo 300 phUTa pahoLo ane 25 phUTanI UMcAI dharAvato A rasto saMta kabIranA aDhI akSara premanA' darzAvato mArga banI rahyo. eka gaNatarI karIe to dazaratha mAMjhIe kareluM kAma vIsa-bAvIsa lAkha rUpiyAnuM gaNAya. koI kaoNnTrAkTara DAinAmAiTa lagAvIne Avo rasto banAvI zakyo zveta, paraMtu bAvIsa varSa sudhI ekale hAthe A kAma karanAro dazaratha mAMjhI. kaeNnsara sAthe lAMbuM yuddha khelyA bAda eMzI varSanI uMmare 17 oNgasTa, 2007nA roja avasAna pAmyo, mAMjhI 'mAunTena mena' tarIke jANIto thayo. enA avasAna pUrve 2007nI 19 jAnyuArIe bihAranA e samayanA nAyaba mukhya pradhAna esa. ke. modIe pragaTa karelA pustakamAM 'bihArI ullAsanuM pratIka : dazaratha mAMjhI' evo lekha pragaTa karavAmAM Avyo, manISa jahAe ekalavIra mAMjhI * 19. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ketana mahetAnA digdarzana heThaLa 'mAMjhI dha mAunTena maeNna' nAme philma banAvI. 'satyameva jayate'no eka zo A mAnavIne arpaNa karavAmAM Avyo. dazaratha mAMjhI mAnavInI amApa zaktinuM pratIka banI rahyo. anusUcita jAtino A mAnavI aneka avarodho pAra karIne eka Adarza mAnavI banyo. bihAra rAjye enI aMtima vidhi rAjya taraphathI karavAnI jAherAta karI. bahu virala vyaktione AvuM sanmAna ApavAmAM Ave che. mAMjhInA dehane tiraMgAmAM vIMTALavAmAM Avyo ane enI aMtima kriyA thaI. dazaratha mAMjhIe sAbita karI ApyuM ke mANasa dhAre to parvatane paNa khaseDI zake che. Isu khristanA e vidhAnane jANe sAkAra karI ApyuM. jarA eka kSaNa thobhIne ApaNe dazaratha mAMjhIne sthAne ApaNI jAtanI kalpanA karIe to sAme dekhAtA UMcA pahADa tarapha hathoDA ane chINI laIne jaIe to eka divasamAM keTalA khaDaka toDI zakIe. dazaratha mAMjhIe rojeroja AvuM karyuM. divasonA divaso vItyA, aThavADiyAMo pasAra thayAM, varSo vahI gayAM ane bAvIsa varSa sudhI sAmenA parvatanA avarodhane haTAvavA mATe e satata jhajhUmato rahyo. sarakAre ene karajaNI gAmamAM pAMca ekara jamIna ApI. jAherAta to ghaNI moTI thaI, paNa e hakIkata banI nahIM. e jamIna para e kabajo meLavI zakyo nahIM. cotarapha A 'mAunTena maeNna'nI prazaMsA thatI hatI, tyAre eNe to eTaluM ja kahyuM, 'meM to kyAreya vicAryuM na hatuM ke huM je kAma karuM chuM tene mATe samAje mAruM sanmAna karavuM joIe. mArA jIvanano ekamAtra uddeza che ke 'sAmAnya mAnavIne te suvidhA maLe jenA mATe te hakadAra che.' 20 * jIvI jANanArA Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhA mAnavIno ardhI kiMmatano sTora pArAvAra pIDA, akathya vedanA, mRtyuno bhaya ane niSphaLatAnI pUrNa zakyatA sAme dekhAtI hoya, tyAre enA tarapha najara sudhdhAM TheravyA vinA mAnavI enA prayatno karyo jAya, to te kaI siddhi pAmI zake ? jIvanamAM AvelA mahAdurbhAgyanA vicAro aLagA rAkhIne, mAtra sadbhAgya sarjavAno vicAra kare, tyAre mAnavInA puruSArtha AgaLa pIDA parAjaya pAme che, niSphaLatA bAju e khasI jAya che ane khuda mRtyu paNa nikaTa AvatAM gabharAya che. cInanA hunana rAjyamAM janmela penga zuilIna 1995mAM zenajhenanA raste pasAra thato hato, tyAre sAmethI puSkaLa sAmAna bharelI Traka enA para dhasI AvI ane enA zarIranA ardhathI be TukaDA karI nAkhyA. enA zarIrano nIceno bhAga ane enA baMne paga evA kapAI gayA ke jene koI rIte sAMdhI pega zuIlIna Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakAya tema nahotA, AthI sarjanone mATe enA peTa nIcenA bhAgane sIvI levA sivAya bIjo koI upAya nahoto. penga zuilIne zenajhenanI haoNspiTalamAM pUrAM be varSa pasAra karyo. enA zarIranI prakriyA vyavasthita ane niyamita cAle, te mATe enA para vAraMvAra oNparezana karavAmAM AvyAM. paga nahotA, peTanI nIceno koI bhAga nahoto. mAtra je mAM caitanya hatuM evA be hAtha ja hatA, paNa e hAtha paNa ati durbaLa hatA. bIjo mAnavI mUMge moMe motane zaraNe jAya tyAre penga zuilIna jiMdagInA joma, joza ane mojano vicAra karato hato. eNe joyuM ke enA zarIramAM koI cetanavaMtAM aMgo rahyAM hoya, to mAtra be hAtha ja che. e hAtha ene mATe jIvana jIvavAno ekamAtra AdhAra hatA. prAraMbhe eNe hAthane majabUta banAvavA mATe vyAyAma zarU karyo, jethI e jAte braza laIne dAMta sApha karI zake ane potAnA caherAne pANIthI dhoI zake. A mATe pratyeka kSaNe eNe apratima paDakAra jhIlavAno hato, paraMtu e paDakAranI bhISaNatAno vicAra karavAne badale puruSArthathI hasate mukhe eka eka avarodha pAra karavA lAgyo ane be hAthanA sahAre penga zuilIna jIvato rahyo. enI UMcAI mApIe to mAtra 78 senTimITara thAya, paNa enI kiMmatanI UMcAInuM mApa meLavavuM zakya na hatuM. enI jIvavAnI zakyatA mAtra trIsa TakA hatI, paNa penga zuilIna to soe so TakA jIvavAnA mijAja sAthe jIvato hato. enA para keTalAMya parezano thayAM. pArAvAra vedanA veThI, paraMtu enI jijIviSA AgaLa A badhI bAbato sAva gauNa banI rahI. akasmAtanA eka dAyakA pachI DaoNkTaroe e punaH cAlI zake tevA prayatno zarU karyA. cInanA bejiMgamAM AvelA 'cAinA rihebiliTezana risarca senTaranA DaoNkTaroe kamarathI nIceno deha nahIM dharAvatA A mAnavI mATe ghaNI mathAmaNa karIne paganuM sarjana karyuM. Ane mATe eka narama, suMvALuM bIbuM banAvyuM ane enI sAthe kRtrima pagonuM joDANa karyuM. dardInI mAphaka DaoNkTaronI paNa kasoTI thaI. DaoNkTaroe khUba jhINavaTathI mApa lIdhuM. niSNAta Tekniziyano 22 * jIvI jANanArA Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cInanI rihebiliTezana risarca senTaramAM zarIranuM mApa Apato penga zuilIna A mAnavIne mATe kRtrima paga banAvavAnA kAme lAgI gayA. e bIbAM sAthe pagane joDIne be paga vinAnA mAnavIne UbhA rahetAM zIkhavyuM. bhAMkhoDiyAMbhera cAlatuM bALaka UbhA thavA mATe dIvAlano Teko laI zake, paraMtu pengane mATe A azakya hatuM. enA pagamAM sAmAnya mAnavInA paga jevI kSamatA ke zakti nahotI, paraMtu enA asAmAnya nirdhAre enI maryAdAone bAjue haTAvI dIdhI. DaoNkTaroe e cAlI zake te mATe sakSama pago ApyA ane e pahelI vAra koriDoranA pAipane pakaDIne nAnA bALakanI mAphaka pA pA pagalI pADavA lAgyo. e pachI ghoDInA sahAre cAlato thayo ane tyAra bAda penTa ane bUTa paherIne e chaTAthI pharato thayo. ardhA mAnavIno ardhI kIMmatano sTora * 23 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtrima paga dvArA cAlato thayelo penga zuilIna DolanA jevA AkAranA sokeTanI sAthe DaoNkTaroe enA baMne paga joDI dIdhA. e paga sAthe evA be kebala joDyA ke jene pariNAme eno eka paga AgaLa jAya, to bIjA pagane pAchaLa rAkhe. dhIre dhIre ApaNe cAlIe chIe tema te cAlavA lAgyo. vaLI A paganI racanA evI karI ke jethI enA para zarIrano bhAra Ave nahIM ane e vALI zakAya. ene cAlatA joIne haoNspiTalanA vAisa-presiDenTa to bolI UThyA, 'are ! e to enI uMmaranA moTA bhAganA mANaso jeTalo sakSama che.' cAlavA lAgelo penga zuilIna ema kaMI besI rahe kharo ? eNo to ardhA mAnavIno ardhI kiMmatano sTora' zarU karyo ane 37 varSano penga Aje kuzaLa vepArI banI gayo che. atyAre enI UMcAI 2 phUTa ane 7 iMca che. jemaNe avayavo gumAvyA che ane kRtrima avayavone sahAre jIve che evA 24 * jIvI jANanArA Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikalAMga lokone e vahIlacera para besIne hasato hasato pravacana ApavA jAya che ane enI jiMdagI joIne ghaNI vyaktio kSullaka ane duHkhadAyI bAbato para roMdaNAM rovAnuM baMdha karI de che. AkhA cInamAM eNe potAnA sTorsa zarU karyA. ahIM dareka cIja aDadhI kiMmate maLe che ane AvA sTorsanI zRMkhalA sarjI. Aje penganuM nAma cInanA lAkhopati vepArIonI yAdImAM mukAyuM che. e mojathI potAnuM kAma kare che ane kahe che ke 'tamArI vicAradhArA badalazo to jiMdagI badalAI jaze." Aje penga zuilIna pArAvAra vipadA para vijayo meLavanArA mAnavInuM jIvaMta dRSTAMta banI rahyo che. ardhA mAnavIno ardhI kIMmatano sTora * 25 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgarano sAvaja phrAnsisa cizesTare juvAna jevA jozIlA avAje kahyuM, khabaradAra, mane buDho dhAryo che to ! bhale mArI umara cosaTha varSanI hoya, paNa tethI huM kAMI gharaDo thaI gayo nathI. keTalAka loko ATalI uMmare nivRttimaya jIvana gALavAnuM pasaMda kare che, paNa mAre to nivRttinA samayane hajI ghaNAM ghaNAM varSonI vAra che. jenA jIvanamAM utsAha na hoya, kazuMya karavAnAM aramAna na hoya ane je ALasu banIne bhAgyanA bharose kapALe hAtha mUkIne besI rahe e buDho kahevAya." paNa tame to ghaNI siddhi meLavI cUkyA cho. jagatamAM sAhasavIra tarIke paMkAI cUkyA cho. have vaLI tamAre kaI navI siddhi meLavavAnI bAkI rahI che ?" eka Atura phrAnsisa cizeTara yuvAne pUchavuM. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cizesTare kahyuM, "sAhasa karyo che kharAM, siddhi meLavI che kharI, paNa e siddhine vAgoLyA karIne jIvanAra mAnavI huM nathI. mAre mATe to dareka siddhi eka navA sAhasano paDakAra laIne Ave che." Atura yuvake pUchyuM, "to have tamAre vaLI kaI siddhi meLavavAnI bAkI che ?" cizesTaranA mukha para eka camakAro AvI gayo. emanuM karacalIvALuM moM jarA taMga banyuM. emanI AMkhomAM utsAhanuM teja pragaTayuM. emaNe kahyuM, "mAre to hajI jIvanamAM ghaNAM aramAna bAkI che. haju to naukAmAM besIne AkhI duniyAnI saphara kheDavI che. ekale hAthe motanA mukhamAM jaIne tophAnI mahAsAgarono mukAbalo karavo che. AjathI cAraso varSa pahelAM briTananA sAgarasapharIonA sAhasanI mahAsAgara para ANa varatAtI hatI. Aje duniyAne mArA dezanA sAhasavIrono paricaya karAvavo che. A oLakhANa mIThI mIThI vAtothI ApavI nathI, paraMtu huM khuda ajoDa sAhasa karIne eka vAra sAgaranA sAhasavIrono deza kahevAtA briTanano pratyakSa paricaya karavA mAMguM paNa cizesTarakAkA, tamane motano bhaya lAgato nathI ?" cosaTha varSanA cizesTara khaDakhaDATa hasI paDyA. emaNe kahyuM, "alyA, tuM mane motano Dara batAve che ? paNa tane khabara che ? mota mArAthI Dare che ! jo sAMbhaLa eka vAta. I. sa. 1957nA eprila mahinAmAM laMDananA eka vikhyAta sarjanane mArI tabiyata batAvI. eNe zArIrika tapAsa karIne kahyuM ke tamane kaeNnsarano jIvaleNa vyAdhi lAgu paDyo che. meM dAktarane pharI tapAsavA kahyuM. pharIthI mArI zArIrika tapAsa thaI ane dAktare e ja nidAna karyuM. eNe ema paNa kahyuM ke A vyAdhi eTalo badho phelAI gayo che ke tamArAM phephasAM khavAI gayAM che ! oNparezana karIe topaNa bacavAnI kazI AzA nathI. chelle dAktare to gaMbhIra avAje evo pheMsalo Apyo ke have to tame mAMDa traNa-cAra aThavADiyAnA mahemAna cho. paNa juo, Aje mArAmAM keTalo badho jusso ane tAkAta che ! traNacAra aThavADiyAnI vAtane Aje to nava varSa thaI gayAM. prabhuzraddhA ane hiMmatathI eTalI ja moja thI Ajeya jIvI rahyo chuM. are ! khuda sAgarano sAvaja 27 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaeNnsaranuM darda mArI hiMmatathI hArIne AgaLa vadhatuM aTakI gayuM che." pelA juvAnanA manamAM vaLI eka prazna thayo. eNe kahyuM, "ekale hAthe naukAmAM saphara karavI e koI AsAna vAta nathI. kadAca AkhI duniyAnI saphara karavA jatAM A duniyA choDIne bIjI duniyAnI saphara karavI paDe, to zuM ? kaeNnsaranA motamAMthI bacyA, paNa ethI zuM? AvuM jokhamI sAhasa karIne motane sAme pagale maLavA javAtuM haze ?" cizejIre hasatAM hasatAM kahyuM, "tane motano bhaya satAve che, paNa sAhasa karanArA to motane muThThImAM laIne pharatA hoya che. I. sa. 1931mAM ekale hAthe vimAna calAvIne nyUjhIlaeNnDathI jApAna ane kaeNneDA thaIne vizvayAtrA karavAnuM meM nakkI karyuM. e samaye AjanA jevAM Adhunika yaMtrasAmagrIvALAM vimAno na hatAM. koI mAnavIe ekale hAthe AvI saphara kheDI na hatI. nyUjhIlaeNnDathI havAI jahAja mAraphate cheka jApAna sudhI pahoMcyo. paraMtu jApAnanA yokohAmA najIkanA kAtsurA baMdara paranAM TeliphonanAM doraDAM sAthe mAruM vimAna athaDAyuM. huM gaMbhIra rIte ghAyala thayo. pahelAM to meM vicAryuM ke huM kadAca bacI zakIza nahIM, paNa huM UgarI gayo ne e pachI to meM aneka sAhasabharI siddhi noMdhAvI." AvA hiMmatabAja cizesTare potAnA jIvanano AraMbha eka sAhasI vimAnI tarIke karyo hato. I. sa. 1929nI 28mI oNgasTe cizesTare pAilaTa tarIkenuM lAisansa meLavyuM ane vIsamI Disembare to emaNe eka navo vikrama sthApavAno vicAra karyo. havAI jahAja mAraphate ekalA, briTanathI oNsTreliyA pahoMcavAno nirdhAra karyo. emane aneka vAra vimAna utAravuM paDyuM, paNa Akhare teo siDanI pahoMcyA kharA. 180.5 kalAka havAI jahAja calAvIne A siddhi meLavI, siDanInA havAImathake o sAhasikane AvakAravA hajAro mAnavIno bhegA thayA hatA. paNa namra cizesTara to ATalA badhA mAnavIone joIne Azcarya pAmyA. AvI anerI siddhi cizesTarane to taddana sAmAnya lAgatI hatI. AnuM kAraNa e hatuM ke AvI siddhi meLavanArA e bIjA mAnavI hatA. cizesTarane to evI siddhi meLavavI hatI ke je koI sAhasavIre hAMsala karI na hoya ! 28 * jIvI jANanArA Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e nyUjhIlaeNnDa pAchA pharyA. I. sa. 1931mAM 'TAsmAna' samudra para pUrvathI pazcima dizAmAM uDDayana karavAnuM anokhuM sAhasa hAtha dharyuM. AzcaryanI bAbata e hatI ke emanuM 'jipsI mAMtha' ATalI lAMbI saphara mATe pUratuM baLataNa saMgrahI zake tema na hatuM. AthI 'jisI moMtha ' vimAnane dariyA para utArI zakAya evA dariyAI vimAnamAM palaTI nAkhyuM. cizesTare potAnI sapharanA rastAmAM AvatA be TApuonA bArAmAM UtarIne baLataNa bharI levAnuM nakkI karyuM. jo A sapharamAM teo A nAnakaDA TApune zodhavAmAM niSphaLa jAya to cizesTarano aMjAma eka ja hato ane te mota ! A uDDayanamAM emane vilaMba thayo. A samaye temanuM vimAna laoNrDa hove TApu pAsenA bArAmAM pavananA tophAnanA kAraNe khUMpI gayuM. sadbhAgye TApuvAsIoe vimAna bahAra kADhIne enA samArakAmamAM madada karI. ATaluM thayA pachI cizesTaranA magajamAM evI dhUna savAra thaI ke have to vimAnamAM besIne AkhA vizvanI ja saphara kheDavI. paraMtu jApAna sudhI pahoMcyA bAda emanA vimAnane gaMbhIra akasmAta thayo ane cizesTarane gaMbhIra IjA. thaI. pahelAM to evuM lAgyuM ke cizesTara bacaze paNa nahIM, paraMtu thoDA samayamAM ja e sAhasavIra avanavI sAhasanI duniyAmAM pharI hAja2 thaI gayA. nabaLI AMkhovALA cizesTarane vizvayuddhamAM bhAga levAnI taka na maLI, paNa emaNe keTalIka AgavI paddhatio zodhI kADhI ke jenAthI yuddha samaye vimAnacAlakone lAbha thAya. cizesTara uMmaranI aDadhI sadI vaTAvI gayA tyAre vaLI emane eka navo zokha jAgyo. I. sa. 1952mAM naukA calAvavAnuM zIkhavA mAMDyuM ane 1960mAM to kAbela khalAsInI mAphaka ekalA eTalAnTika pAra karavAnI naukAspardhAmAM UtaryA. potAnI naukAnuM nAma rAkhyuM : 'jipsI maoNtha.' A 'jipsI mAMtha'ne AyarlenDamAM taiyAra karI. sAmAnya saMjogomAM AvI ghaNA saDhavALI naukAne calAvavA cha-sAta mANasanI jarUra paDe, paNa ahIM to cizesTara ekale hAthe naukAmAM dariyo kheDavAnA hatA. naukAnI laMbAI ogaNacAlIsa phUTa ane vajana tera Tana hatuM. navAInI vAta to e hatI ke A agAu cizesTare kadI bAra phUTathI vadhu lAMbI naukA calAvI na hatI ! sAgarano sAvaja - 19 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eNTalAMTika mahAsAgaranI adhavacce to ekaso mAIlanI jhaDape vAvAjhoDuM phUMkAtuM hoya, AvA gAMDAtUra sAgaramAM naukA to daDAnI jema UchaLe. vadhu UchaLe to UMdhI vaLI javAnoya bhaya. ghaNA anubhavI nAviko to AvI khataranAka spardhAthI DarIne dUra ja rahyA. koI ramatalekhake to Ane azakya ane ghelachAbharI naukAspardhA kahI. paNa chappana varSanA cizesTare eNTalArdika mahAsAgarane pAra karavA mATe jhukAvyuM. I. sa. 1960nI agiyAramI jUnanI vahelI savAre cizesTare briTananA plAyamatha baMdarethI vizvanI sauthI kaparI ane khataranAka spardhAno AraMbha karyo. cizesTaranI sAthe bIjA cAra harIphoe bhAga lIdho hato. A badhAmAM cizesTara sauthI moTI uMmaranA hatA. iMglenDanA plAyamatha baMdarethI nyUyaoNrka sudhI pahoMcavAnA dariyAI mArganI laMbAI che pUrA traNa hajAra mAIla. sAgaranA aphATa khoLe potAnI ghaNA saDhavALI naukAne phAMsisa cizesTara zakya teTalI jhaDapathI haMkAratA hatA. sapharane paMdarame divase - barAbara chavvIsamI jUnanA divase - dariyAmAM bhayAnaka tophAna jAgyuM. pavananA sapATA sAthe UchaLI AvatAM UMcAM jhaDapI majA naukA sAthe athaDAvA lAgyAM. ogaNacALIsa phUTanI 'jisI motha' dhrUjI UThI. enAM pATiyaMpATiyAM DolI UThyAM. naukAnI kaeNbinamAM ArAma karatA cizesTara ekAeka emanI pathArImAMthI UchaLI paDyA. mAMDa mAMDa UbhA thavA gayA ane pharI pachaDAyA. Akhare lathaDate page sUtaka sudhI pahoMcyA, 'jiNI maoNtha ' paNa cizesTaranI mAphaka ja lathaDiyAM khAtI DolI rahI hatI. tUtaka para garajatAM mojAMnA pANInA phuvArA UDatA hatA. saDha evo bhayAnaka phaphaDATa karatA hatA. ke jANe hamaNAM ja eno avAja kAna phADI nAkhaze. naukAnAM pATiyAM ane doraDAM to kyAre tUTaze e kahI zakAya tema na hatuM. cizesTaranI AMkho paranAM cazamA para pANInI eTalI chAlako vAgI hatI ke emane kazuM dekhAtuM ja na hatuM. mAMDa mAMDa samatolana jALavavA e prayatna karatA hatA, jyAre ka to ghUghavAtA mahAsAgaranA mukhamAM saheja mAM ja dhakelAI jatAM bacI jatA. koI vAra pATiyuM, koI vAra doraDuM to koI vAra thAMbhalo pakaDIne potAnI jAtane jALavI rAkhatA. saDha utAravA mATe cizesTare pAMca 30 * jIvI jANanArA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgara sapharI phrAnsisa cizesTara kalAka sudhI bhagIratha prayatna karyo. e tophAna, e ekalatA ane e gAMDotUra sAgara polAdI haiyAne bhAMgI nAMkhe tevAM hatAM. emaNe dAMta bhIMsIne sukAna saMbhALyuM. emanA satata ghUmatA hAtha thAkI gayA. have mAtra jIvatA TakI rahevAno ja vicAra karyo. paNa Akhare dariyAlAlane A bahAdura buTTA sAme namatuM jokhavuM paDyuM. tophAna zAMta thayuM. A bhayaMkara tophAnaveLAe paNa A sAhityanA zokhIna zeksapiyaranuM vikhyAta nATaka 'TempesTa' vAMcatA hatA ! 'jipsI motha' zAMta gatie AgaLa dhapavA lAgI. ekavIsamI julAInA madhyAhna cizesTara nyUyaoNrka pahoMcI gayA. eNTalAMTika mahAsAgaranI A prathama naukAspardhAmAM cizesTara prathama AvyA. cALIsa divasanI hiMmatabharI saphara kheDI. emanA AvyA bAda cheka ATha divasa pachI emanI pachInA harIphanI naukA nyUyaoNrka pahoMcI. 1961mAM cizesTarane varSanA zreSTha naukAsukAnIno khitAba maLyo. cizesTarane mATe dareka siddhi navo paDakAra laIne AvatI hatI. 1962mAM emaNe pharI vAra eNTalAMTika pAra karyo. A samaye cALIsa divasane badale tetrIsa divasamAM A siddhi meLavI. cizesTaranI tamannA to trIsa divasamAM eNTalAMTika pAra karavAnI hatI. jyAM sudhI A siddhi sAMpaDe nahIM, sAgarano sAvaja - 31 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAM sudhI paga vALIne besavAnI vAta kevI ? I. sa. 1964nA me mahinAmAM emaNe trIjI vAra eNTalAMTika spardhAmAM jhukAvyuM. e trIsa divasamAM A siddhi meLavavA mAgatA hatA. trIsa divasamAM mAtra traNa miniTa bAkI hatI ane emaNe A siddhi meLavI ! sAgarano lalakAra cizesTaranA khamIrane pokAra karato hato. cosaTha varSanA cizesTare eka khataranAka dariyAI sAhasa hAtha dharyuM. emaNe naukA dvArA pRthvInI pradakSiNA karavAno nirdhAra karyo. I. sa. 1967nA oNgasTa mAsamAM iMglenDanA plAyamatha baMdarethI emaNe potAnI yAtrAno AraMbha karyo. ghaNAe cizesTarane nA pADI hatI. e je mahAsAgaramAMthI pasAra thavAnA hatA te vizvano sauthI vadhu tophAnI sAgara hato. cizesTarane motano bhaya na hato. cosaTha varSe mAnavI pathArImAM sUvAnuM pasaMda kare, tyAre A cizesTara to trIsa hajAra mAIlanI sAgara saphara kheDIne pRthvInI pradakSiNA karavAnuM mana karIne beThA hatA. sattAvIsa hajAra rUpiyAnI 'jipsI moMtha 'mAM emaNe potAnI mahAyAtrA zarU karI. emanI A sAgarasaphara be bhAgamAM vaheMcAyelI hatI. pahelAmAM to iMglenDanA plAyamathathI osTreliyAnA siDanI sudhInuM tera hajAra mAIlanuM aMtara kApavAnuM hatuM. paNa e pAra karatAM agAu hajAro Apattiono sAmano karavAno hato. A samaye ekamAtra reDiyoseTa ja jagata sAthenA saMparkanuM emane mATenuM sAdhana hato. 1969nI 27mI ogasTe mAnavadharyanI parama kasoTI samI vizvanI sauthI kaparI naukAyAtrAno AraMbha karyo. tophAnI dariyA sAme nAnakaDI naukAmAM besIne emane ekale hAthe Apatti sAme jhajhUmavAnuM hatuM. emaNe dhArI hatI evI naukA taiyAra thaI na hatI. dariyAI bImArI ane pagamAM thatI vedanA cizesTarane parezAna karatAM hatAM. emAMya vaLI eka vAra to madharAte cizesTaranI naukA eka sTImara sAthe athaDAtAM mAMDa mAMDa bacI. traNa aThavADiyAM pasAra thaI gayAM. cizesTare potAno 64mA varSano janmadina dariyo para zAMtithI pasAra karyo. emaNe potAnI DAyarImAM lakhyuM, huM mAnato nathI ke umaranI asaramAMthI huM bacI zakuM. paNa enAthI ciMtAgrasta thavuM zA mATe ? ApaNI jiMdagIno hetu to je kSetramAM hoIe temAM 32 * jIvI jANanArA Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgara sapharI phrAnsisa cizesTara zreSTha kAmagIrI bajAvavAno che ane emAM ja sAco AtmasaMtoSa rahelo che." janmadivasa to pasAra thaI gayo. cizesTara hajI enI moja ane nazAnI asaramAM cakacUra banIne naukAnA pATiyA para sUtA hatA, evAmAM eka aNadhArI Aphata AvI, 'jiNI maoNtha" ekAeka dariyAI tophAnamAM phasAI gaI. AkhI hoDI eka bAju namI gaI. teno saDha dariyA bhego thAya tema hato. jo A samaye e naukAne sIdhI na kare to sthiti evI hatI ke emAM pANI pesI jAya ane naukAnI sAthosAtha potAne paNa jalasamAdhi levI paDe. nirAMte ArAma karatA cizesTara pAse kapaDAM paheravAno paNa vakhata na hato. emaNe khUba mahenata karI, saDhane hoDImAM sarakho goThavI dIdho ane dhIre dhIre naukA sIdhI thaI gaI. vRddha cizesTaranI saphara AgaLa cAlI. naukAmAM emaNe tIkhI bhAjI vAvI hatI. eno pahelo phAla Utaryo tyAre e jhApaTI javAmAM A ekalavAyA sAgaravIrane bhAre majhA paDI. saphara AgaLa dhapatI hatI. samaya pasAra thato sAgarano sAvaja * 33 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hato. siDanI pahoMcavAnuM aMtara ochuM thatuM jatuM hatuM. ekAeka eka moTI muzkelI cizesTarane gherI vaLI. 'jipsI mAMtha'nuM svayaMsaMcAlita dizAcakra (sTiyariMga) bagaDI gayuM. A yaMtra emanI yojanA pramANe taiyAra thayuM na hatuM. e vadhAre paDatuM vajanadAra banyuM hatuM. cizesTarane sudhArAvadhArA karelA yaMtrathI kAma levuM paDyuM. dakSiNanA dariyAmAM 'garjatA cALIsa akSAMsa'no vistAra ghaNo khataranAka hoya che. A akSAMsa varSothI sAgarakheDuone mUMjhavato Avyo che. cizesTare A pradezamAM praveza karyo. kazIya cetavaNI vagara havAmAna azAMta banI gayuM. khUba jhaDapathI pavananA susavATA bolavA lAgyA. A samaye sauthI najIkano kinAro paNa cizesTaranI naukAthI 300 mAIla dUra hato. AthI jo naukA tophAnamAM UMdhI vaLe to bacavAnI koI AzA na hatI. mojAM 60 phUTa jeTale UMce UchaLatAM hatAM. mojAMnA pravAhamAM taNAI jatAM bacavA mATe ghaNI vAra to cizesTarane kUvAthaMbha sAthe doraDAthI potAnI jAtane bAMdhI rAkhavI paDatI. A akSAMsa para ja mAnavIne Akaro lAge tevo eka khAsa prakArano avAja saMbhaLAto hato. 15mI navembara ne guruvAre svayaMsaMcAlita dizAcakra (sTiyariMga) tUTI gayuM. ene samuM karavAnA ke navuM ja banAvI kADhavAnA cizesTare ghaNA prayatno karyA, paNa enA tamAma prayatno niSphaLa nIvaDyA. naukAnI gati dhImI thaI gaI. ekaso divasamAM siDanI pahoMcavAnI emanI yojanA bhAMgI paDI. eTaluM to ThIka, paNa have kyAMya rokAyA vinA siDanI pahoMcavAnI emanI nema saphaLa thAya tema lAgI nahIM. AthI to cizesTare potAnI patnIne siDanIne badale oNsTreliyAnI pazcime AvelA phrImenTala baMdare AvavAno saMdezo Apyo. emaNe naukAnI dizA paNa badalI. paraMtu 17mI tArIkhe cizesTaranuM mana palaTAyuM. emaNe nakkI karyuM ke game tevI Apatti sahana e karaze, paraMtu hAra kabUla karaze nahIM. pharI potAnI patnIne siDanI AvavAno saMdezo mokalyo. havAmAna kharAba hatuM. dizAsaMcAlananI muzkelI hatI. mukhya mArga para vAhanonI athaDAmaNamAMthI bacIne naukAne haMkAravAnI hatI. AvI jhIMka jhIlatAM jhIlatAM paNa 'jipsI mAMtha' taratI rahI. enI nema sAdhatI rahI. 34 * jIvI jANanArA Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12mI Disembare e vijayI banIne siDanInA bArAmAM dAkhala thaI. iMglaeNnDathI 'kaeNpa oNpha guDa hopa'nI bhUzirane pharIne ekso divasamAM oNsTreliyAnA siDanI baMdare pahoMcavAno nirdhAra karanAra cizesTara cauda hajAra ne ekaso mAIlanI saphara kheDIne AvyA, paNa naukAnI yAMtrika muzkelIne lIdhe sAta divasa vadhu lAgyA. siDanImAM A sAhasavIranuM zAnadAra svAgata karavAmAM AvyuM. basothI paNa vadhAre jahAjoe sAyarana vagADIne A bahAdura buDhDhAne salAma ApI. keTalIya Apattio sahana karIne cizesTare A siddhi meLavI hatI, paraMtu e jyAre siDanInA baMdare UtaryA tyAre svastha ane sphUrtivALA jaNAtA hatA. siDanImAM thoDo ArAma laIne pharI pAchA cizesTara potAnI naukA para hAjara thaI gayA. emAM ghaNA pheraphAra karyA. lokhaMDanI paTTIo jaDIne enA pAyAno mobha lAMbo karAvyo. A samaye iMglaeNnDanAM rANIe cizesTarane 'sara'no khitAba enAyata karyo. have phrAMsisa cizesTara sAme eka mahAna paDakAra khaDo hato. 'kaeNpa haoNrna bhUziranA kaparA rastethI vaLatI musApharI karavAnI hatI. A vistAramAM vizvanA sahuthI vadhu jhaMjhAvAtI ane khataranAka sAgara AvelA che. UMcAM mojAM, sakhata vAvAjhoDAM ane baraphanA parvatono vAraMvAra sAmano karavo paDe. AvI naukA mATe to A rasto ghaNo ja khataranAka kahevAya. A agAu A tophAnI vistAramAM ATha naukAoe potAnI tAkAta batAvavA jhukAvyuM hatuM, paNa AmAMnI cha naukA to mojAMonA tophAnane kAraNe sAva UMdhI vaLI gaI hatI. 65 varSanA cizesTarane sahue bAkInI saphara paDatI mUkavAnI salAha ApI, paraMtu A mAnavIe kadI musIbato mUMjhavI zakI na hatI. emaNe kahyuM, "bhale marI javuM paDe, paNa 'kaeNpa haoNrna' to jaIza ja." sAta aThavADiyAMnA ArAma pachI 1967nI 29mI jAnyuArIe siDanIthI vaLatI sapharanI zarUAta karI. bIje divase madharAta pachI eka aNadhAryuM mojuM jozathI cizesTaranI naukAne aphaLAyuM. cizesTara hoDInA eka cheDA tarapha pheMkAI gayA. saDha dariyAmAM namI gayA. kUvAthaMbha ADo thaI gayo. mAMDa mAMDa 'jipsI mAMtha' sarakhI thaI. kaeNbinamAM paDelI badhI vastuo sAgarano sAvaja * 35 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ADIavaLI pheMkAI gaI hatI. bAkInI musApharIno artho samaya to A vastuone pharI judI pADavAmAM gayo ! sapharanI zarUAtamAM ja AvI dazA thaI. aThavADiyAM sudhI emanI naukA dakSiNa paeNsiphikanAM tophAnI mojAMono mAra jhIlatI rahI, vAraMvAra dariyo taddana zAMta paDI jato. naukA sAva sthira thaI jatI. saDha DhIlA paDI jatA ane dariyAno mArga saheja kApI zakatA nahIM. sahue nyUjhIlenDanI dakSiNe thaIne javAnI salAha ApI hatI, paNa evI salAmatIno vicAra kare to cizeara zAnA ? emaNe to nyUjhIlaeNnDanI uttare thaIne ja naukA haMkArI. vaLI pharIthI pelA 'garjatA cALIsa akSAMsa' tarapha rasto kADhyo. siDanIthI nIkaLyA pachI bAvaname divase emaNe 'kaMpa haoNna' bhUzirano vaLAMka lIdho. bhalabhalA sAhasikone mAta kare evo tophAnI dariyo hato. A bhUzira pasAra karatI vakhate cizesTarane potAnI dariyAnI sapharano sauthI kaparo anubhava thayo. emanI nAnakaDI naukAne jaMgI mojAM daDAnI mAphaka Amatema uchALatAM hatAM. ekamAtra reDiyo dvArA teo duniyA sAthe saMparka dharAvatA hatA. emaNe e samaye reDiyo saMdezAmAM jaNAvyuM, huM khUba ja gabharAI gayo chuM." saphara pUrI thayA pachI patrakArone mulAkAta ApatI vakhate emaNe e ja kaparA samayane yAda karatAM kahyuM hatuM, "e samayanI paristhiti eTalI badhI kharAba hatI ke kaeNbinanI aMdara gabaDI na paDAya te mATe mAre satata kazuMka pakaDI rAkhavuM paDatuM. A samaye huM bacyo te mAtra mArA bhAgyabaLe. mArI A saphara saphaLa thavA karatAM niSphaLa thavAnI traNagaNI zakyatA dharAvatI hatI." Akhare hiMmata, nasIba ane deDha icchAzaktine pariNAme cizesTare saphaLatA meLavI. 1967nI 28mI menI rAtre siDanIthI 119 divasanI saphara kheDIne cizesTara iMglenDanA plAyamatha baMdare UtaryA, tyAre be lAkhathI paNa vadhu mAnavonI medanIe cizesTarane gaganabhedI harSanAda karIne vadhAvI lIdhA. briTananA zAMtikALanA itihAsamAM koIne AvuM bhavya mAna ke ATalo badho lokAdara maLyo na hato. cazmAMdhArI cizesTara potAnI naukAmAMthI bahAra nIkaLyA tyAre emanuM svAgata karavA AvanArAoe potAno hAtha laMbAvIne e hAtha pakaDIne bahAra AvavA kahyuM. javAMmarda cizesTare namratAthI eno 36 * jIvI jANanArA Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asvIkAra karyo. ekale hAthe AkhuM jagata kheDanAro koIno saheje sahAro le kharo ! ATalI lAMbI saphara kheDI hovA chatAM cizesTaranA mukha para anerI skUrti hatI. emaNe plAyamatha baMdare UtaryA pachI svAgata mATe AvanAra nAmAMkita puruSo sAthe hasate mukhe hAtha meLavyA. emanA pagamAM saheje thAka jaNAto na hato. emanA mukha para saheje kaMTALo dekhAto na hato. lAMbI saphara kheDIne AvelA cizesTarane eka patrakAre pUchyuM, "are ! tame to sAva tAjA-mAjA lAgo cho. tame have pharI vAra AvI lAMbI sAgarayAtrA karI zako kharA?" cizesTare javAba Apyo : "hA, jarUra karI zakuM paNa eka aThavADiyA pachI." Avo che cizesTarano hiMmatabharyo aDaga dimAga. 65me varSe sADAnava mahinA sudhI cAlanArI trIsa hajAra mAIlanI pRthvInI pradakSiNA karanArA cizesTare keTalIye siddhio meLavI, e nAnakaDI naukAmAM koI paNa naukAyAtrI karatAM bamaNI jhaDape pRthvInI pradakSiNA karanArA prathama mAnavI banyA. koI paNa baMdare rokAyA vinA sauthI lAMbAmAM lAMbuM aMtara kApanArA cizesTara ja , ekale hAthe sAgara kheDanArA koI paNa mAnavI karatAM cizesTare bamaNI saphara kheDI. AvI ja rIte AvI naukAmAM eka aThavADiyA sudhI satata ekaso mAIlathI paNa vadhu aMtara kApavAno vikrama emaNe be vAra toDyo. potAnI sapharamAM UpaDatI vakhate ane vaLatI vakhate ekale hAthe lAMbAmAM lAMbuM aMtara kApavAno vikrama cizeare be vAra toDyo. AvA aneka vikramo sarjanArI cizesTaranI lAMbI, khataranAka ane sAhasika sAgarayAtrA vIsamI sadInI eka romAMcaka sAhasasiddhi gaNAI. cizesTara to moTI umarane asalI kAma karavAno samaya mAne che. A samaye mAnavI potAnA vizALa anubhava, UMDA jJAna ane vicAraprauDhatAno sAco lAbha samAja ne ane dezane ApI zake che. teo kahe che : " jyAM sudhI manuSya zvAsa leto hoya che, tyAM sudhI tene mATe koI ne koI kAma karavAnI taka rahelI hoya che. dare ka manuSyamAM AgaLa dhapavA mATe ane saphaLatA meLavavA mATe sAgarano sAvaje * 37 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhasa hovuM jarUrI che. aMtima lakSa to maratAM maratAM paNa maLyA vinA rahetuM nathI.' mAnavInuM adamya khamIra, enI sAhasavRtti ane motane paDakAravAnI enI hiMmatanuM cizesTara jIvaMta udAharaNa banI gayA. dUbaLuM zarIra, kamajora AMkho, moTI uMmara ane kaeNnsaranA vyAdhi sAthe sAgaranI sapharanA itihAsamAM anerI siddhi noMdhAvanArA sAhasavIra tarIke cizesTara amara banI gayA che. 38 * jIvI jANanArA Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puSpAnAM 'baTaraphlAya" jagata jIve che svapnadraSTAothI ! potAnuM svapna siddha karavA mATe e koI kaMTakachAya, durgama rAha pasaMda kare che. e rAha para cAlatAM vAraMvAra Thokaro khAya che, pachaDAya che, athaDAya che, paNa vaLI pAchAM TaTTAra khaDA thaIne AgaLa vadhe che. emane dunyavI sukhamAM sahejeya rasa nathI, vaibhavI jhAkamajhALa para mITa mAMDatAM nathI. e to potAnA svapnanI siddhi kAje sarvasva nyochAvara karI jIve che ! sAmAnya mAnavI saMpatti ane samRddhi pAchaLa doDa lagAve che, jyAre A svapnasevIo svapnasiddhi kAje divase doDe che, ne rAtonI rAto ujAgarA kare che. aNagamatAne gamatuM kare che, Atane AnaMda mAne che ane svapna siddha thAya nahIM, tyAM sudhI palAMThI vALIne besatAM nathI. AjathI ATha varSa pUrve nepALanI puSpA bAjhaneTa Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekavIsa varSanI puSkA bAjhaneTane bhItaramAMthI eka avAja saMbhaLAyo. duniyA bahAranA kolAhalamAM DUbelI hoya che ! koI viralA pAse ja bhItarano avAja sAMbhaLavAnA kAna ane hRdaya hoya che ! puSpo bAjhaneTa kAThamaMDunI senTa jheviyarsa kaoNlejamAM abhyAsa karatI hatI. eNe snAtaka kakSAe sozyala varkano viSaya lIdho hato. A viSayano jema jema e abhyAsa karatI gaI, tema tema ene enI AsapAsanA samAjane jovAnI dilacaspI jAgI. pustakonI duniyAmAMthI e potAnI copAsanI duniyAmAM ghUmavA lAgI, kArAvAsa bhogavatA judA judA sAmAjika varganA lokonuM jIvana, emano saMgharSa ane emanI vartamAna sthitinI pratyakSa jANakArI meLavavA lAgI. abhyAsanI keDIe cAlatI A ekavIsa varSanI chokarI che ke kAThamaMDunI jela sudhI pahoMcI gaI ane jelamAM pharatAM eNe eka hRdayadrAvaka anubhava karyo. A jelamAM maravAne vAMke jIvatAM hoya tevAM zizuo joyAM. sustIthI eka khUNAmAM paDI rahelAM bALako joyAM. melAMghelAM ane phATelAM kapaDAM paherelAM e bALakonI pAse vAMcavAnAM pustaka to kyAMthI hoya ! khAvAnA sAMsA hatA ! kazAya vAMkagunA vinA A niSpApa, nirdoSa zizuone jelanA saLiyAonI pAchaLa jIvavuM paDatuM hatuM. aMdhArI duniyAno abhizApa veThavo paDato hato ! vAMka-gunA vinA janmatAMnI ja sAthe AjIvana kArAvAsanI sajA ! UchaLakUdane badale jelanI kholImAM jIvavAnI sajA ! vaLI copAsa vAtAvaraNa paNa kevuM bhayAvaha ! kyAMka apazabdonI jhaDI varasatI hoya. kedIo vacce vAraMvAra nAnA-moTA jhaghaDA thatA hoya ! kyAMka polIsono trAsa jovA maLato hoya, to kyAMka gunAnA bojathI mRtyunI rAha jotA gunegAro lamaNe hAtha daIne ke TUMTiyuM vALIne beThA hoya. ahIM nAnAM bALakone joIne puSpAnA manamAM evo vicAra jAgyo ke pote keTalI nasIbadAra hatI ke bALapaNamAM apAra sukhanI vacce eno uchera thayo. pANI mAgyuM to dUdha maLyuM. moMdhI kiMmatanAM DhIMgalA-DhIMgalI maLyAM. ramakaDAMno to pAra nahIM. dhIre dhIre gharamAM pustakono Dhaga paNa khaDakAvA lAgyo. Ama A ekavIsa varSanI yuvatI kArAvAsamAM kALI jiMdagI jIvatAM bALakone joIne potAnA sukhI bALapaNanI smRtimAM sarI paDI ! mAnavInuM mana kaI kSaNe 40 * jIvI jANanArA Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jelanA kedIonAM bALako sAthe puSpA bAjhaneTa zuM anubhavaze, eno tAga to koNa pAmI zake? puSmA potAnI bAlyAvasthAnAM mugdha smaraNomAMthI bahAra AvI ke tarata eNe jelanA saLiyA pAchaLa jIvatAM, sabaDatAM zizuone joyAM. emanuM janmasthaLa kArAvAsanI koTaDI hatuM. A mAsUma bALakono zo guno ? emano vAMka eTalo ke emaNe koI rUpALA gharane badale bihAmaNI jelamAM janma lIdho ! eka nAnI bALakIe puSmAnI zAla pakaDI lIdhI. jANe zAla kheMcIne e hasatI hasatI potAnI pAse bolAvatI hoya ema lAgyuM. enA caherA paranuM hAsya puSkAnI smRtimAM jaDAI gayuM. puSpA ghera pAchI pharI. potAnA pitAne thayelA vilakSaNa anubhavanI vAta karI. koNa jANe kema, paNa zAlano cheDo pakaDatI pelI bALakInuM hAsya puSpAnA manane AkarSI rahyuM. enAM mAtApitAe ene kahyuM ke jIvanamAM koI navI ke aNadhArI ghaTanA bane, tyAre e be-cAra divasa savizeSa yAda rahe che, pAMcamA divase to tArA cittamAM smaraNanI eka rekhAya nahIM jaDe. puSpAe mAtAnI vAta svIkArI to kharI, paraMtu pelI bALakInuM hAsya ene satata AkarSatuM ane potAnA bhaNI kheMcatuM lAgatuM hatuM. evAmAM enA bhItaramAMthI avAja saMbhaLAyo, | 'puSpA, jelamAM pAchI jA. e mArI bALakIne laI Ava." puSpAnAM 'baTaraphlAya' * 41 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhItaramAMthI jAgelo A avAja puSmAnA manamAM pratidhvanita thayo. eNe pharI potAnI mAtAne pUchavuM ke ghaNA prayatna paNa e pelI hasamukhI chokarIne bhUlI zakatI nathI. have e lAkha prayatna karIne paNa e chokarIne jelanI totiMga dIvAlomAMthI khullI havAmAM lAvaze. enAM mAtApitAe enI A vAtane hasI kADhI. jelamAM rahelI bALakI sAthe kaMI AvAM hadayanAM baMdhana hoya ? bhUlI javAnI vAtane Ama pakaDIne besI javAya ? aMdhArI duniyAmAM jIvanAra sadA jIvananA aMdhArAmAM ja vasatAM hoya che. emanuM nasIba e prakAranuM hoya che. ajavALuM emane gamatuMya nathI ane phAvatuMya nathI. mAtApitAe ghaNA prayatno karyA, paraMtu puSmA emanI vAtane svIkArI zakI nahIM. enA mitrone eNe aMtaranA avAjanI vAta karI, to sahune ene pAgala gaNIne hasI kADhI. mAtApitAe samajAvyuM ke jelamAM rahelI e bALakIne bahAra lAvIne te zuM karIza ? tane kadAca enuM hAsya maLe, paNa enuM bahAranI duniyAmAM pAlanapoSaNa karavAnI tArAmAM hiMmata ke kSamatA che kharI ? eka to tuM hajI kaoNlejamAM abhyAsa kare che, koI nokarI-dhaMdho karatI nathI ane Arthika upArjananA bIjA koI strota paNa nathI, to pachI e bALakanI javAbadArI kaI rIte saMbhALI zakIza ? puSmAe kahyuM ke mana hoya to mALave javAya. enA makasadamAM e makkama hatI. e jANatI hatI ke duniyAnA atyaMta garIba dezomAM enA mAdarevatana nepALanI gaNanA thAya che. enI aDadhA uparAMtanI vastI AMtararASTrIya garIbIrekhA heThaLa roTalAnA TukaDA mATe oziyALuM jIve che. AvI garIbImAM koIe guno karyo hoya ke pachI jANIbUjIne aparAdha karyo hoya, paNa tene kAraNe A nAnAM hasatAM phUla jevAM nirdoSa bALakone jelanI sajA zA mATe ? jelanI paristhitino talasparzI abhyAsa karavA mATe puSpAe jelanI mulAkAto levAnuM zarU karyuM. ene khyAla Avyo ke kArAvAsa bhogavatAM mAtApitAnAM saMtAnonI saMbhALa levA mATe bahAranI duniyAno koI mANasa taiyAra nathI, AvAM bALakone kAM to nasIbane AdhAre zerImAM rakhaDatAM choDI devAM paDe athavA to jelanA saLiyAnI pAchaLa emanAM mAtApitA sAthe rAkhavA 42 * jIvI jANanArA Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDe. A sivAya emano bIjo koI Aro ke ovAro nahoto. puSpAe nepALanA jelavibhAgamAM tapAsa karI, to khyAla Avyo ke nepALanAM judAM judAM sthaLonI jelomAM eMsI jeTalAM nirdoSa bALako kArAvAsa bhogave che, ene pelo bhItarano avAja pajavato hato, enuM bhItara kahetuM hatuM ke game te thAya, topaNa tuM evo prayatna kara ke eke nirdoSa bALakane enuM mugdha, mojIluM ane ramatiyALa bALapaNa jelanA saLiyAnI pAchaLa vitAvavuM paDe nahIM. eNe vicAryuM ke mAre A abhAvagrasta bALakonI jiMdagI sudhAravA mATe kazuMka karavuM joIe. jo A kArya na kare, to enI sozyala varkanI keLavaNIne yogya nyAya nahIM ApI zake ane eka saMvedanazIla vyakti tarIke samAjano droha karyo gaNAya. koI paNa bhoge A bALakone jelanI bahAra lAvavAM che. vaLI A bALako bahAranI duniyAthI taddana ajJAta hatAM. emane khyAla paNa nahoto ke bahAra eka evI duniyA che ke jyAM tame mukta rIte harIpharI zako cho, jyAM tame dosto sAthe bagIcAmAM laTAra mArI zako cho, jyAM tame nizALamAM jaIne goThiyAo sAthe abhyAsa karI zako cho. puSpA bAjhaneTe jelavAsI bALakonI manaHsRSTino abhyAsa karyo. puSpA bAjhaneTa jema jema A bALakonI mAnasamRSTino abhyAsa karatI gaI, tema tema enA hRdayamAM vadhu ne vadhu pIDA jAgavA lAgI. eNe nakkI karyuM ke A bALakone jelanI totiMga dIvAlomAMthI ane kArAvAsanI baMdhiyAra kholImAMthI huM jarUra mukta karIza. puSpAno vicAra umadA, Avazyaka ane UMcero hato, paNa ene sAkAra karavAmAM sAme pArAvAra muzkelIo hatI. jelamAM jaIne e A bALakonI mAtAone maLI ane emane samajAvyuM ke tame tamArAM bALakone mArI sAthe bahAra mokalo. huM emane ucherIza. huM emanuM saMpUrNa dhyAna rAkhIza. gunAnI aMdhArI AlamamAM jIvatI A strIonA manamAM dahezata jAgI ke yuvatI A enAM lAcAra, niHsahAya bALakone jelamAMthI bahAra laI jaIne koI aMdhArI duniyAmAM to dhakelI nahIM de ne! puSkAnAM 'baTaraphlAya' * 43 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A kaoNlejiyana yuvatI bALakonI mAtAone ghaNuM samajAvatI, paNa emanA manamAM A vAta besatI nahotI. eka to A yuvAna strI che, ene vaLI bALakonA lAlana-pAlananI zI khabara paDe ! vaLI e abhyAsamAM pragati kare ke dAmpatyajIvanamAM jhaMpalAve, to potAnAM bALakonuM zuM ? e to sAva rastA para rakhaDatAM nirAdhAra banI jAya ! emanuM vecANa paNa karI nAkhe athavA emanI pAse rastA para bhIkha maMgAve ! puSpAe ghaNA prayatno karyA, paNa emAM ene saphaLatA maLatI nahotI. evAmAM yuvAna puSkAnI dhagaza joIne jelarane enA vicAramAM rasa paDyo. eNe puSmAne sahAyarUpa thavAnuM nakkI karyuM ane jelare jAte jaIne kArAgRhamAM baMdIvAna mahilAone puSyAnI vAta samajAvI. jelanA sattAvALAo pAsethI bALakone bahAra laI javAnI maMjUrI meLavavI e paNa eka kaparuM kAma hatuM. ethIya vadhu muzkela kAma A bALakone rAkhavAnuM hatuM. eNe kAThamaMDumAM 'arlI cAilDahUDa DevalapamenTa senTara' nAmanuM binasarakArI saMgaThana racyuM. eNe potAnA mitrone vAta karI. jelamAM yAtanA bhogavatAM zizuonI hAlatanI karuNa kathanI sAMbhaLIne enA mitro paNa sahAyabhUta banyA ane emaNe dAna rUpe puSpA bAjhaneTane Arthika sahAya karI. eNe jelanA zizuo mATe eka ghara bhADe lIdhuM. emAM rAcaracIluM goThavyuM.. ghara to taiyAra thayuM, paNa bALakone jelanI bahAra lAvavAM kaI rIte ? vAraMvAra niSphaLa gayelI puSmA bAjhaneTe jelaranI sahAyathI prayatna karyo. ghaNI mahenate pAMca bALakonI mAtAoe emanAM zizuonI soMpaNI karI. pAMca bhUlakAMthI kAma zarU thayuM. e pachI puSpA roja savAre kAThamaMDunI jelamAM jatI, bALakone jelanI bahAra laI AvatI. jelanI totiMga dIvAlo vacce baMdhiyAra jagatamAM jIvatAM bALakone eka navuM jagata jovA maLyuM. puSpA emane ramatanA medAna para jaIne judA judA khela zIkhavavA lAgI. pustako ApIne emane bhaNAvavA lAgI. ane sAMje e nAnAM bALakone puSkA bAjhaneTa jelanA daravAje laI jatI ane potAnA zizunI rAha jotI mAtAo emane aMdara laI jatI. jelavAsI mAtAo potAnAM saMtAnonI prasannatA joIne svayaM prasanna thaI jatI. puSkA bAjhaneTa sAthe gALelA divasanI vAto sAMbhaLI emanuM mana 44 * jIvI jANanArA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jelanA kedInA zizu sAthe AnaMdita banI jatuM. aMdhArI koTaDImAM jIvatI mAtAone svapneya evI kalpanA nahotI ke bahAranA jagatamAMthI koI AvIne emanAM bALakonI saMbhALa leze. dhIre dhIre e strIone paNa lAgyuM ke Ane kAraNe emanAM bALakonuM bhaviSya vadhu sAruM thaze. keTalAka mahinA ke varSothI jelamAM jIvanArAM A bALakone puSpA enA ghera laI AvatI, tyAre zarUAtamAM thoDAM asahaja lAgatAM hatAM. sAmAnya bALako karatAM judI vartaNUka karatAM hatAM. emanAM bhASA, vicAra ane vartana paNa sAmAnya bALako jevAM nahotAM. zarUAtamAM keTalAMka bALako sAva ataDAM rahetAM hatAM, paNa thoDA divasamAM e puSpA sAthe haLImaLI gayAM. savAre e zizuone jelamAMthI bahAra lAvIne sAMje pAchI mUkI jatI. e pachI eNe kAThamaMDumAM bhADAnuM ghara choDIne bALakonI saMbhALa rAkhavA mATe eka ghara kharIdyuM. gharanuM nAma rAkhyuM 'baTaraphlAya'. A baTaraphlAyamAM zizuo emanI mastIthI UDatAM rahe ! raMgaberaMgI duniyAmAM rAcatAM rahe ! Amatema manamojathI pharatAM rahe ! bALakonI saMbhALa levA mATe enA eka sahakAryakare ene sevAkAryamAM sahayoga ApavAnuM nakkI karyuM. ahIM puSpA A zizuo mATe puSpAnAM 'baTaraphlAya' + 45 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasoI kare. e bALakonAM kapaDAM dhue ane emane mATe judI judI kharIdI paNa karavA bajAramAM jAya. zarUAtamAM to ATalAM badhAM bALakonI saMbhALa levAno moTo boja puSpA para AvI gayo. cha varSathI nAnAM zizuone savArathI sAMja sudhI 'De kera mAM sAcave ! ethI moTI vayanAM bALakone mATe eNe eka ghara kharIdhuM. ahIM emane zikSaNa, bhojana ane ArogyasuvidhAnI sagavaDa UbhI karI. emane sAmAnya jiMdagI jIvavAnI taka ApavAno sAcA dilathI prayatna karyo. enA sAthIo vicAratA ke sAmAnya rIte eka-be bALakonI saMbhALa levI paNa kuTuMbane muzkela lAgatI hoya che, tyAre puSpA enI A bALakonI phojane kaI rIte saMbhALI zakaze ? vaLI jelamAMthI lavAyelAM A bALako judA judA sAmAjika staramAMthI AvyAM hatAM, tethI vAstavika duniyA sAthe emano meLa besavo muzkela hato. emanI bolacAlanI bhASA sAva ju dI hatI ane emanuM vartana vicitra paNa hatuM, paraMtu puSpA bAjhaneTa kahe che, | A saghaLuM kAma karatAM kadI thAkatI nathI. A bALako ja mane tAkAta bakSe che ane emanuM hAsya mane protsAhita kare che.' puSmA svapna seve che, paNa sAthe ene sAkAra karavA vize gaMbhIra ciMtana paNa kare che. 'baTaraphlAya'mAM eNe evI racanA karI ke moTI vayanAM bALako nAnAM bALakonI snehabharI saMbhALa le. emanI vacce moTA bhAI-nAnA bhAI ke moTI bahena-nAnI bahena jevo sneha jAge. vaLI enI sAthosAtha eNe evuM paNa karyuM ke dareka bALaka enA potAnA A gharanuM koI nAnuM-moTuM kAma kare. pataMgiyAMthI besI kaI rIte rahevAya ? A 'baTaraphlAya'mAM puSkAe vAMcanakhaMDa ane nAnuM graMthAlaya paNa UbhAM karyo. Ane pariNAme bALakone A ghara potIkuM lAgavA mAMDyuM ane badhAM bALako puSkAne 'mAmu' arthAt mammI tarIke saMbodhe che. paNa A 'mammI' evI che ke jene AkhA varSamAM eka paNa divasa rajA maLatI nathI. satata bALakonI saMbhALa levAnI, emanI sAthe ramavAnuM, emanI sAthe ja bhojana karavAnuM ane emanA abhyAsanI ciMtA ane vyavasthA karavAnI. potAne rajA maLatI nathI teno puSkAne lezamAtra aphasosa nathI. e to 46 * jIvI jANanArA Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahe che ke "A bALako jo mArI AjubAju na hoya, to mAre mATe jIvavuM AkaruM thaI paDe. emanI sAthe huM pArAvAra prasannatAno anubhava karuM chuM." puSpA A bALakone ahIM sukhethI rAkhe che kharI, paraMtu sAthosAtha e bALakono emanAM mAtApitA sAtheno saMbaMdhataMtu joDAyelo rahe tevuM paNa icche che, AthI A bALakone ghaNI vAra divase mAtA-pitA sAthe nirAMte rahevA mokale che, paraMtu potAnAM mArAM pataMgiyAMne mammI ema ne ema mokalI detI nathI ! A bALako kArAvAsamAM rahevA jAya, tyAre puSpA emanI sAthe emanuM bhojana, kapaDAM ane tAjuM pANI Ape che. vaLI eno khyAla evo paNa che ke A bALakonAM mAtApitA bhale jelamAM hoya, paraMtu e bahAranA anya kuTuMbIjano sAthe kauTuMbika saMbaMdhe joDAyelAM rahe to sAruM, jethI temanAmAM jagata pratye kaTutA na Ave. A rIte enAM sAITha jeTalAM bALako potAnA kuTuMbIjano sAthe saMkaLAyelAM che. A bALakomAM lAcArI na Ave e mATe 2009mAM puSkAe eka navuM Ayojana karyuM. eNe kArAvAsa bhogavatAM A bALakonAM mAtApitAne hastakalA zIkhavavAnuM zarU karyuM. teo hastakalAnI cIjavastuo taiyAra kare, tenuM vecANa karIne puSpA emAMthI bALakonA sAra-saMbhALanA kharca mATe paisA ekaThA karavA lAgI, AthI mAtApitA bhale jelamAM hoya, topaNa teo potAnAM bALakonI saMbhALa le che ane te mATe svAzraya kare che, evo bhAva emanAmAM jAge che. bALako paNa koI lAcArIthI jIvatAM nathI evuM baLa anubhave che. - puSpAnI dIrghadRSTi to e ke jelamAM rahIne hastakalAnA namUnAo banAvanArAM A mAtApitA jyAre jelamAMthI bahAra nIkaLe, tyAre emanI A kuzaLatA emane TekArUpa bane che, eTaluM ja nahIM, paNa emanI A kSamatA emane potAnAM saMtAno sAthe joDAyelAM rAkhe che. AnI pAchaLa pukhAno eka vizeSa hetu paNa hato. eNe joyuM ke kArAvAsa veThatAM mAtApitAmAM dInatA ane hInatAno bhAva AvI jAya che. emane ema lAge che ke emanuM jIvana sAva vyartha che. bIjAne to ThIka, paNa potAnAM peTanAM jayAMne paNa madadarUpa thaI zakatAM nathI. sAva nakkAmAM banI gayAM che ! Ave samaye puSpo emane ahesAsa karAve che ke teno bhale jelamAM puSpAnAM baTaraphlAya' * 47 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya, paNa jelanI bahAra vasatAM mAtApitA jevI ja bALako pratye pharaja bajAve che. ji dagI parizramathI racAya che, e vicAra puSkA bALako pAse griTiMgsa kArDa taiyAra karIne emanA gaLe utarAve che. potAnA hastaudyoganA vyavasAyanA eka bhAga rUpe bALakonAM griTiMgsa kArDanuM vecANa kare che. A bALakonuM bhAvi ene UjaLuM karavuM che. kArAvAsanI aMdhArI koTaDImAMthI bALakone ujAzamAM to laI AvI, paNa have emanA jIvanane ajavALavuM che. Ane mATe eNe beMkamAM eka alAyaduM khAtuM kholAvyuM che. AmAM je kaMI rakama bhegI thAya, te dvArA e bALakone vadhu ucca abhyAsamAM madada karavA cAhe che. bhUtakALamAM eNe Arthika bhIMsane kAraNe potAnAM svapnane sAkAra karavA potAnAM ghareNAM ane milakata vecI hatI. AnuM kAraNa e ke enA manamAM aharniza bALakonA sukhano vicAra ghUmyA kare puSpAne jANa thAya ke nepALanA koI dUranA gAmaDAnI jelamAM baMdI mAtApitA sAthe emanuM bALaka paNa che, to e tarata tyAM pahoMcI jAya che ane e bALakanAM mAtApitAne samajAvIne bALakane potAnI pAse laI Ave che. Aja sudhImAM puSkAe e kaso jeTalAM bALakone jelanA saLiyAmAMthI bahAra kADhIne jIvananI keLavaNI ApI che. puSkAnA 'baTaraphlAya'nI to vAta ja anerI che ! enA A be mALanA gharamAM ene agaNita kAmo karavA mATe vahelA jAgavA mATe elArmanI jarUra paDatI nathI. vahelI savAre ja bALakonA kolAhalathI e UThI jAya che. pachI bALakone nAsto karAvI, yuniphorma paherAvIne, nizALe vidAya kare che ! cauda varSanI lakSmI kahe che ke "puSpA mammI vagara mArI jiMdagI aMdhakAramAM sabaDatI hota. huM ati du:khabharI jiMdagI jIvI hota, paraMtu mAmu (mammI) che, to mAruM jIvana TakI rahyuM che.' tamaMge nAmanI mahilA chellAM sAta varSathI kaThamaMDunI strIonI jelamAM che. enA para Draga vecavAno Aropa che. e jyAre jelamAM AvI tyAre enI be nAnI dIkarIone jelamAM rAkhavA sivAya enI pAse bIjo koI rasto 48 * jIvI jANanArA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HERO YEAR * * che. 'ro oNpha dha iyaranI TrophI sAthe puSpA bAjhaneTa nahoto. paraMtu ene puSpA mAmu maLI gayAM. potAnI baMne putrIone emanI sAthe mokalI. Aje e kahe che ke "A mAmu na hota to mArI bALakIo zerImAM bhaTakatI hota, mAmu, eka mAtAnI jema ja sahune sAcave che.' jyAre A mahilAnI moTI dIkarI to kahe che ke "puSpA vagaranuM jIvana e kalpI zakatI ja nathI.' nepALa jevA atyaMta garIba dezamAM puSkA ekaso bALakonI yazodA mAtA banI che. bALakone eNe jIvanamuktino anubhava Apyo che ane mAtAnA lAgaNIbharyA snehanI pahecAna ApI che. puSpA bAjhaneTa kahe che ke koI mAtAnI sajA pUrI thatAM e jelamAMthI nIkaLIne enA saMtAnane levA mATe 'baTaraphlAyamAM Ave che ane potAnA saMtAnane sAthe laI jAya che. paNa A rIte eka zizu paNa 'baTaraphlAya 'mAMthI enAthI vikhUTuM paDe, to puSkAne atyaMta duHkha thAya che. e samaye ene mAtra AnaMda e vAtano hoya che ke e zizu potAnAM mAtA-pitA sAthe potAnA ghera jaI rahyuM che ! puSpAnAM 'baTaraphlAya" 49 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lohInA lAla raMga vacce mAruM kAma che satata jJAnanI mazAla jalatI rAkhavAnuM, paNa hA A mazAlamAM koI snigdha tela reDavAnuM nathI, paraMtu dehanuM dhagadhagatuM lohI siMcavAnuM che." aphaghAnistAnamAM AvI mazAla jalAvanArane jiMdagInI maherabAnI maLatI nathI, paraMtu jiMdA jalAvI devAno khopha maLe che. je vyakti strIo mATe zikSaNanI mazAlano prakAza phelAve, ene dhoLe divase motane ghATa utArI devAmAM Ave che. yuddhagrasta ane rUDhigrasta aphaghAnistAnamAM AvI jJAnanI mazAla jalAvanArI jiMdAdila rajhiyA jAnane mAtra vidyApipAsu vidyArthinIo ke zALAnA saMcAlananI samasyAono ja sAmano karavAno nathI, paraMtu AsapAsanI AkhI sRSTie enI sAme khaDI karelI apAra Aphatono DaryA vinA, rajhiyA jAna Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUMjhAyA vinA ke bhaya vinA mukAbalo karavAno che. zA mATe rajhiyA jAna potAnI hatheLImAM jAna laIne khelI rahI che? enuM kAraNa e che ke ene potAnI AsapAsanI nirakSara mAsUma bALAo, anapaDha yuvatIo ane 'kALA akSara bheMsa barAbara' hoya tevI vRddhAonI ciMtA satAve che. emanuM ajJAna rajhiyAne pIDA Ape che. emanI nirakSaratA enA dilane satata vIMdhI nAkhe che. eNe joyuM to mAsUma chokarIne zALAe javAnA rastA para haMmezAM bhayanA othAra heThaLa cAlavuM paDe che. e chokarIe AkhA zarIrane DhAMkI rAkhavAnuM, mastakane nIcuM rAkhavAnuM ane ene bhayabharelA avAje jaladIthI cAlI javAnuM kahevAmAM Ave che. kAraNa eTaluM ja ke aphaghAnistAnamAM sauthI moTA sazastra humalAo mahilAone zikSaNa ApatI zALAo para thAya che. A zALAo para hiMsaka humalA thatAM keTalIka bALAone vikalAMga banIne bAkInI jiMdagI basara karavI paDe che. nizALanI risesamAM pANI pItI vakhate paNa manamAM bhaya hoya che ke koIe pANImAM jhera to bheLavI dIdhuM nathI ne ! khuda rajhiyA jAnanI zALAnI najIka ja bIjI zALA para eka evo bhayAnaka hiMsaka humalo thayo ke jemAM ekaso jeTalAM bALako mAryAM gayAM. tAlibAnonA kAnUna pramANe mahilAo mATe zALAe javAnI manAI che ane tethI e kAyadAno bhaMga karanArane enI motanA kAsada jevI vAstavikatAno sAmano karavA haraghaDI taiyAra rahevuM paDe che. e vAstavikatA eTale khUna ke mota. trIjo koI vikalpa nahIM. AvA Akramaka, jhanUnI humalAothI rakSaNa meLavavA mATe zALAnI AjubAju paththaranI UMcI UMcI dIvAlo caNavAmAM Ave che ! zALAnuM rakSaNa kare evA rakSako ane cokIdArone khaDe page hAjara rAkhavA paDe che. zALAnA prAraMbha pUrve enAM AcAryA ane cokIdAra pratidina pIvAnA pANInI cakAsaNI kare che. cokIdAra kUvAmAMthI pANI kADhe che ane AcAryAnI sAthe e cAkhe che ane pachI ja e pANI lAvIne varganA kUlaramAM bharAya che. zALAnI mAsUma bALAo jyAre bAtharUmamAM jAya, tyAre sIdhesIdhuM naLamAMthI pANI na pIe, te mATe zikSikAo tenI sAthe jAya che. lohInA lAla raMga vacce * 51 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rajhiyA jAnanA manamAM sauthI moTo bhaya e che ke zALAvirodhIo enI zALAmAM jherI gaeNsa phelAvaze to zuM thaze ? e jherI gaeNsathI moTI saMkhyAmAM bAlikAo gUMgaLAIne mRtyu pAmaze ! Ane kAraNe A zALAnA cokIdAro roja savAre vahelA AvIne nizALanAM bArI-bAraNAM kholI nAkhe che. enA eka-eka vargakhaMDamAM jAya che, jethI koIe emAM jherI gaeNsa phelAvyo hoya, to jANI zakAya. e pachI havAnI guNavattA tapAsavAmAM Ave che ane A badhuM samusUtaruM Utare pachI ja mAsUma bALAone vargakhaMDamAM praveza ApavAmAM Ave che. kanyAkeLavaNIno eTalo AMdhaLA jhanUna sAthe virodha thAya che ke paLe paLe sAvacetInAM ane 2kSaNanAM pagalAM levAM paDe che. 1940mAM aphaghAnistAnamAM janmelI rajhiyAe amerikA jaIne abhyAsa karyo. 1970mAM e kaoNlejamAM abhyAsa karatI hatI, paraMtu aphaghAnistAnamAM vasatA enA moTAbhAganA kuTuMbajanonI hatyA thaI hatI ane bAkInA raziyAnA AkramaNa samaye aphaghAnistAnathI nAsI gayA hatA. amerikAmAM rahIne rajhiyAe bhAre jatanathI potAnA dIkarAne ucheryo ane 1990mAM e amerikAnI nAgarika banI. 2002mAM potAnA vatana aphaghAnistAnanI mulAkAte gaI, videzI AkramaNo ane AMdhaLA dharmajhanUne prajAne behAla banAvI dIdhI hatI. vatananI AvI paristhiti joIne rajhiyA jAnane thayuM ke bhale vatananI dharatI para comera phelAyelA AtaMkane kAraNe jAna gumAvavo paDe, topaNa A rajhiyA enI hamavatananI bALAone mATe jIvananI kurabAnI ApavA taiyAra che. eNe joyuM to nAnI bALakI hoya, yuvAnImAM AvelI nArI hoya ke pachI vRddhA hoya - e badhAM ja bhayAnaka gulAmI ane nirakSaratAnA ghora aMdhakAra vacce jIvatAM hatAM, nArI eTale jUtI. ene pagamAM paherAya, jarUra paDe navI lavAya athavA to ene pheMkI paNa devAya ! strIo upara bephAma julama cAlato hato. enA pustakamAM koI mahilAnI vAto maLe nahIM. strIo virodhano eka harapha uccArI zake evI sthiti na hoya, tyAM mahilA adhikAranI vAta zI karavI ? amerikAmAM vasavATa karanArI rajhiyAe enI apAra samRddhi jANI ane 52 * jIvI jANanArA Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aphaghAnistAnanI zALAmAM bALako sAthe rajhiyA jAna mANI hatI. lokazAhInA ImAnanI ijjatane jANatI hatI, nArInA UMcA darajjAne jotI hatI, paraMtu eNe manomana vicAryuM ke A camakadamakabharI duniyAmAM ane sukha-saMpattithI samRddha strIo vacce enAthI enA vatananI behAlI ane nArInI durdazA bhulAtI nahotI. potAnA sukhanI khevanA nahotI, bIjAnA duHkhanI paravA hatI. e pArakI pIDA vahoravA nIkaLI, vatananI nirakSara, maja bUra ane motanA othAra heThaLa jIvatI strIonI ciMtA korI khAtI hatI. amerikAnI AjhAda strIone jotI tyAre enA hRdayamAM kAMTA bhoMkAtA hatA. manomana thatuM ke mArI janmabhUminI strIone na potIko avAja che, na emanI pAse zikSaNa che, na bolavAnuM koI svAtaMtrya che, na nokarI che, na TakI rahevAnI koI khumArI che. mesecueTsanA DaksabarImAM TelariMganA bijhanesanI A mAlika rajhiyA jAna potAnA zaheranI roTarI klabanI pramukha banI. amerikAnI samAjasevAnI saMsthAo sAthe joDAvA lAgI. jorDana haoNspiTalanA borDa oNpha DirekTarsanI saMbhya banI. 2001nI 11mI sapTembaranA AtaMkavAdI humalA pachI eNe potAnI AsapAsanA lokone ekaThA karIne grAunDa jhIromAM arthAt AtaMkavAdI lohInA lAla raMga vacce * 53 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ humalAthI dharAzAyI thayelA varlDa TreDa senTarano kATamALa khaseDatA kAmadArone cAraso jeTalAM blenkeTanuM vitaraNa karyuM. potAnA vatananA bALakone kaDakaDatI ThaMDImAM ke baLabaLatI garamImAM pagamAM paheravAnAM caMpala maLatAM nathI, ene kAraNe A bALakonA page phollA paDyA hoya che. cAmaDI banI gaI hoya che. dhIre dhIre paganA rogothI e gherAI jAya che. jyAM pAI pAI meLavavA mATe Akaro pasIno pADavo paDe evA aphaghAnistAnamAM emane paga mAMDIne cAlatAM vedanA bhogavavI paDatI hoya che. rajhiyA jAne amerikAmAM 'parezana zu phlAya' nAmanA kAryakramano prAraMbha karyo. sAmAnya rIte virodhI para humalo karavA mATe 'oNparezana' zabda prayojAto hato. ahIM jUtAM ekaThAM karavAne mATe eNe 'oNparezana' zabda prayojyo ane 'oNparezana zu phlAya" dvArA aphaghAnanistAnanAM garIba, behAla ane jarUriyAtavALAM bALakone mATe trIsa hajAra jeTalI pagarakhAMnI joDI ekaThI karI ane potAnA vatanamAM mokalI ApI. e pachI rajhiyAe vicAra karyo ke mAre satata yuddhathI khuvAra thayelA aphaghAnistAnamAM mAsUma bALAo mATe eka zALA sthApavI che. A vicAra ja svayaM khataranAka ane bhayAvaha hato, kAraNa ke A bALAo ane zALAo baMne ghaNI vAra hiMsaka humalAnuM nizAna banatAM hatAM. e bALAo abhyAsa kare nahIM, te mATe emanAM vahelA lagna karI nAkhavAmAM AvatAM hatAM. AthI zALAe bhaNavA jatI vakhate mota bhamatuM rahetuM. rajhiyAe kamAla karI. eNe 2O8mAM aphaghAnistAnamAM chokarIo mATe zALA kholavAnuM nakkI karyuM. eNe joyuM to potAnI AsapAsa moTAbhAganAM strI-puruSo nirakSara hatAM. emane vAMcatAM-lakhatAM kazuM AvaDatuM nahIM, paNa emanA manamAM eka bhAva hato. potAnI hAlata game te thaI hoya, paraMtu potAnI dIkarIne bhaNAvavI che. samagra aphaghAnastinAmAM mAtra cha TakA strIoe ane temAM paNa moTe bhAge mahAnagaromAM vasatI thoDIka vRddhAe ja aupacArika zikSaNa meLavyuM hatuM. hiMsAnA vAtAvaraNa vacce AzAnuM eka kiraNa pragaTAvavAno rajhiyA jAnano makkama nirdhAra hato. hiMsAnI dhamakI hovA chatAM rajhiyAe zALA 54 * jIvI jANanArA Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kholavAnuM nakkI karyuM. 2008mAM eNe zALAno prAraMbha karyo, te pahelAM eka sAMje cAra vyaktioe zALAnI mulAkAta lIdhI. emanA avAja mAM sattAno tora hato ane sAthosAtha spaSTa dhamakI hatI. emaNe rajhiyAne hyuM, 'ame A tane chellI taka ApavA AvyA chIe. tuM zA mATe chokarIonI skUla kholI rahI che ? A nizALane chokarAo mATenI nizALa banAva, kAraNa ke aphaghAnistAnanI karoDarajju to enA yuvAno che.' sAme sazastra cAra yuvAno hovA chatAM rajhiyA saheje DarI nahIM. eNe e yuvAno tarapha najara mAMDIne kahyuM, 'mane mApha karajo. tamane khyAla nathI ke tame dRSTihIna banyA cho. mahilAo to aphaghAnistAnanI dRSTi che, AthI tamane huM e dRSTi pradAna karavA AvI chuM.' keTalAke rajhiyA jAnane samajAvavAnI koziza karI. koIe kahyuM ke AgamAM sAme cAlIne hAtha nAkhavo rahevA de. bIjAe salAha ApI ke tArA dIkarAnI saMbhALa le eTaluM basa che. A bALAonI ciMtA choDI de. moM para tejAba nAkhaze, to zI hAlata thaze, eno tane aMdAja che kharo ? baMdUkanI goLI paLavAramAM vIMdhI nAkhaze, teno khyAla che kharo ? paraMtu nIDara rajhiyA sahune kahetI hatI, 'tame AvA lokothI DarIne jIvI na zako. tamArAmAM nA kahevAnI zakti hovI joIe. huM emanAthI moTI hovAne lIdhe e puruSa mArAthI bhalAIpUrvaka DarI gayA haze, paNa teo mArI sAme dalIla karI zakyA nahIM. AvI dhamakI ApanAra puruSone meM pharI vAra kyAreya zALAnI AsapAsa joyA nathI.' rajhiyAe bALAo mATe zALA kholI, tyAre e zALAmAM praveza meLavavA mATe bAra-cauda varSanI chokarIo AvI hatI. A chokarIonAM nAmanI noMdhaNI karavAmAM AvI, tyAre emane emanuM nAma lakhatAM-vAMcatAM AvaDatuM nahotuM. chokarIone nAnI vaye lagnabaMdhanamAM bAMdhIne zikSaNathI vaMcita rAkhavAmAM AvatI hatI. bAra varSanI khadIjAnA bhAIe enA lagna mATe sodo ryo hato. enA bhAIe kahyuM, 'mArI bahena tArI sAthe paraNaze ane tArI bahena mArI sAthe lagna karaze.' have khadIjAno bhAvi pati ane enA bhAvi sasarA khadIjAnI jiMdagI lohInA lAla raMga vacce * 55 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para zAsana karavA lAgyA. vivAha thayA hoya, te nizALe na jaI zake ! aphaghAnistAnamAM lagnane mATenI kAyadesara umara soLa varSanI che, paraMtu kAyadAnI aisItaisI karIne kanyAone vahelA lagna mATe majabUra karavAmAM Ave che. rajhiyA jAna AvI majabUra kanyAone ghera jAya che. eNe thoDo ghaNo abhyAsa karyo hoya che, tethI ene thoDA samaya bAda lagna karavA samajAve che. keTalAka kissAmAM rajhiyAne saphaLatA maLe che, to keTalAka kissAmAM e vidyArthinI nizALethI UThI javA mATe majabUra banI jAya che. puruSo potAnI putrIo bhaNe nahIM, te mATe ene vahelI paraNAvI detA hatA. aMdhAruM hoya che, tyAre samAja baMdhanomAM baMdhAI jAya che ane pachI e baMdhano jaDa ane nirdaya banI jAya che. aphaghAnistAnamAM strIo mAra khAvAthI ane gharamAM gulAmI sahana karavAthI TevAI gaI hatI. eka vAra rajhiyA jAne eka vidyArthinIne Avo prazna karyo, tyAre eNe enA hAthathI enuM mukha chupAvI dIdhuM hatuM. rajhiyAe joyuM ke chokarI ane enI bahenanA zarIra para dAjhayAnAM cihno ane mAranI nizAnI hatI. satata saMgharSa ane yuddhanA mAholane kAraNe strI ane puruSa vaccenA bhedanI khAI vadhu ne vadhu gaherI banatI hatI. rajhiyA jAnane evAM paNa kuTuMba jovA maLyAM ke jyAM pitA abhimAna leto jovA maLato hoya ke eNe enI dIkarIone kadI zALAe mokalI nathI. jUnI peDhIno A pUrvagraha ke pakSapAtI valaNa rAtorAta badalAya, e paNa zakya nathI. rajhiyAnI zALA para kyAre humalo thAya e kahI zakAya tema nathI, ane ethIya vizeSa to aphaghAnistAnamAM mahilA zikSikAonI saMkhyA ghaNI ochI che. "aphaghAna saMskRti pramANe puruSo dvArA bALAone keLavaNI apAya " te temanA mAtA-pitAne mAnya nathI. rajhiyAe zALA to zarU karI. paraMtu bhaNAvanArI zikSikAonI achata hatI. aphaghAnistAnamAM 100 jeTalA grAmya jillAomAMthI 200 jillAomAM zikSikA nathI athavA to kanyAzALAnuM nAmanizAna nathI. kyAMka to aphaghAna bALAo jalAlAbAdanA pAdare khullA medAnanI zALAmAM abhyAsa karatI jovA maLe che. rajhiyA jANatI hatI ke zALAmAM bALAonI saMkhyA 56 * jIvI jANanArA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rajhiyA jAna : vidyArthinIonI vacce vadhAravI hoya, to zikSakane badale zikSikAo vadhAre joIe. paraMtu e kare zuM ? eNe enI zALA zarU karI. e jANatI hatI ke enA vatanamAM aMdAje 24 lAkha jeTalAM bALako che ane emAMnI moTA bhAganI bALAoe kyAreya nizALanuM bAraNuM paNa joyuM nathI. zALAe jatI bALAne vAMcatAM-lakhatAM ane aMkagaNita zIkhavA mATe ghaNuM sahana karavuM paDe che, paraMtu rajhiyAne eka ja vAtano AnaMda hato ke jyAre e A bALAone hoMze hoMze zALAmAM AvatI jotI, vargakhaMDamAM ekasAthe samaya pasAra karatAM jotI ane emAM paNa pahelI vAra potAnuM nAma lakhIne ene ati romAMcathI vAMcatI bALAone e jotI tyAre ema lAgatuM ke bhaviSya AzAvihoNuM nathI. enA dilamAM evI zraddhA hatI ke enI A mazAlanI nAnakaDI jyota bhaviSyano tejasvI prakAza banaze. rajhiyA kahe che, "mArI zALA nAnI che, huM koI mahAna kArya karI zakatI nathI, paraMtu ahIM te zarU karIne eka mazAla pragaTAvuM chuM ane mane zraddhA che ke A mazAlanI jyota khUba ja prakAza phelAvaze. mane AzA che ke eka divasa A vidyArthinIo ahIMyAM ja zikSaNa ApavA mATe Avaze, kAraNa ke huM ahIM jiMdagIbhara TakI zakavAnI nathI. huM icchuM chuM ke A zALA evuM kaMIka karaze ke je seMkaDo varSo sudhI TakI raheze." lohInA lAla raMga vacce * 57 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rajhiyA potAno zakya teTalo samaya zALAmAM vitAve che. varSamAM traNeka vAra zALAmAM abhyAsa karatI bALAonA pitA ane dAdAnI sAthe vArtAlApa kare che. AsapAsanA samAjanA vaDIlone snehabhAve maLe che ane bALAonI keLavaNI mATe emano sAtha meLavavA prayatna kare che. zALAnA A kAma mATe e koI vetana letI nathI. e mAne che ke "je keLavaNI Aje bhaviSyanI aphaghAna nArI le che, te bhaviSyanI AvanArI peDhIne mATe ane samagra dezane mATe lAbha kartA che.' rajhiyAe jubilI ejyukezana senTara dvArA A zALAnI sthApanA karI. A chokarIone e vinAmUlya keLavaNI Ape che. eka bALAnA zikSaNanI pAchaLa 300 DaoNlara jeTalo kharca thAya che, je e Donezana dvArA meLave che. rajhiyAnI zALAmAM gaNita, vijJAna ane dhArmika zikSaNa apAya che. aMgrejI, phArasI ane patna bhASAnuM zikSaNa apAya che. emAM vaLI rajhiyAe eka navuM kAma karyuM. inTaraneTa sAthe kamyuTara laMbano umero karyo ane pariNAme rajhiyAnI vidyArthinIo zALAnA khaMDamAM besIne AkhI duniyAne sparzI zake che ane emAMthI maLatA jJAnane koI chInavI zake tevuM nathI. Aje rajhiyA vicAre che ke enA vatana aphaghAnistAnane mATe zikSaNano prasAra e mATe vadhu jarUrI che, kAraNa ke pAMcamA bhAganA aphaghAno Aje 7 thI 12 varSanI uMmara dharAve che. rajhiyAnI naja2 AvatIkAlanA aphaghAnistAna para che ane vicAre che ke AgAmI dasa-paMdara varSamAM to A bALako uttama zikSaNa pAmelAM sarvazreSTha bALako haze. atyAre rajhiyAnA jubilI senTaramAM bALamaMdirathI AThamA dhoraNa sudhInI keLavaNI ApavAmAM Ave che. aphaghAnistAnamAM sAta nAnAM gAmaDAMo banIne eka jillo bane che, jyAM eka skUla hoya. joke tAlibAna aMkuzita jillAomAM lokone zikSaNa prati AkarSavAnuM kAma rajhiyAne vizeSa kaThina lAge che, Ama chatAM enA jevI nIDara zikSikAne kAraNe bhayAnaka ane lohiyALa hiMsAnI vacce AzAnuM nAnuM evuM kiraNa UgyuM che ane rajhiyA samaya maLe mAnavatAnAM kAryo paNa karatI rahe che. 2008nA oNkTobaramAM e kAbula gaI, tyAre eNe ephaghAnistAnanA 58 * jIvI jANanArA Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAlicA banAvanArAo ane temanA kuTuMbIjanonA vikAsa arthe madadarUpa thavAnA praoNje kTanuM saMcAlana karyuM hatuM. rajhiyA jAna e 're oNpha haoNpa phAunDezana' nAmanI binanaphAlakSI saMsthA calAve che, jeno hetu aphaghAnistAnanI strIo ane bALAone zikSaNa ApIne temanI jiMdagI sudhAravAno che ane Ane mATe eNe potAnuM jIvana samarpita karyuM che. aphaghAnistAnanA grAmya vistAramAM sthApelI jubilI ejyukezana senTaranI zALAmAM Aje aneka avarodho veThIne 350 kanyAone vinAmUlya zikSaNa ApI rahI che ane jJAnano navo prakAza prasarAvI rahI che, AthI to ene vaizvika prekSakonI hAjarImAM enI mAnavatAvAdI pravRtti mATe sI.ena.ena.nA 2012nA 'Topa Tena hIrojha'mAM eka vijetA tarIke sanmAnavAmAM AvI ane enA kAryane mATe ene pacAsa hajAra DaoNlara arpavAmAM AvyA. rajhiyAnI AMkhamAM AjanI nirakSara, lAcAra ane mAthuM nIcuM DhALIne jIvatI abhaNa strIne badale, svAvalaMbI, zikSita ane mAthuM UMcuM rAkhIne jIvanArI ephaghAna strI che. aphaghAnistAnanI bahAdura ane ImAnaparasta prajA mahAsattAo ane AtaMkavAdIonA paMjAmAM phasAI gaI. eka bAju AkAzamAMthI svayaMsaMcAlita jhonamAMthI baoNmbavarSA thatI hoya ane bIjI bAju AtaMkI cahero dharAvanArAo potAno makasada siddha karavA mATe najara sAme baMdUka laIne UbhA hoya, nirdoSa prajAne mAthe baoNmba varase ane sAme baMdUkanI goLI. enI copAsa verAna ane bisamAra ja gata che. varSothI mahAsattAonuM samarAMgaNa banIne tabAhI pAmelo deza che. AtaMkavAda ane dhArmika jhanUnamAM e jakaDAI rahyo che. eka jamAnAnI vIra, nIDara ane sAhasika prajA Aje pArAvAra yAtanAomAM jIvI rahI che. samAjanI avadazAno pahelo prabhAva strIo para paDe che ane eno sauthI vadhu bhoga bALako bane che. sattAno tora dekhADavA nIkaLelA dezane e khabara hoya che ke enA baoNmbamArAthI eNe duzmanonA keTalA sainikone motane ghATa utAryA, keTalA jakhamI thayo paraMtu yuddhamAM kyAreya e gaNatarI thatI nathI ke keTalAM bALakone mugdha, nirdoSa ane moMgheruM bALapaNa chInavAI jAya che ane keTalAMya bALako behAla banI gayAM ! lohInA lAla raMga vacce * 59 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parIkSAmAM uttIrNa thatI vidyArthinIone abhinaMdana ApatI rajhiyA jAna rajhiyA jAna samRddha evA amerikA dezamAM vase che. eNe potAnI AsapAsa saghaLI mokaLAza joI che. nArIne muktapaNe mahAlatI joI che. svAvalaMbanathI ane potAnI icchA ane bhAvanA pramANe jIvatI strIo ene jovA maLI che. AvI strIone jue che, tyAre enA kAnamAM satata lAcAra aphaghAna strIonI cIso saMbhaLAya che. e strIonI majabUrI rajhiyA jAnanI rAtonI UMgha harAma karI de che, AthI manamAM eTalo makasada che ke mAre aphaghAna strIomAM keLavaNInuM eka evuM kiraNa jagAvavuM che ke jenAthI emanuM bhaviSya ujvaLa bane. zikSaNa e mAtra abhyAsa nathI. zikSaNa e rojagArI che, svAvalaMbana che, enAthI ApabaLe jIvavAnuM kauvata jAge che ane ene pariNAme jiMdagInI behAlImAMthI UgarI javAya che. saMsAra svapnano che ane svapnadRSTAono che. svapna vagara kAMI sarjAtuM nathI, paraMtu svapna jonArAone saMkaTonI vacce jIvavuM paDe che. rajhiyA jAna Aje AvI saMkaTo vacce jIvanArI nIDara nArInuM pratIka banI gaI che. 60 * jIvI jANanArA Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka hAtha zveta, bIjo hAtha zyAma ! vAtAvaraNamAM hasamukhI vasaMta madhura-mIThuM hAsya veratI hatI, paNa phijhiyotherepI senTaramAM AvelI mArgAreTa paeNTrikanA jIvanamAM parNahIna, udAsIna ane viSAdamaya pAnakhara palAMThI lagAvI dIdhI hatI. pakSAghAta (perAlisisa)nA aNadhAryA humalAe A chaTAdAra, dekhAvavALI, kasAyelI kAyA dharAvatI habasI mahilAne nirAza ane sAva nidmANa hoya tevI banAvI dIdhI hatI. taravarATa dharAvatI mArgAreTa lAcAra cahere phijhiyotherepI senTaranA mukhya khaMDamAM pravezI. ahIM sAravAra mATe anya dardIo beThA hatA. koInuM DAbuM aMga pakSAghAtano Akaro prahAra pAmyuM hatuM, to koInA paga to, koInuM moM vAMkuM thaI gayuM hatuM. mArgAreTa mukhya khaMDamAM pravezI eTale senTaranI mukhya saMcAlikA mIlI mekahAphe mArgAreTano huMphALo satkAra karyo ane anya beThelA dardIonI vacce laI jaIne enI mArgAreTa paiTrika ane rUtha Ijhenabarga Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oLakha ApI. A samaye mArgAreTanI najara ekAeka khUNAmAM paDela piyAno para gaI ane enI AMkhonA khUNA AMsuthI UbharAI UDyA. piyAno mArgAreTa paeNTrikane potAnA prANa jeTalo priya hato. nAnI vayathI ene A vAdya vagADavAno zokha hato. jIvananI bharatI-oTa vacce piyAnonA sUroe ene sAtha Apyo hato. enA patinA avasAnano Akaro AghAta ke juvAnajodha putranuM akALa mRtyu - A badhI vedanAone piyAnoe haLavI karI hatI. jiMdagInI yAtanAno ghaNo boja enA sUroe upADI lIdho hato, AthI koI divasa piyAno vAdana na thAya to mArgAreTa bhItaramAM gUMgaLAI jatI. ene mATe piyAno e mAtra koI vAgha nahotuM. paraMtu potAnuM jIvanasaMgIta hatuM. piyAno vagADatI tyAre dharatInI vyathA-kathA vIsarIne koI svargIya, avarNanIya AnaMdamAM garakAva thaI jatI. piyAnonA sUra e enA AtmAnA AnaMdanA sUra banI gayA hatA. AvI piyAno sAthenI enI janmajAta prItamAM ekAeka mahAavarodha Avyo. enA para perAlisisano humalo thayo. eno jamaNo hAtha sadAne mATe nakAmo banI gayo. e hAtha koI sparza paNa anubhavI zakato nahi. garama-ThaMDAno koI khyAla Avato nahi. mArgAreTane mATe jIvana vedanAnA paryAyasamuM banI gayuM. mArgAreTa enAM AMsu khALI zakI nahi. milI stabdha banI gaI. eNe mArgAreTane kahyuM, "kema tuM ekAeka raDI UThI ?" mArgAreTe kahyuM, "A mAro parama priya piyAno joIne !' mArgAreTa azveta mahilA hatI ane amerikAnA azvetone saMgItanuM prabaLa AkarSaNa hoya che. e mujaba A habasI yuvatIe utkRSTa piyAnovAdana karIne pUrve meLavelAM sanmAna ane pAritoSikonI vAta karI. saMgItanA kevA kevA moTA ja lasAomAM pote piyAnovAdana karyuM che enI smaraNagAthA ApI, paraMtu mArgAreTanI kAmayAbInI A saghaLI vAta para UchaLatA utsAhane badale gamagInInAM vAdaLo gherAyelAM hoya, tema lokone lAgatuM hatuM, kAraNa ke piyAno vagADavAnI azaktie enuM jIvanabaLa AMcakI lIdhuM hatuM. mArgAreTa enI kathanI pUrI karI ke tarata ja milI mekahApha bolI UThayAM, 62 * jIvI jANanArA Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ are ! tame badhAM ghaDIbhara ahIM ja besI rahejo. huM paLavAramAM pAchI AvuM chuM." Ama kahI, milI senTaranA bIjA khaMDa bhaNI doDI gaI ane thoDI vAramAM vokara sAthe cAlatI zveta vALavALI mahilAne laIne AvI. ThIMgaNA kadanI e gorI mahilAnI AMkho para vadhu naMbaranA kAraNe cazmAMnA jADA glAsa hatA. milIe mArgAreTane A mahilAno piyAno vagADatA mArgAreTa ane rUtha paricaya karAvatAM kahyuM, mArgAreTa paeNTrika, A rUtha ijhenabargane maLo." baMne prauDha mahilAoe hAtha meLavyA. mArgAreTanA caherA uparanI udAsI paLavAramAM aLagI thaI. milI mekahAphe kahyuM, mArgAreTa, A rUtha paNa tamArI mAphaka ja piyAno vagADatI hatI. pati ane putranA avasAnanA AkarA prahArane saMgItanA sathavAre sahana karyA che. perAlisisanA humalAe eno piyAno, eno AnaMda ane enA prANa chInavI lIdhA che ! pariNAme e perAlisisanA vyAdhi para potAno piyAno chInavI levA mATe vAraMvAra ene dhikkAre che. perAlisise enA DAbA hAthanuM cetana harI lIdhuM che." A dardIo vaccenI du:khada paristhitimAM milInA cittamAM eka navIna vicArano camakAra thayo. nigro mahilA mArgAreTa paeNTrikano jamaNo hAtha nakAmo che ane amerikana zveta yuvatI rUthano DAbo hAtha nakAmo che, paNa mArgAreTano DAbo ane rUthano jamaNo hAtha bhegA maLe to ? jo baMnenA A hAtha bhegA thAya, to teo jarUra piyAno vagADI zake. jIvanano parama AnaMda punaH prApta eka hAtha zveta, bIjo hAtha zyAma ! * 63 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI zake. milIe baMnene potAno A vicAra kahyo. A vAte mArgAreTa ane rUthane UMDA vicAramAM DubADI dIdho. emanI nirAza AMkhomAM AzAno camakAro jAgyo, mArgAreTa ane rUtha vAte vaLagyAM, kayAM kayAM gIto vagADatAM AvaDe che enI carcAmAM DUbI gayAM. eka evo sonerI divasa Avyo ke jyAre piyAnonI baeNnca para A be mahilAo pAse pAse besIne piyAno vagADavA lAgI. piyAno para eka lAMbA sudRDha kALA hAthanI AMgaLIo pharatI hatI, to enI vacce bIjI thoDI karacalIvALI zveta hAthanI AMgaLIo ramatI hatI. A zveta ane zyAma hAtha piyAnonI 'ibonI' ane 'AyavarI' kI para pharavA lAgyA. mArgAreTa ane rUtha baMnenA hRdayamAM pharI eka vAra piyAnonA sUra guMjavA lAgyA ane teya ekasAthe ! lAgaNIbhInA hRdayamAM jAgelA saMgItanA sUro e baMne vaccenuM sAmya bIjA ghaNA sAmyanA saMketo ApI gayuM. mArgAreTa ane rUtha baMnee pati ane putra gumAvyA hatA. baMnene prapautrIo hatI. baMnenA hRdayamAM zAzvata saMgItanI guMja hatI, pachI to baMne divasonA divaso sudhI sAthe maLIne piyAno vagADavA lAgyAM. mArgAreTa eno pakSaghAtanI asara pAmelo hAtha rUthanI pITha para rAkhatI hatI ane rUtha eno cetanahIna DAbo hAtha mArgAreTanA dhUMTaNa para TekavI rAkhatI hatI. rUthano zveta hAtha 'maeNlaDI' vagADato hato ane mArgAreTano majabUta DAbo hAtha 'empanizamenTa' vagADato hato. baMnee divasonA divaso sudhI A rIte piyAno vagADavAnI tAlIma lIdhI. kyAreka mArgAreTa cUkI jAya, to kvacita rUtha bhUlI jAya ! kyAreka bhUtakALanI baMne hAthe vagADavAnI Teva thApa khavaDAvatI to kyAreka mArgAreTanI kI-cAvI rUtha dabAvI detI ! bhUlo thAya eTale baMne hasI paDe. sarasa taraja vAge to beya ekabIjAne dhanyavAda Ape ! athAga prayatna kare ane pArAvAra bhUlanA mahAsAgarane pAra karIne mArgAreTa ne rUthanI joDI Akhare saphaLatAne kinAre AvI, paMrAlisisano kAramo AghAta pAmelI be mahilAo emanA eka eka hAthathI piyAno vAdana kare che 64 * jIvI jANanArA Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e hakIkate comera Azcarya jamAvyuM. sahune emanI sAdhanA joIne kutUhala thatuM. thoDA ja samayamAM mArgAreTa ane rUthanI joDI jANItI thaI gaI ane emanuM piyAnovAdana prakhyAta banatuM gayuM. baMnenA jIvana ane saMgItanuM sAmyA sahune tAjuba karatuM hatuM. vaLI, piyAno para teo koI sAmAnya saMgIta vagADatAM nahotAM, paNa copalIna, bAtha ane bithovana jevA mahAna vAdakonI racanA baMne sAthe maLIne prastuta karatAM hatAM. nizALo ane carcAmAM A viziSTa belaDInuM piyAnovAdana yojAvA lAgyuM. Telivijhana para emanA kAryakramo prasArita thayA. siniyara siTijhana mATenI klabomAM siniyara siTijhana mArgAreTa ane rUthanA kAryakramo lokapriya banI gayA. vaLI apaMgo mATenAM punarvAsa kendromAM A be prauDha mahilAonA kAryakramo preraka banI gayA. mArgAreTa ane rUthanI joDI Thera Thera jANItI banI gaI. mArgAreTe kahyuM, "mAruM saMgIta chInavAI gayuM hatuM, paNa Izvare mane rUthanA rUpe pAchuM ApyuM." chellAM keTalAMya varSothI piyAno baeNnca para paDakhopaDakha besIne saMgIta vagADatI rUtha to kahe che ke, "A Izvarano ja camatkAra ke jeNe amane baMnene meLavI ApyAM." saMgItamAM jema sUra ane tAla hoya, piyAnomAM jema 'ibonI' ane 'AyavarI' hoya, basa evAM ja che. mArgAreTa paeNTrika ane rUtha ijhenabarga. ] eka hAtha zveta, bIjo hAtha zyAma ! * 65 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgaranA peTALamAMthI motInI khoja rastA para cIMtharehAla rakhaDatAM, bhIkha mAgatAM, laDatAM, jhaghaDatAM ke ALasathI koI khUNe kaNasatAM pahelAM bALakonI jiMdagI e kamanasIbI ane badanasIbInI karuNa ane dAruNa kahAnI hoya che. e mAsUma, nirAdhAra ane lAcAra bALakone keTalIya mAnasika ane zArIrika pajavaNInA bhoga banavuM paDe che. mArapITa ane trAsa sahana karavo paDe che ane gunAkhorInI duniyAmAM dhakelAI jaIne motathI ya badatara jIvana jIvavuM paDe che. philipAinsanA epharena panAphaloriDAne enI bAlyAvasthAmAM eka vAra AvI rakhaDu tophAnI chokarAonI ToLIe khUba pajavyo hato. ene dhakkA mAryA, enI pAsethI paisA jhUMTavI lIdhA ane e badhAe bhegA maLIne thoDo methIpAka paNa Apyo. mAMDa mAMDa e ToLInI cuMgAlamAMthI ephana penAphaloriDA Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 56 46) 10 e are the CINGE! rakhaDu bALako mATe ThelaNagADImAM nizALa calAvato epharena chUTyo ! epharenane pahelAM to e ghaTanAthI tIvra AghAta lAgyo. divaso sudhI bhayanA othAra heThaLa jIvato rahyo, paraMtu eka divasa eNe nakkI karyuM ke AvI rakhaDu ToLI sAthe veranI vasUlAta karavAno koI artha nathI. emane to jiMdagIno sAco rAha cIMdhavo joIe. emanA pratye dhRNA ke tiraskArane badale sabhAva ane AtmIyatA dAkhavavAM joIe. AthI eNe 1997mAM eka saMsthAnI sthApanA karI ane enuM nAma rAkhyuM 'DAinemika TIna kaMpanI'. soLa varSanA epharanano irAdo evo hato ke pAMcathI paMdara varSanAM raste 2jhaLatAM garIba, nirakSara bALakone eka jagAe ekaThAM karavAM ane emane Tebala, khurazI, pena ane pustako ApIne bhaNavA besADavA. enI sAme virATa samasyA e UbhI thaI ke AvAM bALakone zikSaNa ApavuM kaI rIte ? emAM paNa kevAiTa jevA philipAinsanA ati garIba pradezamAM to nizALomAMya pUrI sagavaDa na maLe, tyAM Tebala-khurazI dharAvatI mobAila nizALanI kalpanA kyAMthI karavI ? sAme pArAvAra muzkelIo hatI, paNa enI sAthe epharena penAloriDAno eka hetu hato ke mAre A bALakonA dilamAM jJAna ane sad-AcAranI jyota jalAvavI che. sAgaranA peTALamAMthI motInI khoja * 67 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emanA bhItaramAM dharabAyelA ane hRdayanA koI khUNe dhakelAI gayelA tejanuM zikSaNanA mAdhyamathI prAgaTya karavuM che. e vicAravA lAgyo ke A pRthvI keTalAM badhAM ratnothI bharapUra che! garIba ane tavaMgara, yuvAna ane vRddha, bhinna bhinna AkAra ane kadanA raMgaberaMgI mAnavothI paripUrNa che. are ! A duniyA to eka sarasa majAnA phUlabuTTA dharAvatI nakazIdAra cAkaLA jevI che ane emAM dareka vyaktinI aMdara eka mUlyavAna ratna chupAyeluM che. e ratnano prakAza pAmavAne mATe tamAre tamArI bhItara jovuM paDe ane hRdayanA koI khUNAmAM chupAyelA e hIrAne zodhI zodhIne bahAra ANavo paDe. basa ! mAre koI paNa bhoge A kAma karavuM. sAgaranA taLiye jaIne motI khoLI lAvuM ! A vicAra ane bhAvanA sAthe epharene potAnI zikSaNapravRttino prAraMbha karyo. soLa varSanA A yuvAnane eka svapna lAdhI gayuM hatuM. potAnA A svapnanA sathavAre kampyUTara TeknolaoNjImAM padavI dharAvanAra epharene kAmagIrI zarU karI. sAme gaTaranA kIDA jevuM jIvana jIvatAM bALakone sudhAravAnI vAta hatI ane e mATe epharene vIsa sabhyonI sAthe eka phrenDazipa klaba zarU karI. A klabamAM epharenane sahu koI 'kyuA epha' eTale ke 'bradhara epha' tarIke oLakhatA hatA. eNe pAMcathI paMdara varSanAM rakhaDu bALako mATe eka ramaNIya kalpanA karI. eNe emane gunAkhorInI jiMdagI jIvavAnA vikalpamAM zikSaNa ApavAnuM zarU karyuM. e satata kaheto ke zALAe javAnI vayanAM bALakone mATe zALAmAM pAchA mokalavAM che. potAnA svapnanI siddhi mATe epharene hAthalArIomAM pustako, lekhanasAmagrI, Tebalo ane khurazIo rAkhavAnuM zarU karyuM. enI A ThelaNagADImAM bALakone ane samaya jatAM nirakSara vaDIlone paNa lakhavAvAMcavAnI suvidhA UbhI karI. ATalethI epharena aTakyo nahIM ! enuM svapna to AvAM behAla bALakonA bhItaranuM teja pragaTa karavAnuM hatuM. dhIre dhIre ThelaNagADImAM cAlatI nizALamAM garIba bALakonAM kauzalya vadhAravAnA kAryakramo ane sva-vikAsanI pravRttionuM Ayojana karavA lAgyo. A bALakomAM jIvananuM mahattva, potAnI jAtanI oLakha ane yuvAnImAM naitikatAnAM mUlyo vize sabhAnatA keLavavAnuM kAma zarU karyuM. enI A hAthalArImAM cAlatI zALAmAM athavA kaho ke gatizIla vargakhaMDamAM garIba ane rakhaDu bALakone gaNitazAstrathI mAMDIne ArogyazAstra sudhInA viSayo 68 * jIvI jANanArA Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ epharena ane tenI lAgADIvALI skUla zIkhavavAnuM zarU karyuM. emanA ajJAnano aMdhakAra aLago karavA uparAMta emanuM jIvana UjaLuM banAvavuM hatuM. A jarUriyAtamaMda bALakone maeNDikala sAravAra ane pauSTika AhAra paNa ApavA lAgyo. majAnI vAta e che ke philipAinsanI nizALomAM zALA choDI detAM bALakonuM pramANa vadhu hatuM, jyAre epharenanA gatizIla vargakhaMDamAM abhyAsa karanArA vidyArthIo niyamita hAjarI ApavA lAgyA. emAMthI 85 thI 90 TakA jeTalAM bALako to zALAzikSaNa sAthe samaya jatAM joDAI gayA, to bAkInAM keTalAMka nirakSaramAMthI zikSita banelAM bALako epharenanI sAthe enA gatizIla vargakhaMDanAM sabhya banI gayAM. epharena A bALako pratye emanA vaDIlabaMdhu jevuM valaNa rAkhe che. e jANe che ke A bALakone kaparI Arthika paristhiti, ativicitra saMjogo athavA to asAmAjika ToLakInA dabANane vaza thaIne behAlInI jiMdagI jIvavI paDe che. epharena emane jIvanano judo rAha apanAvavAnI samaja Ape che ane te mATe emano mArgadarzaka bane che. eno irAdo A bALako ke kizorone mAtra zikSita banAvavAno ja nathI, paraMtu emanAmAM paryAvaraNa, sAgaranA peTALamAMthI motInI khoja * 69 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhAra, saMskRti, zAMti ane svAthya mATenI jAgRti jagADavAno che. A bALakomAM saMskAra siMcana karavuM, e emanI varSonI bUrI Adato ane kuTevone kAraNe loDhAnA caNA cAvavA jevuM banI rahetuM. kyAreka rakhaDu bALako ekAgra banIne abhyAsa karatAM nahIM, to kyAreka bUrI Adatono zikAra banI jatAM. AvI paristhiti hovA chatAM epharene hakArAtmaka valaNathI kAma lIdhuM. niSphaLatAo sAme namyo nahIM. enI 'DAyanemika Tina kaMpanI' pAse Aje 2000 jeTalA mArgadarzaka sabhyo che, je o dUra-dUranA pradezomAM jaIne vAcana ane lekhana mATenuM mULabhUta zikSaNa Ape che. epharena ponAphaloriDAnA AvA vargakhaMDo 'keriTona klAsarUma' tarIke oLakhAya che. A vargakhaMDomAM A chokarAonuM zUnyamAMthI sarjana karavAmAM Ave che. pahelAM emane vAcana-lekhanano mahimA samajAvAya che. umadA jIvana jIvavAnA pATha zIkhavAya che. e rakhaDu vidyArthIone thayelA ghA ane ujharaDAnI nAnI-moTI pATApiMDI kare che ane enI sAthosAtha emane ArogyanA pAyAnA siddhAMto zIkhave che. A vargakhaMDonA samUhamAM eka 2matagamatanuM kendra paNa AveluM hoya che. emAM sarasa majAnAM ramakaDAM ane bALako hoMze hoMze vAMce evAM pustako hoya che. epharena jANe che ke A bhUkhyAM bALakone mATe sauthI pahelI vAta bhojana che, AthI e dare ka beThakane aMte bALako ane kizorone kaeNnTInamAM nAstA mATe mokale che. bhUkhyAM bALakone mATe AhAraprApti e prAthamika prerakabaLa banI rahe che, jyAre enA 2matagamatanA kendramAM kayUTara laeNba paNa sAmela che ane emAM besIne A bALako kamyuTara para zaikSaNika ramata rame che. kayUTarano paricaya sadhAtAM temane dhIre dhIre inTaraneTano kevI rIte upayoga karAya te zIkhavavAmAM Ave che ane Ama sAkSaratAnA kAryakramanuM vistaraNa thatuM jAya che. rastA para, sTezana para ke zerImAM gaMdI ane azlIla gALo bolato bALaka ahIM zikSaNa pAmIne umadA jIvananI vAta karato thAya che. rakhaDavAmAM jiMdagI pasAra karanAro bALake ahIM kayUTara ane inTaraneTanA upayogathI duniyA AkhInuM jJAna meLave che. mavAlIonA hAthe mArapITa khAnArA bALakane ahIM monTesorI paddhatie zikSaNa maLe che. ahIM bALakanAM mAtApitAne eka phorma bharavuM paDe che, jemAM e khAtarI Ape che ke 70 * jIvI jANanArA Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AUTIO rakhaDu bALako, puza kArTa klAsarUma ane potAnI TIma sAthe ekrena emanAM bALako niyamitapaNe zALAmAM Avaze. A gatizIla vargakhaMDa kyAM cAle che ? e cotarapha kacarAno Dhagalo thayo hoya tevA zahera ke gAmanA dUranA vistAramAM ke gAmane cheDe AvelA sthAnika kabrastAnamAM paNa cAle che. sAmAjika saMsthAnA sabhAkhaMDomAM ane khIcokhIca bharelA bajAramAM paNa e cAlatA hoya. kacaro ekatrita karavAnA vistAramAM sitterathI eMsI jeTalA vidyArthIo zikSaNa meLave che. AkhI zerIne e vargamAM parivartana karI de che. A vargamAM tamAma bALakone ekaThAM karIne ekasAthe abhyAsa karAvavAmAM Avato nathI. enAM pAMca jUtha hoya, paheluM jUtha nirakSara bALakonuM, bIjuM jUtha bAlamaMdiranAM bALakonuM, trIjuM jUtha 1 thI 3 dhoraNa sudhInAM bALakonuM, cothuM jUtha 4 thI 6 dhoraNa sudhInAM bALakonuM ane pAMcamuM jUtha 19 varSa sudhInA yuvakonuM. 1997mAM sthapAyelA A saMgaThanamAM Aje 10,000 sabhyo kAryarata che. Ane pariNAme A vistAranI gunAkhorI ochI thaI gaI. ghaNAM kuTuMbo evAM hatAM ke jemane mATe bALakone zALAmAM mokalavAM paravaDe tema na hatuM. emane mATe A gatizIla zALAo vikalpa banI gaI. A vistAranI tophAnI, rakhaDu ToLakImAM phasAyelAM mAsuma bALako have 'DAyanemika Tina kaMpanI nAM vidyArthIo banI gayAM che ! sAgaranA peTALamAMthI motInI khoja * 71 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ epharenanA svapnanI UMcAI amApa che. atyAre e kevAiTa ane manilA vistAramAM evI jagA zodhI rahyA che ke jyAM bALakone mATe zikSaNanI suvidhA sAthe vizALa pustakAlaya hoya, rahevA mATe chAtrAlaya hoya, khelavA mATe ramatanuM medAna hoya ane pazupaMkhIono paricaya keLavavA mATe vizALa abhayAraNya hoya, epharena hasatAM hasatAM kahe che ke enuM svapna to zikSaNapradhAna banavAnuM che ane enI icchA to zikSakanAM mUlyomAM pAradarzakatA lAvavAnI che. Aje epharena penAloriDAnI kIrti enA vatana philipAinsanA kevAiTanI hada oLaMgIne jagatabharamAM phelAI cUkI che. eka samaye paDozIo epharenanI A dhUna joIne enI majAka karatA hatA. koI ene pAgala mAnatA, to koI ene azakya sAme bAtha bhIDanAro samajatA, paraMtu Aje e sahu epharenane mATe gaurava anubhave che, kAraNa ke enI saMsthA dvArA Aja sudhImAM doDha lAkha bALakone zikSaNa meLavyuM che. A zikSaNane pariNAme jemane gunAkhorInI aMdhArI duniyAmAM jIvavuM paDe tema hatuM, teo Aje samAjamAM sanmAnabharyA sthAne pahoMcyA che. eNe 'puza kArTa klAsarUma' dvArA zikSaNane gatimAna (mobAila) karIne ghaNuM moTuM parivartana karyuM. eNe banAvelI zikSaNanI hAthalArInI pratikRti banavA lAgI che, paraMtu epharena enI koI peTanTa ke phrencAijha levA cAhato nathI, e to sAme cAlIne kahe che ke amArI A paddhati apanAvIne amane madada karo, amArA anubhavamAMthI preraNA lo ane bIjAne preraNA Apo. enuM eka priya sUtra e che ke, 'tame joyelA svapna mujaba tame parivartanazIla bano ane duniyAne jenI jarUra che te pramANe parivartanazIla bano." Aje 32 varSanA A philipinoe asaMkhya bALako ane AdheDa vayanI uMmaranI vyaktionA kAdavakIcaDathI bharelA jIvanamAM vikasita kamaLa samAna tejasvI bhaviSya racI dIdhuM. 72 * jIvI jANanArA Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UMcuM tAka nizAna jiMdagI ajIbo-garIba che ! kaI kSaNe jiMdagI kevo moDa leze, enI kone khabara | 'na jANyuM jAnakI nAthe, kAle zuM thavAnuM che ?' AvatIkAlanuM e akaLa rahasya mAnavIne sadaiva mUMjhavatuM rahyuM che. enI jiMdagInI teja raphatAramAM ekAeka eka evo aNadhAryo vaLAMka Ave ke AkhI jiMdagI uparataLe thaI jAya ! khuzAlIthI lahalahAtuM jIvana ekAeka ujjaDa ane gamagIna banI jAya. zaktinA vahetA dhodha jevI jiMdagI azakta ane dayanIya avasthAmAM sarI paDe. jIvanapravRttinI teja gatine vedanAjanaka niSkriyatA ane nirAzA gherI vaLe. orthopeDika sarjana DaoN. ramela TeDanA jIvanamAM eka Avo ja aNakalayo DaoN. ramela TeDa Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhaMjhAvAta Avyo. evo dharatIkaMpa Avyo ke jyAM jamInadosta thayelI imArata pharI UbhI thAya evuM kadI lAgatuM nahotuM. rojanA 60 jeTalA dardIone tapAsanArA A oNrthopeDika sarjana varSa daramiyAna eka hajAra jeTalI sarjarI karatA hatA. vaLI emAMthI nirAMta maLatAM thoDo samaya patnI ketharIna ane parivAra sAthe hasI-majAkamAM gALatA hatA ane ravivAranI rajAnA divasanA ghaNA kalAko gaoNlphanI manapasaMda ramatanA medAna para gujAratA hatA. jiMdagImAM moja hatI, zarIramAM zakti ane vyavasAyamAM sArI kamANI hatI, paNa evAmAM AjathI Azare be varSa agAu eka aNadhArI bImArI lAgu paDI. oNrthopeDika sarjana karoDarajjunI bImArIthI evA gherAI gayA ke eno aMta kamarathI nIcenA bhAganA paeNrAlisisamAM Avyo. sarjana hoya, satata doDadhAma karatA hoya, eka pachI eka dardIne tapAsatA hoya, lAMbo samaya cAlanArI koNI, paga, kAMDAM, DhAMkaNI ane khabhAnI sarjarI karatA hoya ane emane khuda lAcAra, bImAra ane niSkriya thaIne vhIlacaranA sahAre jIvavuM paDe te kevuM ? vaLI, kamarethI paeNrAlisisa thayo hoya eTale ghaNI saMbhALa levAnI. kamarathI nIceno zarIrano koI bhAga kAma kare nahIM. samatolana jALavavA mATe paTTo paheravo paDe ane have jyAM vhIlacera para jIvavAnI vAta hatI, tyAM gaoNlpha khelavAnI ke bhaviSyamAM oNparezana karavAnI kalpanA to kyAMthI thAya ? paNa DaoN. ramela TeDano eka jIvanamaMtra hato, 'jo tamArI dRSTi nIcenI bAjue haze, to tame jyAM hazo tyAMthI paNa pheMkAI jazo.' emanA manamAM prabaLa AzAvAda hato. 'UMcuM tAka nizAna' e emano priya Adarza ! potAnI ramUjI vRttithI manamAM AvatAM hatAzAnAM vAdaLone khaMkherI nAkhatA hatA ane game te thAya to paNa aDaga rahevAno saMkalpa sevyo hato. potAnI takalIphanI eke vAta paricitone kare nahIM. enAM rodaNAM raDavAM e to dUranI vAta rahI, koI emanI zArIrika avadazA joIne dayAbharyAM vacano uccAre, e saheje pasaMda nahIM. atyaMta kharAba paristhiti hatI, tyAre paNa potAnA aMgata mitrane potAnI pArAvAra zArIrika muzkelIo ane 74 * jIvI jANanArA Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ilekTrika hIlacaeNra sAthe DaoN. ramela TeDa mAnasika viTaMbaNAnI vAta ke varNana lakhavAne badale mAtra eTaluM ja lakhyuM, 'hamaNAM kharAba divaso jAya che.' | jiMdagIno vaLAMka kevo Avaze enI DaoN. ramela TeDane kalpanA nahotI. have karavuM paNa zuM ? jANe haryAbharyA bAga jevI jiMdagI ekAeka ujjaDa thaI gaI na hoya ! satata pravRttizIla sarjanane have eka DagaluM bharavA mATe paNa vahIlacaeNrano sahAro levo paDato. ema karavA jatAM pArAvAra zArIrika vedanA anubhavavI paDatI. AvI majabUra jiMdagI para eka vAra to evI napharata jAgI ke mAthA para rivolvara tAkIne goLIthI jiMdagIno aMta ANI dauM ! paNa e samaye vahAlI patnI ketharIna yAda AvI. potAnAM saMtAno ane pautronI chabI manamAM UbharI AvI ane sarjane ekAeka manamAM vIjaLInI peThe camakelA e vicArane sadAne mATe rukhasada ApI. vicAra karyo ke gaoNlphanI ramata ramavA jAuM to kevuM ! enA vizALa medAna para moTara saMcAlita vahIlacaeNrathI harI-pharI zakAze. e hariyALA medAnane joIne manamAM AnaMda thaze ane manapasaMda golphanI ramatamAM khelavAthI thoDI UMcuM tAka nizAna * 75 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ majA paNa Avaze. gaoNlphanA medAna para gayA. moTara saMcAlita gaoNlphacaeNrano upayoga karIne e baMne hAtha vaDe TaTTAra rahI saheja nIce jhUkavA mATe sakSama banyA ane dhIre dhIre daDAne basso vAra jeTalo dUra phaTakAravA lAgyA. potAnI priya ramatamAM bhAga levAnuM to zarU karyuM. have priya pravRttino punaHprAraMbha karavAnI icchA jAgI. bhAnI sarjarInA A niSNAta sarjana oNparezana khaMDamAM pAchA jaIne oNparezana karavA cAhatA hatA. mitrone to lAgyuM ke sarjana bicArA havAI kalpanAomAM rAce che ! mananI nirbaLatAne kAraNe kadAca AvA azakya vicAro ghara karI jatA haze, paraMtu DaoN. ramela TeDanI patnI kaeNtharIna potAnA patinA dilano utkaTa jusso barAbara jALavatI hatI. paeNrAlisisane kAraNe zArIrika takalIphono hasate mukhe sAmano karavAnI emanI AzAvAdI bhAvanA jotI hatI. Avo utkaTa jusso joIne svayaM kaeNtharIne kahyuM, 'tame jema gaoNlphanA medAna para gayA ane golpha ramyA, e ja rIte oNparezana thiyeTaramAM jaIne dardIonAM hADakAMnAM oNparezana karazo ja, emAM mane koI zaMkA nathI.' vaLI A oNrthopeDika sarjananuM kAma mAtra thoDIka davAo lakhI ApavAnuM ke meDikala TesTanI sUcanAo ApavAnuM nahotuM, paraMtu oNparezana Tebala para dardInuM oNparezana karavAnuM hatuM. DaoN. ramelanA manamAM eka ja vAta hatI ke 'jiMdagImAM tamArI pAse hoya te chinavAI jAya tyAre tene punaH meLavavA mATe prabaLa puruSArtha karo' ane evA prabaLa puruSArthanA prAraMbhe emaNo progresa vesTa haoNspiTala ane bAnsa jyuiza haoNspiTalanA presiDenTa jhona enTano saMparka sAdhyo. A jahona enTe sarjarInA pozAkamAM ilekTrika vahIlacaeNranI madadathI DaoN. ramela TeDane oNparezana thiyeTaramAM oparezana karI zake evI goThavaNa karI ApI. progresa vesTa haoNspiTalanuM oNparezana thiyeTara para pakSAghAtagrasta sarjanane anukULa Ave tevuM hatuM. jUnI haoNspiTalomAM AvI sagavaDa nahotI, paraMtu A haoNspiTalamAM enA jaMturahita oNparezana thiyeTaramAM DaoNkTaranI hIlacaeNrane jaMturahita kapaDAMthI AvarI levAya tevI vyavasthA hatI. | DaoN. 2mela TeDanA jIvanamAM AzAnuM navuM prabhAta UgyuM. emane thiyeTaramAM 76 * jIvI jANanArA Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ilekTrika vhIlacaeNra sAthe oparezana karatA DaoN. ramela TeDa oNparezana karavAnI paravAnagI maLI. haoNspiTalanA presiDenTa jhona enTa A DaoNkTarane cha varSathI oLakhatA hatA ane pratikULatA para saMkalpabaLathI vijaya meLavavAnI DaoN. ramela TeDanI zakti para ApharIna pokArI gayA hatA. sarjana pahelI vAra vahIlacaeNramAM besIne oNparezana thiyeTara bhaNI gayA. emanI patnI kaeNtharIne emane vahAlabharyuM AliMgana ApyuM. oNparezana thiyeTaranA sTAphanI tALIonA gaDagaDATa vacce A sarjane 2012nA DisembaramAM Deva zelTananuM oparezana karavA gayA. majAnI vAta e hatI ke Deva zelTananI patnInuM varSo pahelAM DaoN. ramela TeDe ja oNparezana karyuM hatuM. zelTanane emanI pAse oNparezana karAvavAnI utsukatA hatI ane tethI emaNe e samaye kahyuM, 'mane saheja paNa ciMtA thatI nathI. huM to tamane tamArA niyamita kramamAM jovA mATe Atura chuM.' A samaye DaoN. ramela TeDe potAnI vhIlaceramAM besatAM zelTana sAthe haLavI majAka karatAM kahyuM, 'tame oNparezana samaye mArA caherAne barAbara jojo. jo caherAno raMga badalAI gayo hoya, to mAnajo ke kaMIka aghaTita banyuM che.' UMcuM tAka nizAna + 77 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarjananuM A oNparezana saphaLa rahyuM ane e divasa pachI emaNe Aja sudhI pAchA vaLIne joyuM nathI. vaLI perAlisisanI sthitine lAbhadAyI mAnIne ramela kahe che ke have huM sAva badalAI gayo chuM. dardIne vadhAre sArI rIte sAMbhaLuM chuM ane emanA pratye vizeSa sahAnubhUti dAkhavI zakuM chuM. emanI paristhitine AtmasAt karI zakuM chuM ane evI paristhitino emanI jiMdagI para kevo prabhAva paDyo haze, tenI paNa vadhu sArI kalpanA karI zakuM chuM. DaoNkTara khuda senTa lUisa punarvasana kendramAM rahyA hatA. ahIM pakSAghAtathI pIDAtA aneka lokone jIvanano paDakAra jhIlIne jIvatA, jhajhUmatA ane kadI hAra na mAnatA joyA hatA, tethI Aje emanA manamAM AzA che ke te Avo paDakAra jhIlatA lokone huM madada karI zakIza. dardInI khUba kALajI lenArA sarjana tarIke ramelane oLakhatI emanI pezanTa lijhA kahe che, 'emanI pAse meM DAbA kAMDAnI sarjarI karAvI ane enA pariNAmathI huM eTalI badhI khuza hatI ke huM mArA jamaNA kAMDAnI sarjarI karAvavA emanI pAse pAchI AvI, vhIlacera para rahIne oNparezana karavAmAM emane koI maryAdA naDatI nahotI. mArA khyAla pramANe sarjana oNparezana karatI vakhate temanA hAtha, jJAna ane sUjhano upayoga kare che, nahIM ke pagano.' Aje DaoN. ramela agAunI jema ja oNparezana thiyeTaramAM badhuM kAma kare che. rojiMdI kasarata vaDe potAnI zArIrika tAkAta jALavI rAkhe che, to patnI kaeNtharInanA protsAhana ane samarpita kuTuMbIjanone kAraNe emanA manobaLane UnI AMca AvatI nathI. haoNspiTalamAM kuzaLa sarjana tarIke pharI ramelanI khyAti phelAvA lAgI. koNI, kAMDuM, paga ane DhAMkaNInAM hADakAMnI hIlacaeNramAM beThA beThA sarjarI karI zakatA hatA, paNa manamAM satata eka vasavaso hato. emanI sauthI priya sarjarI to khabhAnA sAMdhAnA hADakAMnI hatI. manamAM evuM svapna hatuM ke pharI potAnI e kuzaLatAthI dardIonuM kaSTanivAraNa karI zakaze ? badhuM zakya banyuM, paNa khabhAnI sarjarI zakya na banI. AnuM kAraNa eTaluM ja khabhAnI sarjarI mATe UbhA rahIne oNparezana karavuM paDe. vhIlacera parathI teo dardInA khabhAnA sAMdhA sudhI pahoMcI zake tema nahotuM. je vhIlacaeNranI sahAyathI haratA pharatA 78 * jIvI jANanArA Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya, te vaLI UbhA rahIne kaI rIte oNparezana karI zake ? manamAM dhyeya ane hRdayamAM saMkalpa hato. pariNAme emaNe sTenDiMga hIlacaeNranI kalpanA karI ane Akhare AvI vhIlacaeNra paNa banI. haoNspiTalanA taMtre emane pAMtrIsa hajAra DaoNlaranI A sTenDiMga vahIlacaeNra kharIdavAnI saMmati ApI. A sTenDiMga vahIlacaeNramAM sITa belTa ane cesTa belTanI evI vyavasthA hatI ke ene kAraNe emane UbhA rahevA mATe pUrato Teko maLI raheto hato. khabhAnI sarjarImAM dardIne besavuM paDe ane sarjanane UbhA rahevuM paDe. sTenDa apa vahIlacaeNranI madadathI A sarjana pharI potAnA pasaMdIdA khabhAnA sAMdhAnAM oNparezana karavA lAgyA. khabhAnAM hADakAMnI sarjarI karatI vakhate TaTTAra rahevA mATe paTTo bAMdhavo to anivArya hato, paNa paTTo bAMdhavAthI oNparezana karavAnI tAkAta AvI jAya tema hotuM nathI. Ane mATe mAnasika taiyArI ane koThAsUjhanI jarUra hoya che. A sarjana kahe che ke A tAkAta emane emanI patnI, AtmIya parivArajano ane potAnA saMkalpabaLamAMthI maLI che. Aje vahIlacaeNramAM besIne ke sTenDa apa caeNramAM UbhA rahIne A sarjana oNparezana karI rahyA che ! pratikULatA sAme mAnavIya puruSArthe meLavelA vijayanuM sAkSAt dRSTAMta banI gayA che ! UMcuM tAka nizAna + 79 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 rAyana releka rAyana relenI jalayAtrA pahelA dhoraNamAM abhyAsa karatA sAta varSanA bALakanI duniyA kevI hoya ? paMkhInI jema pAMkho phaphaDAvIne enuM manaDuM mugdhatAnA AkAzamAM ahIM-tahIM ghUmavAnI AzA rAkhatuM hoya, pataMgiyAnI jema eka phUla parathI UDIne bIjA phUla para besavAnI moja mANavA cAhatuM hoya, nAnakaDI sAikala laIne gharanA kampAunDamAM AMTo lagAvIne Amatema ghUmavAno vicAra karatuM hoya ! A bALakanI sRSTimAM bhAtabhAtanA raMgo ane taraMgo hoya, jAtajAtanI kalpanAo hoya, khelakUdano AnaMda hoya ane sAthenI moja hoya. 1991nI 31mI mee janmelo rAyana releka sAva judI mATIno bALaka. ene krisTamasamAM kaI bheTa maLaze e aMge Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahejeya romAMca nahoto. mobAila laIne gema khelavAnI koI AturatA nahotI. AnuM kAraNa e ke pahelA dhoraNamAM bhaNatA rAyana rela kane enAM vargazikSikA presTe evI vAta karI ke ApaNe badhA to sukhI chIe, savAra paDe ane ApaNI sauthI pahelI jarUriyAta pANI ApaNane AsAnIthI maLI rahe. paNa koIne pANI vinA calAvavuM paDe to zuM thAya ? na kapaDAM dhovAya, na snAna thAya ane pANI pIdhA vinA to jIvana kaI rIte jIvI zakAya ? rAyanane zikSikAnI vAta barAbara samajAtI hatI, paraMtu emAM jyAre vargazikSikAe ene kahyuM, 'A dharatI para AvelA vizALa AphrikA khaMDanA keTalAya dezomAM lokone pIvAnuM svaccha pANI maLatuM nathI. dUSita pANIne kAraNe lAkho kumaLAM bALako rogothI gherAI jAya che. sAva durbaLa banI jAya che ane keTalAMka to karuNa rIte mRtyu pAme che." vaLI vargazikSikAe ema paNa kahyuM ke AphrikAmAM keTalIka jagAe to kalAko sudhI satata pagapALA cAlIne dUranA sthaLe pANI bharavA javuM paDe che ane ATalI AkarI mahenate maLeluM e pANI cokhkhuMya hotuM nathI. A sAMbhaLIne nAnakaDA rAyananI duniyAmAM manomaMthanonuM vegIluM vAvAjhoDuM sarjAyuM. eNe pahelAM potAnI jAtane kendramAM rAkhIne vicAra karyo. ene thayuM ke huM to jyAre icchuM, tyAre mane bAjumAM ja pANI maLe che ane te paNa cokhkhacaNAke, mArI AsapAsanA lokone paNa AsAnIthI cokhkhuM pANI maLI rahe che. jo mane AvuM cokhkhuM pANI maLe, mArI AsapAsanA lokone paNa cokhkhuM pANI maLe, to AphrikAnA lokone kema cokhkhuM pANI na maLe ? rAyananA manamAM A vicAra ghUmI rahyo. jyAre jyAre e pANI pIe, tyAre ene AphrikAnuM smaraNa thatuM. manomana nakkI karyuM ke game te thAya, paNa AphrikAnA koI eka gAmamAM mAre kUvo khodAvavo che. kUvo khodAvavA mATenI rakama ekaThI karavAnI zarUAta eNe potAnI jAtathI karI. e khissA-kharcI bacAvavA lAgyo, eka eka karIne thoDA DaoNlara bhegA thayA. eNe enAM mammIpappAne kahyuM ke mAre na sAikala joIe, na mobAila joIe, mArI to eka kUvo khodAvavAnI icchA che ane te paNa AphrikAnA koI tarasyA gAmamAM. eNe pappA-mammIne pUchayuM ke A kAma mATe keTalA paisA joIe ? emaNe rAyana relekanI jalayAtrA ... 81 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahyuM ke ochAmAM ochA sittera DaoNlara hoya, to A kAma pAra paDe. rAyana A vAta nizALamAM potAnA goThiyAone ka2vA lAgyo. e kaheto ke je pANI ApaNuM jIvana che, evuM pANI duniyAmAM sahu koIne maLavuM joIe. ApaNane maLe ane bIjAne na maLe athavA to dUSita pANI maLe, te kema cAle ? AkhI vAta samajAvIne e kaheto ke mAre AphrikAnA koI gAmamAM kUvo banAvavo che. Azare sittera DaoNlarano kharca che. tame mane AmAM sahAya karo. ane Akhare bALaka rAyananA jIvanamAM sonerI divasa Ugyo. eNe bacAvelI khissAkharcI ane goThiyAo ane paDozIoe ApelI nAnI nAnI 2kama bhegI karatAM sittera DaoNlara ekatra thayA. sAta varSanA A bALakanuM hRdaya nAcI UThyuM. bhAre umaMgathI eNe AphrikAmAM pANI mATe kUvo gALavAnuM kAma karatI vaoNTara kena nAmanI ejansIno saMparka sAdhyo. eNe potAnA manorathanI vAta lakhI. kahyuM ke sittera DaoNlara bhegA karI cUkyo che. kUvo khodAvavA mATe kyAM mokalavA te jaNAvazo. vaoNTara kene rAyanane uttara Apyo ke sittera DaoNlarathI to kazuM na vaLe! Ane mATe ochAmAM ochA be hajAra DaoNlara joIe. rAyana relekanuM svapna siddha thavAnI ghaDI AvI ane ekAeka adRzya thaI gayuM ! kyAM sittera DaoNlara ane kyAM be hajAra DaoNlara ! ghaNI mahenata pachI sittera DaoNlara bhegA karyA hatA, have be hajAra DaoNlara bhegA karavA e koI AsAna kAma nahotuM. rAyananA manamAM eka vAta pAkI hatI ke game te thAya, topaNa AphrikAnA koI eka gAmamAM kUvo to khodAvavo che ja. AthI eNe enI kUca AgaLa vadhArI. phALo ugharAvavAnuM kAma vegIluM karyuM. je koI maLe, ene A bALaka enI kAlI bhASAmAM vAta kare ane chelle madada mATe apIla kare. Akhare eka-doDha varSe eNe be hajAra DaoNlara bhegA karyA. rAyana pAse dRDha saMkalpa hato. pahelA dhoraNamAM bhaNatA sAta varSanI uMmaranA bALakane A duniyAnAM dIna-du:khiyAMonAM AMsu lUchavAnI prabaLa icchA jAgI hatI. be hajAra DaoNlara ekaThA karavA mATe eNe mitrone vAta karI. AphrikAnAM bALakonI duHkhada dazAno citAra Apyo. samAcArapatromAM sva-hastAkSaramAM potAnI 82 * jIvI jANanArA Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 julAIe prathama kUvo gaLAvyo tyAre AnaMdita rAyana releka bhAvanA vyakta karatA lekho lakhyA. nAnA bALakanI icchAne koI akhabAre pahele pAne sthAna ApyuM. e kaheto ke ene enI zALAnA vistAramAM AvelA phuvArA sudhI javA mATe mAtra daseka pagalAM ja bharavAM paDatAM hatAM, jyAre AphrikAmAM to pIvAnA pANI mATe mAIlo sudhI cAlavuM paDe che. rAyananI vAta vAyuvege cotarapha phelAI gaI. badhA ene zAbAzI ApavA lAgyA. koIe kahyuM ke duniyAnA trIjA bhAganA dezo pANInI samasyAthI pIDita che. enI vigato ane AMkaDAo sahu koI jANe che, paraMtu e lokonI pIDA ochI karavA mATe koI prayatna karatuM nathI. dareka vyakti potAnA rojiMdA jIvananAM kAryomAM eTalI badhI garakAva thaI gaI ke e mAnavA lAgyo che ke potAnA sivAya AkhI duniyA barAbara cAlI rahI che. e aMge ene kazuM karavAnuM nathI. Ave samaye rAyane eka paDakAra jhIlI lIdho ane aMte 1999nA jAnyuArImAM uttara yugAnDAnI engolo prAimarI skUlanI bAjumAM rAyana relekanI sahAyathI pahelo kUvo gALavAmAM Avyo. prAthamika zALAnAM A bALako A kUvo jovA AvyAM ane emanA AnaMdano pAra na rahyo. A garIba Aphrikana bALakone thayuM ke AvA umadA upahAra ane anokhI bhAvanA mATe hamadarda rAyananuM RNa cUkavavuM joIe. A rAyana relekanI jalayAtrA * 83 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garIba bALako kaI rIte RNa cUkavI zake ? emaNe sahue maLIne nakkI karyuM ke pazcimanI duniyAmAM dUra dUra vasatA bALaka rAyana releke dAkhavelA sadbhAva ane paropakAranA badalAmAM have dara 27mI julAIe 'rAyansa De' UjavIzuM ane A bALakanI umadA bhAvanA pratye kRtajJatA vyakta karIzuM. A prathama kUvo gALavAmAM Avyo, tyAre rAyane bALakonI AMkhonA AnaMdane joIne nakkI karyuM ke have to basa, cokhuM tAjuM pANI pUruM pADI anyanI jiMdagIne bacAvavI che. AphrikAmAM vadhu ne vadhu kUvA-boravela khodavAnA prayAso zarU karyA. rAyananI madadathI baMdhAyelA kUvAo AzA, saMkalpa ane jiMdagInA navA prAraMbhanuM pratIka banI rahyA. A jaTila duniyAmAM pANI lAvIne eNe saMkalpapUrvaka eka AzAnuM bIja ropyuM. nizALamAM rAyanano jema jema abhyAsa cAlato gayo, tema tema A sAta varSanA bALake AraMbhelo prayAsa vadhu raMga lAvato gayo. dasamA varSe eNe 'rAyansa vaeNla phAunDezana' nAmanI saMsthAnI sthApanA karI. dhIre dhIre e sahune samajAvavA lAgyo, 'jo ApaNe e kabIjAne madadarUpa thaIzuM, to A duniyA vadhu sArI banaze. mArA dAdAnA samayamAM loko ekabIjAne madadarUpa thatA hatA. teo je paDozIo sAthe UcharyA hatA, temane mATe khAvAnuM paNa lAvatA ane AjubAjumAM Aga lAge to makAnane AgathI bacAvavA doDI jatA. AjanI duniyAmAM badalAva Avyo che, paNa mAnavatA darzAvavA potAnI jAtane sAmela karavAnI bAbatamAM badalAva Avyo nathI.' AphrikAnA judA judA 16 jeTalA dezomAM 'rAyansa vela phAunDezananA projekTa vistaratA gayA. koI ene A kArya pAchaLanA prerakabaLa vize pUche to rAyana kahe che ke 'karelA kAryano saMtoSa amAre mATe prerakabaLa che, arthAt vadhu jarUriyAtamaMda lokone cokhkhuM pANI maLI rahe te amAre mATe saMtoSanI bAbata che kAraNa ke ene pariNAme rogacALA ghaTyA che, bALakane zALAe javA vadhu samaya maLe che ane sArA jIvana mATe AzAnuM kiraNa sAMpaDe che. kamanasIbIthI gherAyelI prajAne mATe AthI vizeSa zuM hoI zake ?" 84 * jIvI jANanArA Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuvAna rAyana releka A rIte koI rAyanane enA kArya vize pUche to e tarkapUrNa ane hRdayasparzI rIte kahe che : 'haMmezAM vicAruM chuM ke vizva eka koyaDo che ane temAMthI ApaNe e zodhavAnuM che ke kayA koyaDAnA ukela mATe ApaNI sauthI vadhu jarUriyAta che. mArA mATe pANInA praznano ukela lAvavo atyaMta anivArya che. jiMdagI mATe pANI e jIvAdorI che. mANasa kyAM rahe che e agatyanuM nathI, paNa ene sauthI pAyAnI jarUriyAta maLI rahevI joIe te mahattvanI che. Aje vizvamAM lagabhaga eka abajathI paNa vadhAre saMkhyAmAM loko pANInI achata anubhavI rahyA che. AvanArA varSomAM prakRtine AdhAre jIvI rahelA ApaNane sahune ghaTatA varasAdanA kAraNe ane vadhatI jatI vasatIne lIdhe UbhA thanArA pANInA prazna mATe gaMbhIra ciMtA karI ukela lAvavo ja ghaTe.' sAta varSe zarU thayelI relekanI A jalayAtrAne kAraNe Aje trIsa dezomAM lokone cokhkhuM pANI maLe tevA prayatno thayA. eNe 878 pANInI yojanAomAM yogadAna ApyuM che. jala uparAMta svacchatAnA kSetre paNa sakriya rAyana relekanI jalayAtrA * 85 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evA A chokarAe 1120 zaucAlayo baMdhAvyAM che ane ATha lAkha, trevIsa hajAra, baso ne ADatrIsa lokone svaccha ane surakSita pANI pahoMcADyuM che. AvI saphaLatA meLavanAra evA AjanA yuvAna rAyana relekane koIe pUchyuM, ke AvatI kAlanI duniyA tamane kaI rIte yAda rAkhe, tema tame iccho cho ? rAyane kahyuM, 'huM hajI mAMDa vIsa varSano thayo chuM eTale AvI vAta aMge kharekhara kaMI vicArato nathI. huM icchato nathI ke loko mArAM A nAnAM pagalAMne kAraNe mane maLelA mArA sukhane yAda kare. Aje to mAre mATe duniyAmAM vadhAremAM vadhAre lokonI jIvanajarUriyAto saMtoSAya evI cIjavastuo maLI rahe tevA prayatno ja icchanIya che.' rAyananA A projekTamAM oprAha vinaphre ane DeviDa sujhuki jevI khyAtanAma vyaktioe paNa rasa dAkhavyo. yunisepha dvArA globala yUtha lIDara tarIke mAnyatA meLavanArA rAyanane oprAha vinaphree potAnA zomAM nimaMtraNa ApyuM ane enuM svAgata karatAM kahyuM ke, 'tuM e vAtano jIvato jAgato purAvo che ke eka vyakti, pachI bhale te game te vayanI hoya, paNa e dhAre to parivartana lAvI zake che.' yuvAna rAyanane Aje e vedanA satAve che ke A pRthvInA graha para lagabhaga 2.4 abaja loko pAse bAtharUma ke TaoNyaleTa mATe salAmata jagA nathI ane temAM pANIno prazna sauthI mokhare che ! A koyaDAne ukelavAno eno jaMga cAlu che ! 86 * jIvI jANanArA Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM eno hAtha, e mArI AMkha nAhiMmata mAnavI muzkelIne sAme jotAM ja enI zaraNAgati svIkArI le che. Aphatane joIne enuM haiyuM bhAMgI jAya che. emAMthI bahAra nIkaLavAnA mArganI khoja karavAne badale majabUrIthI ene zaraNe jAya che. hiMmatavAna mAnavImAM adamya khamIra hoya che. Aphato enA para paNa ekadhArI varasatI hoya che, paraMtu e AphatothI parAsta thavAne badale enI sAme jhUjhavAnuM, jhajhUmavAnuM pasaMda kare che. hAthapaga joDIne ane mAthuM namAvIne eno svIkAra karavAne badale eno makkama mukAbalo karavAmAM AnaMda mAne che. koI yoddho jaMga khelato hoya ane potAnA harIphane harAvavA athAga prayatna karato hoya, te ja rIte A jIvanajaMganA yoddhAo potAnI jiA heksIA jiMdagImAM AvatA ApattionA DuMgarane jiA venDavI adamya puruSArthathI haTAvavAnI koziza karatA Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya che. cInanuM yelI gAma moTAM moTAM kArakhAnAMothI dhamadhame che. udyogonA A zaheramAM jeTaluM utpAdana thAya che, eTaluM pradUSaNa paNa thAya che. A pradezamAM kolaso bALavAmAM Ave che ane AsapAsanA vistAromAM e 'kolaso bALatA pradeza' tarIke savizeSa jANIto che. A gAmamAM DAbI AMkhe AvelA motiyAne kAraNe janmathI DAbI AMkhe aMdhatva dharAvatA jiA haiksIAnI jamaNI AMkha jagatane jotI baMdha thaI gaI. AsapAsanAM kArakhAnAMomAM e kAma karIne peTiyuM raLato hato, paraMtu AjathI soLa varSa pahelAM paththaranI eka kvorImAM kAma karatAM tIkSNa paththaranI aNI enI jamaNI AMkhamAM khUMpI gaI. eka AMkha janmathI nahotI ane emAM bIjI AMkha paNa cAlI gaI. jiA heksI ADatrIsamA varSe prajJAcakSu thaI gayo. gharamAM e samaye ene cAra varSano dIkaro hato. mAthe enA ucheranI ghaNI moTI javAbadArI hatI. bIjI bAju enI patnI bImArIne kAraNe kazuM kAma karI zakatI nahotI. vaLI haiksIA aMdha thatAM ene phaeNkTarImAM koI kAma maLe tema nahotuM. gharamAM khAvAnA sAMsA paDavA lAgyA ane garIbI dhIre dhIre gaLe TUMpo devA lAgI. A gAmamAM rahetA enA goThiyA ji A venkavInI kahAnI paNa evI ja dardabharI che. e traNa varSano hato tyAre khullA paDelA hAivolTeja jIvaMta ilekTrika vAyarane enA hAtha aDI gayA ane baMne hAtha kapAvavA paDyA. jiA venkavIne traNa varSanI uMmare to baMne hAtha kApavA paDyA hatA. gAmanA chokarAo sAthe ramatAM ramatAM e moTo thayo. potAnA goThiyAo je kaMI kare, ene anusarato hato. emanI sAthe taravA jato, emanI sAthe doDavA jato, paNa hAtha vagaranI jiMdagI ene Dagale ne pagale ADe AvatI hatI. baMne jANe potAnuM nasIba be DagalAM pAchaLa hoya, tema jIvana gujAravA lAgyA. paristhiti sAme lAcAra thaIne AMsu sAravAne badale e paristhitino hasate mukhe svIkAra karIne e maryAdAone oLaMgavAno prayAsa karyo. koI parvatArohaka eka eka pagathiyuM kApato jAya, racato jAya ane pachI barAbara paga khoDIne UMco parvata caDato jAya, tema tema hAtha vinAno jiA venkavI 88 * jIvI jANanArA Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRkSa vAvavA mATe khADo khodato be hAtha vagarano jiA venkiyA ane mATI kADhato aMdha jiA heksIA eka pachI eka muzkelIne oLaMgIne AgaLa vadhavA lAgyo. e kAma karatI vakhate ane khAsa karIne haLa upADatI vakhate enI Doka ane khabhAno upayoga karavA lAgyo. dhIre dhIre paga vaDe bharatakAma karavA lAgyo. AvA bALakanI gAmanA vaDIloe saMbhALa lIdhI. sAta varSano thayo tyAre ene zALAe mokalyo. dhIre dhIre potAnA paga vaDe venkavI sulekhana karavA lAgyo ane e pachI to e apaMga lokonI maMDaLIo sAthe pravAsa karato rahyo ane paga vaDe apaMga lokone sulekhananuM zikSaNa ApavA lAgyo. venDavI 1976mAM snAtaka thayo. gAmanA vaDIlone A venkavI ghaNo vahAlo hato. emaNe sthAnika vanavibhAga dvArA kAma zodhI ApyuM. e phaLajhADanuM dhyAna rAkhato, pANI pAto ane vADI sivAyanI jagAe ropAo kevI rIte ucheravA eno anubhava levA lAgyo. haiksIo ane venDavI yelI gAmanI nizALamAM goThiyA tarIke sAthe bhaNyA, gAmamAM sAthe UcharyA. baMne vacce mAtra eka ja varSano taphAvata, eka bIjA tarapha khUba prema rAkhe. potAnA aMdha mitra haiksIAne kyAMya javuM hoya to venkavI ene laI jato. baMne jaMgalane pAra jatA, nadI kinAro Ave tyAre aMdha haiksI venDavInI pITha para caDI jato, tethI baMne nadInA dhasamasatA huM eno hAtha, e mArI AMkha * 89. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANI vaccethI pasAra thaIne sAme kinAre pahoMcI jatA. aMdha zaiksI venDavIne mATe haMmezAM kaheto ke 'huM enA hAtha chuM ane te mArI AMkho che.' Aja thI soLa varSa pahelAM AvelA eka navA vicArathI A be mitronI dostI vizeSa gA thaI. baMnene garIbImAM jIvavuM paDatuM hatuM. zArIrika maryAdAone kAraNe koI nokarI rAkhavA taiyAra thatuM na hatuM. vaLI vikalAMgone nokarImAM rAkhavA joIe evo cInamAM koI kAyado nahoto, AthI karavuM zuM ? baMnene eka ajanabI vicAra Avyo. emane thayuM ke ApaNe sAthe maLIne jaMgalamAMthI pasAra thaI zakIe chIe ane nadI-nALAM pAra karI zakIe chIe. mArI pAse AMkha nathI paNa tArI pAse paga che. tArI pAse hAtha nathI, paNa mArI pAse khabho che. ApaNe bhale ardhI kSamatA dharAvanArA manAtA hoIe, paNa hakIkatamAM to ApaNe baMne eka chIe ane savage svastha majabUta mAnavI chIe. je ekalAthI thaI zakatuM nahotuM, te kAma baMnee bhegA maLIne karavAno nirdhAra karyo. emaNe vicAryuM ke teo ropAo ucheravAnuM kAma sAthe maLIne jarUra karI zake ane svamAnabhera kuTuMbanuM bharaNapoSaNa karavA jeTaluM kamAI zake. A kAmamAM sthAnika taMtranI paNa sahAya maLI ane dhIre dhIre Avaka thavA lAgI. venkavI potAnA dosta haiksIAnA khabhA para caDato ane vRkSa para UMcAI sudhI pahoMcIne sArAmAM sArA "kaTiMga" meLavato. A kAma saraLa nahotuM, paNa baMnene saphaLatAnI pAkI zraddhA hatI, kAraNa ke e ropA yogya hatA ke nahIM eno khyAla to vAvaNI karyA pachI varasAda Ave tyAre ja maLato. vaLI pAse paisA paNa nahotA, AthI ropA meLavavAnuM kArya muzkela hatuM, tethI vRkSonI DALIone 'kaTiMga" karIne ene vAvavI paDatI. A mATe vizALa ane ghaTAdAra vRkSo zodhIne baeNksIone e kApavA mATe vRkSo para caDAvavo paDato. venkavI enI AMkha para vizvAsa rAkhIne vRkSanI pasaMdagI karato hato. e pachI haiksIone potAnI pasaMdagInA vRkSa para khabhAno Teko ApIne caDAvato hato. haksIo UMce caDato hato, paraMtu aMdha hovAne kAraNe e kazuM joI zakato nahoto, AthI nIcethI bUmo pADIne venkavI ene kaI DALa kyAM che ane ene kaI rIte kApavAthI upayogamAM Ave tevI che e batAvavuM paDatuM. 90 * jIvI jANanArA Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMdha-apaMganI joDI jema jema e vRkSanI vadhu UMce jato ema ema vadhu moTA avAje dizA ane DALa sUcavavI paDatI, haiksIo mATe to eno hAtha e ja enI AMkho hatI ane hAthanA sparzathI potAnA joDIdAra venkavInI sUcanA mujabanI DALane e kApato hato. e pachI nIce AvI e DALane kApIne baMne sAthe maLI, khADo khodIne tene ropatA hatA. A ropAone pANI pAvAnuM kAma zaiksIA vagara zakya nahotuM, kAraNa ke pANInI Dola uThAvI zakanArA sAbUta hAtha tenI pAse hatA. Dagale ne pagale khUba dhIrajathI kAma karavuM paDatuM. koI bhUla thAya, to jamIna para pachaDAvAnuM paNa banatuM. paNa baMne pAse bairyathI bAMdhelI maitrInI majabUta gAMTha hatI. ane baMne kahetA, 'ame baMne sAthe maLIne kAma karIe chIe tyAre ame baMne eka banI jaIe chIe." kAma to zraddhA ane khaMtathI karyuM, puruSArthathI saphaLatA paNa maLI, A ropAo dasa varSamAM UcharI jaze pachI sArI evI kamANI thaze evI AzA hatI. baMne mitro roja kuhADI, kodALI ane kosa laIne nIkaLI paDatA. sarakAra pAsethI lIjha para lIdhelA ATha hekTara jamInanA ploTa para kAma karavA lAgI jatA, kAme javAno rasto paNa paricita thaI cUkyo hato. chellAM tera huM eno hAtha, e mArI AMkha * 91 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tera varSathI teo A raste Avana-jAvana karatA hatA. emanA manamAM eka navuM dhyeya jAgyuM ke A vistAramAM vadhu ne vadhu vRkSo vAvIe, je thI pUranA samaye TakI zakAya ane paryAvaraNane sudhArI zakAya. cha hekTara je TalI ja gAmAM baMnee vRkSo vAvyAM. gAmaloko A joDInI majAka uDAvatA hatA, kAraNa ke A nadIno Akhoya kinAro varSothI sAva sUko hato. bhAgye ja koI vRkSa hatuM. A be mitroe ujjaDa jamIna para vRkSo vAvIne ene hariyALI banAvavAno hetu rAkhyo. ApabaLe kamANI karavA lAgyA. potAnI mahenatathI maLelAM phaLono svAda bahu mITho lAgyo. Ane mATe pArAvAra muzkelIo uThAvI hatI, paNa e muzkelIo ane yAtanAo bhulAI gaI. dilamAM anerI TADhakano anubhava thayo. banyuM evuM ke dhIre dhIre vRkSo UgavA lAgyAM. paMkhIone Azaro maLyo. grAmajanono abhigama paNa badalAI gayo. pahelAM je TIkA karatA hatA, te A mitrone ojAro mATe madada karavA lAgyA. emaNe ropelA choDane pANI pAvAnI ane nakAmI UgelI vanaspatine ukhADavAmAM madadarUpa thavA lAgyA. yelI gAmanI sikala badalAI gaI. khaDako ane ADedhaDa UgelA ghAsavALo vistAra vRkSothI hariyALo banI gayo. kAmanI zarUAtamAM to gujarAna cAle ane AjIvikA maLe teTalI kamANI karavAno vicAra hato, paNa jema jema vRkSo ucheratA gayAM, tema tema A baMne mitrone vRkSono mahimA AtmasAt thavA lAgyo. vRkSothI havAmAM zuddhatA Ave che. paryAvaraNa badalAya che ane Aje bhale koI lAbha na hoya, paraMtu AvatI peDhIne mATe hariyALuM vAtAvaraNa sarjI gayuM. baMne mitronA manamAM paryAvaraNanA vicAro UgavA lAgyA. haeNksIo kahe che, 'ame zArIrika rIte vikalAMga chIe, paNa mAnasika rIte svastha chIe. amArA haiyAmAM amArAM bALako mATe hariyALI duniyA choDI javAnuM svapna | tera varSathI yelI gAmanI AjubAju devadAranAM vRkSo vAvyAM, sthAnika sattAdhIzoe sahayoga Apyo. bhAre udyogone kAraNe atyaMta pradUSita ane gUMgaLAvI nAkhe tevI havAnA vAtAvaraNane zuddha karavAnA dhyeyane siddha karavA 92 * jIvI jANanArA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atUTa maitrI prayatna karavA lAgyA. hAtha vagarano jiA venDavI ane capana varSano prajJAcakSu ji A haksIoe Aphato sAme jhajhUmavAnI zakti batAvI. vikalAMgo mATe AjIvikAno rasto cIMdhyo. parizramathI potAnI keDI kaMDArI ane paryAvaraNane jAgRtinuM sarjana karI dezamAM eka navI dRSTi sarjI. verAna jagAmAM keTalAM vRkSa vAvI zakAya. vaLI vAvelAM vRkSamAMthI keTalAM bacI jAya, dasa varSamAM bhegA maLIne rUkhI-sukhI ujjaDa bhUmi para ane udyogonA dhumADAothI gherAyelA vAtAvaraNamAM hajAra ke be hajAra vRkSo vAvI zakAya, jyAre A be mitroe dasa varSamAM dasa hajAra vRkSo vAvIne raNa jevI bhUmi para vana ugADI dIdhuM. eka mitra bIjA mitranI AMkha banyo ane AMkha vagarano mitra pelA mitrano hAtha banyo, kAraNa ke baMne divyAMga hatA paNa ekabIjAno AdhAra banIne A mitroe evuM kAma karyuM ke kadI koIne kalpanA paNa na Ave. venkavI kahe che, 'A sUkI nadInA kinArA para varSo sudhI baLabaLatI retI ane pagamAM bhoMkAtA kAMkarAo sivAya koIe bIjuM kazuM joyuM nahotuM. sAmAnya mAnavIne mATe paNa AvI bhUmi para eka vRkSa ugADavuM azakya lAgatuM. huM eno hAtha, e mArI AMkha * 93 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa adamya utsAha dharAvatA mAnavIne mATe kazuM azakya nathI, koI vyaktinI hAtha vaDe AMkho baMdha rAkhI haiksIAnI jema kAma karavAnuM kaho to juo ke te zuM karI zake che ? amArA jevA vikalAMga lokoe je sahanazakti keLavI hoya che, te sAmAnya mANasa keLavI zakato nathI. roja haiksIAnI hAtha vagaranI Amatema phaMgoLAtI bAMyane pakaDI chIcharI nadI pAra karatI vakhate amAro eka ja uddeza raheto ke kaI jagAe choDa ke ropA vAvavA ke jethI UgavAnI zakyatA vadhu rahe. eka varSamAM AThaso vRkSo vAvavAnuM dhyeya rAkhyuM paNa duSkALa paDatAM prathama vAvaNI sukAI gaI tema chatAM ame amArA dhyeyane vaLagI rahyA ane enuM pariNAma Aje ame joIe chIe.' eka zubha samAcAra e che ke haeNksImAno aMdhApo dUra thaI zake tema che. jo cakSudAna maLe to ene korniyA TrAnsaplAnTa thaI zake tema che. ene dRSTi maLe ke na maLe, to paNa ropA vAvavAnuM kArya to e jiMdagInA aMtima zvAsa sudhI cAlu rAkhavA mAge che. 94 - jIvI jANanArA Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zUrAne pahelI salAma 12 gAmaDA gAmanI mAtA. thoDuM bhaNelI. kAmakAjathI paravArI mAtA rAmAyaNa vAMce. sAme eka damiyala bALaka mAtAnuM moM joI oziyALuM banI besI rahe. mAnuM A trIjuM bALaka hatuM. be bALaka to motInA dANA jevA pAkyA. emanAM zarIra majabUta. vaLI kamAtA paNa kharA. kamabhAgye A trIjuM bALaka bahu kamajora hatuM. vAraMvAra tAvanA jhapATe caDI jAya. zaradI to enI sadAnI sAthI. phephasAM to kaphathI bharelAM ja rahe. bAkI hatuM te nAnI uMmaramAM ja damano roga lAgu paDyo. sAthe bhaNavAmAM paNa pUro 'Dha' ! A chokaro lAMbuM. jIvaze evI mAne AzA nahIM. AkhuM ghara enI dayA khAya. jANe maravAne vAMke jIvato na hoya. rAmamUrti Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gharamAM enI sthiti aNamAnItA jevI hatI. mAyakAMgalA, rakhaDela ane rogiSTha chokarA para kone prema hoya ? paNa mA te mA ! A nabaLA bALaka para eno adhika pyAra varase! AvA bALakane mA uparAuparI kapaDAM paherAvI nizALe mokale, paNa khoM khoM karavAmAMthI navaruM paDe to bhaNe ne ! koI vAra to A bALaka aDadhe raste rahI jAya. rastAmAM koI purANI kathA karatA hoya to besI jAya sAMbhaLavA ! ene rAmAyaNa sAMbhaLavuM bahu game. mahAbhArata sAMbhaLatAM to thAke ja nahi; paNa ene joI sahu majAkamAM kahe, A khoM khoM zuM sAMbhaLavA beThuM haze ! bALakanA pitA polIsa jamAdAra hatA. evA khaDatala jIvana jIvatA mANasane A bALaka para rahema Ave. UcharyuM tyAre sAcuM, ema kahe, keTalAMka rogiyAM-sogiyAM bALakomAM amuka khAsa khAsiyata hoya che. A bALakamAM paNa evI khAsiyata hatI. kyAMya jhaghaDo hoya to jaIne Ubho rahe. AMdhranA velora zaheramAM aMgrejonI lazkarI chAvaNI hatI. aMgreja soljaro ADe divase vIraghaTTama* (*Ano artha che 'vIronI nagarI') gAmamAM caDhI Ave, raste maLe e strInI cheDatI kare, nirdoSa bALakone mAra mAre, vinA kAraNe sahune herAna kare. Ane kAraNe gAmamAM tophAna jAme ! AvAM tophAna thAya tyAre TIToDInAM baccAM jevuM A bALaka tyAM hAjara ja hoya ! UbhuM UbhuM ekITaze joyA kare. nizALe javAne badale A jhaghaDo jovAnI ane bhAre majA paDe. koI oLakhItuM hoya to ene samajAvIne ghera pahoMcADe. kyAreka palaTaNanI kavAyata ke dezI sipAIonA akhADAmAM pahoMcI jAya. zarIra sAva mAyakAMgaluM. paNa bIjAnI jorAvarI jovI khUba game. enI mAtA kahe, "mArA rAmamUrtine be zokha che. eka to pArakA kajiyA jovAno ane bIjo rAmAyaNa-mahAbhArata sAMbhaLavAno, " eka divasa bIjAnA bAhubaLe rAjI thatuM A damiyala bALaka mAtAne kahevA lAgyuM, "mA, mA, mane to rAmAyaNa-mahAbhAratamAMthI cAra jaNa bahu game." koNa koNa beTA ?" 96 * jIvI jANanArA Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "eka to kIcaka ne duryodhanane mAranAra bhImasena, bIjAM sItA mAtA kAje AkhI laMkA bALanAra hanumAna, trIjA bANazayyA para sUtelA akhaMDa brahmacArI bhISma ane cothA iMdrajitano vadha karanAra vIra lakSmaNa !" mA A damiyela bALakanA DahApaNane joI rahI. ene pAse kheMcI vALa sUMghatAM kahyuM, "beTA, e cAra jaNA tane zA mATe game che ?" "kAraNa ke temaNe strInA zIla khAtara, strI-sanmAnanI jALavaNI mATe parAkrma karyAM hatAM. mA, jojene huM paNa Avo thaIza. ne ApaNA gAmanI bahena-dIkarIonI AbarU lUMTatA ekeeka gorA soljaronI khabara laI nAkhIza. mArA bhISma, bhIma, hanumAna ane lakSmaNane aMgreja sipAIo sAme mokalIza ane emano kaccaraghANa kADhI nAkhIza." ATaluM bolatAM to jANe aDaga nizcaya batAvato hoya tema bALake potAno mukko ugAmyo. mA khUba jorathI hasI paDI. eNe bALakane kalAvatAM kalAvatAM kahyuM, "beTA, AmAM to zarIra baLavAna banAvavuM joIe, TIToDInA mAthA jevA tArAthI kaMI na thAya. tane to maccharanI jema masaLI nAkhe." "nahIM mA, huM jarUra baLavAna banIza. huM rAmAyaNano hanumAna banIza. huM mahAbhAratano bhIma thaIza." mAe bolavAnA jozathI khAMsI khAtA bALakanA mukhane pyArathI cUmI lIdhuM. e divase jamatI vakhate mAe nAnA rAmamUrtinA bhISmanirNayanI sahune vAta karI. badhA khUba hasyA. paNa e divasathI pelo damiyala rAmamUrti gaMbhIra ane ThAvako banI gayo. kadIka sAgarikanAre e pharavA nIkaLato ane ene hanumAnano meLApa thato. hanumAne jema sItA mAtAne bacAvyAM ema bhAratamAtAne ugAravA prArthanA karato. zarIra nirbaLa, paNa kalpanA ghaNI samartha. bhAratanA vIra puruSonAM caritrothI enuM AMtara dhabakatuM hatuM. vIrapuruSonAM bhavya parAkramonI gAthAthI enAmAM aDaga manobaLa keLavAtuM hatuM. eka divasa e kaccha lagAvIne sipAIonA akhADAmAM pahoMcI gayo. majabUta manobaLa sAthe baLavAna banavAno nizcaya karyo. eNe kasarata karavI zarU karI. zarUAtamAM zarIra sAtha na Ape. khAMsI zUrAne pahelI salAma + 97 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moM ja baMdha thavA na de. kasarata AkarI lAgavA mAMDI. kyAreka thAkane lIdhe adhavacce ja kasarata choDI devAno vicAra karyo. kyAreka zarIra sAtha na ApatAM 2DI paDavA lAgyo, eka vAra to A chokarAe vicAra karyo ke AnA karatAM to maravuM bahetara che, e ApaghAta karavA gayo paNa kharo. paNa aMtaramAMthI avAja Avyo, are, bhIma ane bhISmano bhAIbaMdha ATalo badho bhIru ? hanumAna ane lakSmaNano dosta ATalo badho nirbaLa ? hAre e to mAnavI ja nahIM." AvI nirAzA ane nirbaLatA upara mananI makkamatAthI vijaya meLavyo. roja savAre vahelA UThIne nava kilomITaranI doDa lagAve ane lazkarI chAvaNI sudhI pahoMcI jAya. ahIM sipAIo sAthe kustInA avanavA dAvapeca zIkhe ane vaLI pAchI nava kilomITaranI doDa lagAvIne ghera pAcho Ave. - ghera AvIne kazo ArAma karavAno nahIM. ghera paNa akhADo banAvyo. emAM doDhaso jeTalA juvAniyA kustI khelavA Ave. e badhAnI sAthe barAbara kustI cAle ane pachI taravA nIkaLI paDe. tarIne bahAra nIkaLe tyAre to eTalo thAka lAge ke potAnA paga para Ubho paNa na rahI zake. enA sAthIo ene upADIne ghera laI jatA. thoDo thAka khAIne sAMja thatAM pAchI enI kasarata cAlu thatI. paMdarasothI traNa hajAra daMDa ane pAMca hajArathI dasa hajAra beThaka kare. basa, rAtadivasa eka ja raTaNa. zarIra kema vadhu baLavAna bane enI ja laganI. rAtre svapnAM paNa kustInAM ja AvatAM. eka vAra svapnamAM kustI cAlatI hatI ane temAM evI bagalI lIdhI ke kUdIne potAnA khATalAmAMthI bIjAnA khATalAmAM ! cAre kora bumarANa macI gaI. gharanA mANasone lAgyuM ke rAmamUrtine kaMI vaLagADa lAgu paDyo che. bhUvAne paNa bolAvyo. Akhare rAmamUrtie potAne lAgelA zarIravikAsanA vaLagADanI vAta karI, tyAre sahunAM mana heThAM beThAM, e pachI to A juvAna akhADAmAM ja rahevA ane sUvA lAgyo. TUMka samayamAM to e damiyala chokarAe, kAcaMDo raMga badale ema, zarIrano raMga badalI nAkhyo. kyAreka hanumAnajInI sAme Ubho rahI kUdakA mAre, kyAreka 98 * jIvI jANanArA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhImanI jema hoMkArA karato gadA pherave. mA bALakanuM A parivartana joI rahI. enI khAMsI cAlI gaI. zaradI bhulAI gaI. kapha ke tAva to bicArA enI pAse pharakatA ja nahIM. have to enI cAle, pRthvI dhamadhame. nALiyerInA jhADane pIThathI dhakko mArI nALiyera pADatA rAmamUrti sahuno aLakhAmaNo damiya rAmamUrti pAMca varSamAM to vIra rAmamUrti tarIke oLakhAvA lAgyo. kyAM pelo damiyala bALaka ane kyAM ajaba zarIrabaLa dharAvato rAmamUrti ! pAMca varSanA sakhata parizrama pachI soLa ja varSanI uMmare e eTalo jorAvara banyo ke nALiyeranA jhADane e jorathI khabho mAre ane uparathI TapoTapa be-traNa nALiyera tUTI paDe. tamannA ane parizrama kevo jAdu karI zake che enA udAharaNa rUpe sahu rAmamUrtinI vAta karatA. A samaye emano khorAka paNa ajaba hato. emane sauthI vadhu dahIM bhAve. savAranI kustI ane kasarata pUrI thayA pachI bapore badAmanI ThaMDAI pItA. pachI bazera traNa zera dahIM, zAka, bhAta ane aDadho zera thI khAtA. rAtre mAtra thoDo bhAta ke bhAkharI ane dahIM letA. AkhA divasamAM doDhazerathI bazera badAma ane ghaNI vAra ekAda zera mAkhaNa sonA-cAMdInA varakha sAthe khAI jatA. barAbara soLa varSanI uMmare ja eka evo banAva banyo ke AkhA zUrAne pahelI salAma * 99 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIraghaTTama gAmamAM rAmamUrtinA baLano DaMko vAgI gayo. eka vakhata gAmanI gaTaranA ughADA khALiyAmAM eka moTI-jADI bheMsa bharAI gaI. vIsa-trIsa mANaso ekaThA thaIne mahenata karavA lAgyA. paNa nIkaLe ja nahIM. rAmamUrtine emanA bhANeje AnI khabara ApI. rAmamUrti tyAM AvyA, emaNe lokone dUra khaseDyA ane nIcA vaLIne bheMsanAM be ziMgaDAM pakaDavAM, eka AMcakAthI bheMsane uThAvIne evI to kheMcI kADhI ke be-traNa gomaDAM khAtI bheMsa dUra jaIne paDI. rAmamUrti to jANe kaMI ja banyuM na hoya ema potAne raste cAlatA thayA ! A samaye baLavAna rAmamUrtinA manamAM bhAre manomaMthana cAlatuM hatuM. e samayanA vicArone AlekhatAM teoe kahyuM che, "have ja mArA jIvananI kharekharI zarUAta hatI. bhISaNa prayatnothI meM apratima baLa meLavyuM hatuM. ghaNA mane pUchatA ke A amAnuSI zaktino upayoga zo ? tyAre huM hatAza thaI jato. Ama chatAM mane evo dRDha vizvAsa hato ke mAruM bhAvi kaMIka apUrva che. niyati mArI vizeSa gati karaze ja." zarIra ane mananA vikAsa mATe rAmamUrtinI rakhaDapaTTI cAlu ja hatI. himAlayamAM ghUmI vaLyA. samAdhino abhyAsa karyo. teoe bIjI siddhi to na meLavI paNa ekAgratAnuM jabaruM baLa jamAvI zakyA. saMkalpazaktine sahAre potAnA zarIranA koI eka sthAnamAM - eka ja snAyumAM - paLavAramAM mahAbhArata baLano saMcAra karI zakatA. AthI e snAyu aparAjeya banI jato. A ja emanI vajasamI gaNAtI zarIrazaktinuM rahasya hatuM. zarIrazAstrIo kahe che ke mAnavInAM hADakAM game teTalAM majabUta hoya tema chatAM jo enA para eka hajAra ratalanuM vajana Ave to te cUrecUrA thaI jAya. jyAre rAmamUrti to divasamAM eka vAra ane kyAreka to be vAra cha hajAra ratalano hAthI potAnA zarIra para Ubho rAkhatA hatA. teo vAraMvAra kahetA ke ekAgratA ane ajeya manobaLa e mArA vijayanI cAvI che. I. sa. 190panA me mahinAmAM AkhA yuropamAM potAnA zarIrabaLathI DaMko vagADanAro malla yujina senDo cennaimAM khela karavA khAvyo. A senDonI nAmanA AkhI duniyAmAM phelAyelI hatI ane enI kIrti eTalI hatI ke Aje paNa koI jabaro baLavAna pAke to ene 'senDo'nuM upanAma apAya che. 100 * jIvI jANanArA Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAmamUrtine lAgyuM ke A senDonI sAthe baLanI parIkSAmAM pote jItI jAya, to jagatabharamAM nAmanA thaI jAya ! bhAratamAM gorAnuM rAja , AthI A gorA pahelavAnano jayajayakAra thaI rahyo. chApAM to enA baLanAM vakhANa karatAM marI paDe. enA baLanI vAta sAMbhaLIne bhalabhalAnI hiMmata bhAMgI jAya. rAmamUrti vicAravA lAgyA ke A gorA mallane jo baLanI bAbatamAM harAvI dauM to moTuM kAma thaI jAya. seDonI nAmanA khUba hatI eTale pahelAM to hiMmata na cAlI. ciMtA kare ke ene paDakAra Apavo ke nahIM. Akhare eNe eka yukti karI, senDonA nokara sAthe dostI karI. eka vakhata ene mAdaka padArtha khavaDAvIne, tenA khissAmAMthI cAvIo kADhI senDonA taMbumAM jaIne enA DaMbelsa tapAsI lIdhA. emane khAtarI thaI ke senDo jarU2 baLavAna che, paNa enAM vakhANa thAya che teTalo baLavAna nathI. pA zera baLa che, paNa enI sAta pA zeranI jAherAta thAya che ! emaNe senDone enA baLanI tAkAta batAvavA paDakAra pheMkyo. koNa nIkaLyo A mAthAno ? senDone to pagathI mAthA sudhI jhALa lAgI gaI. eNe rAmamUrtine mATe khAnagI tapAsa calAvI, khabara paDI ke enA karatAM to rAmamUrti bamaNuM-traNagaNuM vajana uThAve che. senDo chAtI upara cAra hajAra ratala vajana UMcakI zakato, jyAre rAmamUrti to cha hajAra ratala vajana AsAnIthI UMcakI zakatA. have thAya zuM ? senDonI kharI vizeSatA ja vajana UMcakavAnI enI tAkAta gaNAtI hatI. ene thayuM ke rAmamUrtinI sAme harIphAI karavI eTale sAme cAlIne hAra meLavavA jevuM ja gaNAya. AthI eNe jAhera karyuM, " kALA mAnavI sAthe huM harIphAI karato nathI." rAmamUrti nirAza thayA. emane AzA hatI ke senDo jevo vikhyAta gorA mallane harAvavAthI emanA baLanI kiMmata thaze. paraMtu senDonA inkAra rAmamUrtinA haiyAne valovI nAkhyuM. raMganA bahAne tAkAtanA medAnamAMthI e chaTakI jAya, e mATe temane khUba lAgI AvyuM. A samaye duniyAmAM sauthI vadhu vajana UMcakanAra rAmamUrti hatA. ekAda varSa sudhI 'sAutha inDiyana ezleTaka eNsosiyezana'nA Azraya zurAne pahelI salAma * 101 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIce emaNe cennaImAM aMgabaLanA prayogo batAvyA. A samaye lokamAnya TiLakanI najara emanA para paDI. e mahAna rASTrapremInI AMkhamAM A baLavAna juvAna vasI gayo. nirAza rAmamUrtine bolAvIne ja baruM protsAhana ApyuM. emaNe kahyuM, "tame svataMtra sarakasa jamAvo. hindustAna ane hindustAna bahAra jAo. badhe bhAratanI kIrti prasarAvo. gorA samAja mAM jAo ane emane tamArI zaktino paraco ApIne batAvo ke ApaNA rAmAyaNa ane mahAbhAratamAM che evA vIro hajI pAkI zake che." pratApI dezanAyakanI preraNA sAthe rAmamUrtie dezavidezamAM Thera Thera ghUmavA mAMDyuM. emanA khelothI dezaparadezanI janatA daMga banI gaI. cha hajAra ratalano hAthI chAtI para Ubho rAkhavo, pacIsa horsa pAvaranI be moTarane sAmasAmI jatI rokI rAkhavI, chAtI para traNathI cAra hajAra ratalano paththara mukAvI enA para ghaNanA ghA karAvavA ane pachI eka ja AMcakAthI traNa-cAra goThImaDAM khavaDAvIne paththarane dUra pheMkI devo, be gADAmAM cALIsa mANasone besADI chAtI, peTa ke sAthaLa parathI gADuM kheMcAvavuM. chAtI para sAMkaLa vIMTIne cAra majabUta mANasone sAMkaLanA cheDA pakaDAvI potAnI bAjumAM UbhA rAkhe. pachI jorathI chAtI phulAve ne sAMkaLanA TukaDA thaI jAya, yuvAvasthAmAM emanI chAtIno gherAvo 48 IMca hato. jyAre emanI phulAvelI chAtI chappana IMca thatI. ardhA iMca jADI gajavela eka ja AMcakAthI toDavI e to emano AsAna khela hato. ghoDAne trAjavAmAM rAkhI, pote UMce caDIne mAtra dAMtathI ja AkhuM trAjavuM UMcakI letA, rAmamUrtinA prayogoe lokone herata pamADI dIdhA. enI kharI khUbI to najare joIe tyAre ja samajAya, rAmamUrti badhe ja jANItA thayA. paMjAbamAM to navarAtramAM latte latte emanAM gIta gavAtAM. rAmamUrti potAnuM baLa batAvavA deza-videzamAM pharavA lAgyA. bhAratIya sAmarthyano jayajayakAra bolAvyo. aMgreja sarakArane A gamatuM na hatuM. eNe Dagale ne pagale emanA mArgamAM avarodha UbhA karavA mAMDyA. aMgreja sarakArane ema hatuM ke kALI cAmaDIvALA gorI cAmaDIvALA karatAM dareka rIte UtaratA 102 * jIvI jANanArA Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha hajAra ratalano hAthI chAtI para rAkhatA rAmamUrti hoya che ane temaNe UtaratA rahevuM joIe. rAmamUrti nirbhaya vIra hatA. emanI nasenasamAM bhAratabhUminuM gaurava vahetuM hatuM. e samaye dezAbhimAna e aparAdha mAnavAmAM Avato. AthI aMgreja sarakAra emane avAranavAra najIvA kAraNasara khUba pajavatI rahetI. eka vAra lAhoramAM emanA khela cAlu hatA ane sarakAre mAtra covIsa kalAkamAM ja paMjAba choDI javAno hukama karyo. bhAre moTI muzkelI thaI. A samaye 5. mAlavIyajI ane lAlA haMsarAja jevA netAoe virodha karyo. emanA prayatnone pariNAme lorDa minToe e hukamano amala aTakAvyo hato. rAmamUrti sarakAranI viruddha lokone uzkere che ema kahIne emane sarahadanA pradezamAM jatA aTakAvavAmAM AvyA hatA. iMglenDamAM aMgabaLanA adbhuta prayogo batAvyA pachI rAmamUrtie tyAMthI osTreliyA javAnI paravAnagI mAgI. aMgreja sarakAre so mANasone badale pacIsa mANasonI ja paravAnagI ApI. AthI vizeSa to rAmamUrti jyAM jyAM khela karavA jatA, tyAMnA musalamAnone chUpI polIsakhAtuM emanI viruddhamAM uzkeryA ja karatuM. paraMtu zUrAne pahelI salAma * 103 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uzkerAyelA musalamAnone jyAre khabara paDatI ke rAmamUrtinA ziSyomAM to jema hiMdu che tema musalamAna paNa che tyAre temano Ubharo zamI jato. rAmamUrtinA vikhyAta pahelavAnamAM gAmA ane imAmabakSa jevAno samAveza thato hato. khuda nijhAma sarakAre rAmamUrtinuM bhavya svAgata karyuM hatuM ane emane sonAno cAMda Apyo hato. rAmamUrtie jIvana sAthe yuddha AdaryuM hatuM eTale teo kadI mUMjhAyA nahIM. jema emanI zakti apUrva hatI ema emanA para AvelI Aphato paNa anokhI ja hatI. videzanI dharatI para to Dagale ne pagale jIva jokhamamAM mUkavo paDato. I. sa. 1910mAM malAkAmAM emane babbe vAra chAnI rIte somala (jhera) ApavAmAM AvyuM. pahelI vakhatanuM jhera to A bhImasenane pacI gayuM, paNa bIjI vakhata to eka ghoDo marI jAya eTaluM jhera ApavAmAM AvyuM hatuM. bacavAnI AzA na hatI, chatAM rAmamUrti nirAza thavAnuM jANatA na hatA. tarata ja laMgoTa mArI pAMca hajAra daMDa kheMcI kADhyA ane parasevAmAM ghaNuMkharuM jhera bahAra kheMcI kADhyuM. paraMtu A pachI dasa mahinA pathArIvaza rahevuM paDyuM. teo phrAMsa gayA. phrenca prajAe hiMdanA vIrapuruSano premathI satkAra karyo. ahIM emanA yuropiyana maeNnejare dago karyo. rAmamUrti chAtI para pATiyuM mUkIne enA para hAthI Ubho rakhAvatA. e pATiyuM ja koIe aDadhuM kApI nAkheluM. khela zarU thayo. hAthIe pATiyA para caDhIne jevo eno paga mUkyo ke tarata ja pATiyAnA be TukaDA thaI gayA. hAthIno paga rAmamUrtinI chAtI para paDyo. emanI traNa pAMsaLIo bhAMgI gaI ane e bebhAna banI gayA. phrAMsanA kuzaLa DaoNkTaronI sAravArane kAraNe rAmamUrti motanA mukhamAMthI UgarI gayA, paraMtu emane cha aThavADiyAM davAkhAnAmAM rahevuM paDyuM. eka vAra baherAmapuramAM rAmamUrti potAnuM sarakasa laIne gayA hatA. gAmane pAdara sarakasanA DerAtaMbu taNAyA hatA. nityakAryomAM sahu mazagUla hatA. rAmamUrti saMdhyA karI rahyA hatA. evAmAM eka lokhaMDanuM pAMjaruM vAghanI bhayaMkara garjanA sAthe dhaNadhaNI UThyuM. sarakasano sauthI bhayaMkara vAgha koInI bhUlathI pAMjarAmAMthI bahAra nIkaLI gayo. chalAMga mArIne e sarakasanA medAna para Avyo. 104 * jIvI jANanArA Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moTarakAranA vakIlanI nIce rAmamUrti cotarapha hohA thaI gaI. vAgha AsapAsanAM pazuo para tUTI paDyo. roja Apelo khorAka khAvo paDato. Aja ene nirAMte zikAranI moja maLI. thoDI vAramAM to cArapAMca be karAMne mArI nAkhyAM. AkhAya sarakasamAM kAgAroLa macI gaI. Thera TherathI kAramI cIsa UThavA lAgI. vIjaLInI cAbuka, tIkSNa bhAlA ke baMdUka zodhavAno samaya nahoto. sahu koI motanA bhayathI bebAkaLA banIne nAsatA hatA. rAmamUrti jAnavaro tarapha bhAre dayALu hatA. jaMgalI prANIone kadI bhUkhe mAratA nahIM. emane peTa bharIne khavaDAvatA. saMdhyA karI rahelA rAmamUrtine motanA tAMDavanA samAcAra maLyA. hathiyAra zodhavAno to samaya na hato. pratyeka paLa eka eka prANI ke pazune motane ghATa utAranArI hatI. Ave samaye hathiyAra kyAM zodhavA jAya ? rAmamUrtinI najIkamAM ja eka jADo daMDo paDyo hato. daMDo uThAvIne e doDyA. sarakasanA medAna vacce ane zikAra karelAM bakarAMnI AsapAsa ghUmato vAgha ghUrakI rahyo hato. rAmamUrti enI sAme AvyA. khUMkhAra vAdha ane vIra rAmamUrtinI AMkho maLI, A bhayAnaka jAnavara paNa 'zera ne mAthe savA zera' zUrAne pahelI salAma * 105 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jevA rAmamUrtine pArakhI gayuM. tarata ja vAgha tabelA tarapha nATho. bhalabhalAnI hiMmata bhAMgI jAya tevo A prasaMga hato. motane sAme cAlIne tAlI ApavAnI hatI, paNa rAmamUrti to bIka ke motane kyAM oLakhatA hatA ? vAgha tabelA bhaNI doDyo ane rAmamUrti pUrA jozathI enI pAchaLa doDyA. vAgha tabelAmAM ghUsyo to pote paNa tabelAmAM dAkhala thayA ane vAghanI pITha para pAMca-cha daMDA lagAvI dIdhA. potAno zikAra chInavI lenArA ane A rIte daMDo lagAvanArA rAmamUrti para humalo karavA mATe vAgha jhanUne bharAIne pAcho pharyo. rAmamUrti ema gAMjyA jAya tevA nahotA. vAghano sAmano karavA sAmI chAtIe enI tarapha cAlyA. sAmethI dhasI AvatA vAghane emaNe tarata ja potAnI bAthamAM pakaDI lIdho ane jamIna para dabAvI dIdho. vanavIra para naravIre vijaya meLavyo. bhayAnaka vAgha pharI vAra pAMjarAnuM niyamapAlaka prANI banI gayo. eka pachI eka Aphato AvatI jatI hatI. akasmAtono pAra nahoto, paradezI sarakAranI parezAnIno koI aMta nahoto. Ama chatAM jIvasaTosaTanAM saMkaTo veThIne rAmamUrti hiMdanI zaktino paraco batAve jatA hatA. hiMdustAnIonA nirbaLa ane nAjuka zarIranI vAto karanArAone rAmamUrtie potAnA kAryathI cUpa karI dIdhA. rAmamUrtinA pahelavAnoe yuropamAM aNanama gaNAtA pahelavAnone harAvI dIdhA. pahelavAna gAmA ane imAmabakSa to ajeya banIne yuropathI pAchA pharyA. rAmamUrti kahetA ke niSphaLatAne jIvanamAM joI ja nathI. koI kAma eka vAra pAra na paDe, to bIjI vAra karavuM, paNa ene pAra pADye ja chUTako. 'kArya sAdhayAmi vA de... pAtayAmi' e emanuM sUtra hatuM. teo kahetA : 'bhale marI javAya, paNa rAmamUrti niSphaLatA to bhogavavAno ja nahIM.' eka vAra dhrAMgadhrAmAM 112 kilomITaranI jhaDape jatI 25 horsapAvaranI moTara rokavA prayatna karyo. rAmamUrti peMtaro jamAvIne barAbara UbhA rahe e pahelAM to hAMkanAre moTara hAMkI dIdhI. moTarano AMcako AvatAM emanA paganI piMDI UtarI gaI. teo bebhAna thaI gayA. tarata dAktarane 106 * jIvI jANanArA Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bolAvavAmAM AvyA. emaNe rAmamUrtine zuddhimAM ANyA. emano paga barAbara karyo. pagamAM asahya vedanA thatI hatI, chatAM pATo bAMdhIne laMgaDAtA laMgaDAtA rAmamUrti medAna para AvyA. loko to nirAza thaIne vIkharAI rahyA hatA. evAmAM rAmamUrtine medAna para AvelA joIne badhA AbhA ja banI gayA. badhAe emane nA pADI paNa teoe kahyuM, "bhale ahIM mAruM mota thAya, paNa pAcho nahi paDuM." apUrva manobaLathI ekAgratA sAdhIne pacIsa horsa pAvaranI ekaso ne bAra kilomITaranI jhaDape jatI moTarane eka vAra nahi, be vAra nahIM, paraMtu tera vAra rokI. I. sa. 1907mAM muMbaImAM dAMtathI trAjavAmAM mUkelA ghoDAne uThAvavAnA prayogamAM temaNe be dAMta gumAvI dIdhA. trAjavAmAM ghoDAne Ubho rakhAvI rAmamUrti UMce UbhA rahetA. AkhuM trAjavuM dAMtathI pakaDIne jamInathI be phUTa adhdhara karatA. muMbaInA A prayoga vakhate emano mAnIto oNsTreliyana ghoDo bImAra paDyo hato. enI jagyAe eka navA ghoDAne lAvavAmAM Avyo. vIjaLIno prakAza, baeNnDano moTo avAja ane tAlIonA gaDagaDATathI trAjavAmAM Ubhelo ghoDo bhaDakI gayo. eNe samatolana gumAvatAM rAmamUrtinA be dAMta paDI gayA. rAmamUrti hiMdavAsIo mATe zarIrabaLano sarvocca jIvaMta Adarza banI rahyA. dezI ane videzI dareka prakAranA vyAyAmamAM teo pAraMgata hatA. prAcIna ane arvAcIna praNAlikAnI dRSTie emaNe vyAyAmanAM vividha sAdhano cakAsI joyAM hatAM. emane ApaNA dezanI purANI paddhati ja zreSTha lAgI hatI. teo kahetA ke ApaNA vyAyAmanuM sudhareluM svarUpa ja pazcimanA vyAyAmamAM jovA maLe che. yuropa karatAM ApaNA dezanI kaLA koI rIte UtaratI nathI. eTaluM ja nahIM, paNa keTalIka bAbatomAM to ApaNI vyAyAmapraNAlI vadhu caDiyAtI che. rAmamUrti majabUta zarIra karatAM nIrogI zarIrane vadhu mahattva ApatA. emane yoganAM AsanomAM to apAra zraddhA hatI. daMDa, beThaka, doDavAnI ane taravAnI kasarata to sahu koIne mATe jarUrI lekhatA. svAsthya jALavavA mATe zUrAne pahelI salAma * 107 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emaNe keTalIka khAsa kasaratonI himAyata karI hatI. AhAramAM teo rojanA bhojana uparAMta khUba cAlavAnuM kahetA hatA. rAmamUrti brAhmaNetara jAtinA hovAthI rivAja mujaba mAMsa khAvAnI chUTa hatI. pahelavAna tarIke paNa tevI chUTa laI zakatA hatA. paraMtu jIvanabhara rAmamUrti mAMsa, macchI ke dArUne aDyA nahIM. mAMsa khAvAthI baLa vadhe che tevuM kaMI nathI, ema teo mAnatA. pIvAnA pANIno chUTathI upayoga karavA para ane ekAdazI jevA upavAsa karavA para emaNe bhAra mUkyo. teo kahetA ke mitAhAra, saraLa ane sAduM jIvana, pAko laMgoTa, niyamita mahenata ane aMtaH karaNanI pavitratA e ja jIvananA utkarSanI cAvI che. mana, vacana ane zarIranuM aikya sAdhavAno Adarza khoLavA paradeza bhaNI mITa mAMDavAnI jarUra nathI. ApaNA ja dezamAM enAM jvalaMta dRSTAMto kyAM ochAM che ? tame hanumAna bano, bhIkha bano, lamaNa bano. hasamukho cahero hajAra auSadhio karatAM sAra che ema kahIne teo AjanA ciMtA ane viSAdathI gherAyelA yuvakone cImakI ApatA. nAnAM-moTAM aneka saMkaTo rAmamUrti para AvatAM hatAM. ajoDa manobaLa ane zarIrabaLane sahAre e tamAmane pAra karI jatA, paraMtu Akhare AvA ja eka saMkaTane kAraNe rAmamUrtine potAnuM kSetra choDavuM paDyuM. I. sa. 192pamAM simalAmAM teo potAnA aMgabaLanA prayogo batAvI rahyA hatA. chAtI para hAthI Ubho rAkhavAno e prayoga hato. temAM hAthIno paga emanA DAbA paga para paDyo. eTalo bhAga chuMdAI gayo, pariNAme ghUMTI AgaLathI DAbo paga kapAvI nAkhavo paDyo. A akasmAta thatAM rAmamUrti have potAnA aMgabaLanA prayogo darzAvI zake tema nahotA, paraMtu A samaye kaMThIrava tilaka koDI rAmamUrti nAyaDu trIjA rUpamAM dekhAyA. 'bhAratavarSanA yuvakono uddhAra' e emanuM jIvanasUtra banyuM. AvA juvAnone dezanA khUNekhAMcarethI zodhIne emaNe tana, mana ane dhanathI sahAya karI. yuvAzaktine ajeya banAvavAno emano saMdeza cotarapha guMjI rahyo. emaNe zarIra ane mananI ekAgratA mATe yuvakone hAkala karI. zarIra ane mana 108 * jIvI jANanArA Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMnethI namAlAM ane kamajora yuvaka-yuvatIone joIne emanuM aMtara kakaLI UThatuM hatuM. emanA jIvanano eka ja abhilASa hato ane te bhAratanAM kumAra ane kumArikAono utkarSa. dezanA juvAnonuM jIvana praphulla bane, emanI yuvAnI tamannA, tAkAta ane taMdurastIthI khIlI UThe tevI rAmamUrtinI jhaMkhanA hatI. nIrogI ane majabUta zarIramAM ja teo baLa, dravya ane buddhinI sArthakatA jotA hatA. emanA digvijayanI cAvI hatI aDaga AtmabaLamAM. teo kahetA ke bhAratamAM ke videzamAM, Aje athavA to bhUtakALamAM je je mahArathIo thayA ane jagatabharamAM emanAM zakti ane sAmarthyanI je nAmanA thaI, e badhAnA mULamAM emanuM dRDha ane aparAjeya manobaLa hatuM. rAmamUrti pote paNa e ja AtmabaLane potAnA vijayanI cAvIrUpa mAnatA hatA. AvA AtmabaLane sahAre rAmamUrtie aMgreja sarakAra dvArA vAraMvAra karavAmAM AvatAM vighnono sAmano karyo, e ja AtmabaLathI khUMkhAra vAghane vaza karyo. parAdhIna bhAratavAsIonA hRdayane rAmamUrtie gheluM karyuM. e samayanA yuvAnonA to e Adarza banI gayA. jevI rIte pazcimanA dezomAM senDonI upAsanA thatI hatI, evI rIte bhAratamAM rAmamUrti pUjAvA lAgyA. pRthvIrAja, pratApa ke zivAjInA zauryathI romAMca anubhavanArA bhAratanA kizoro rAmamUrtimAM evI tAkAtanuM pratibiMba jotA hatA. bakhtaravALA paThANane enA ghoDAnI sAthe bhAlAthI vIMdhI nAkhI jhADamAM khIlAnI mAphaka khoDI denAra pRthvIrAja ke eka ja jhATakAthI bakhtaradhArI savAra ke enA ghoDAnA janoIvADhathI be TukaDA karanAra pratApanI kiMga karanArI tAkAta eka kavikalpanA nahi paNa hakIkata che te rAmamUrtie potAnA jIvananA pratyakSa pramANathI batAvI ApyuM. bhAratavAsIonA aMtaramAM emaNe aneruM sthAna meLavyuM ane tAkAtanI potAnI ijArAzAhInAM guNagAna karatA aMgrejonAM pANI utArI dIdhAM. rAmamUrtie jIvanabhara brahmacarya pALyuM. yuvAnone saMyamano upadeza ApatAM teo kadI thAkatA nahIM. teo kahetA : "eka baLavAna yuvakasenA A zUrAne pahelI salAma * 109 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezamAM utpanna thAya e mAruM manorAjya che. A dezanA khUNekhAMcarethI meM vidyArthIone yuvakone zodhI kADhI protsAhana ApyuM che. mana, vANI, zarIra ane dhanathI rAmamUrti hiMdustAnanA yuvAnono sevaka banyo che. rAmamUrti ja zeghaNAya gayA che-paNa huM maratAM maratAM sAMtvana laIza ke mArAthI banatI sevA bhAratamAtAnA pAlavamAM nAkhI che. taruNo ! mAro eTalo saMdeza che ke bhAratanI kharI sevA to brahmavIra-brahmacArI banavAthI thaze, mana, vacana ane zarIranuM aikya sAdhavAthI ja thaze. ApaNA ja dezamAM AnAM jvalaMta dRSTAMto kyAM ochAM che ?" rAmamUrtino je saMdeza hato, evuM ja emanuM jIvana hatuM. emanA zabdomAM anubhavanI tAkAta hatI. khoTA ADaMbarane temAM sthAna nahotuM. AthI ja rAmamUrti 'ekAgratA'nA upAsaka tarIke Aje paNa yAda karAya che. 1938nI 20mI jAnyuArIe baporanA 2-50 kalAke bAlanagIranI janarala haoNspiTalamAM rAmamUrtinuM avasAna thayuM, paraMtu ajoDa AtmabaLa meLavanArA rAmamUrti hiMdanA juvAnonA Adarza banI gayA. baLanI vAta thAya ane rAmamUrtinuM nAma AvyA vagara rahe nahi. damiyala zarIramAM daivI zakti pragaTAvanArA rAmamUrtie bhAratanA sapUtomAM UjaLuM sthAna prApta karyuM. 110 * jIvI jANanArA Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyakAMgalAmAMthI marda amerikAnA nabaLA bAMdhAnA re evarIe enuM aDadhuM bALapaNa bImArImAM vitAvyuM. bIjAM bALako rame-nAce-kUde, tyAre evarI pathArImAM bImAra banIne paDyo hoya. hAtha juo to doraDI jevA, paga juo to saLekaDI jevA. dAktaroe nabaLo bAMdho sudhAravA ane kasarata karavAnI salAha ApI. kahyuM ke kasarata karaze to ja enuM nabaLuM zarIra kaMIka sabaLuM thaze. dhIre dhIre e kasarata karavA lAgyo, zarIrane majabUta banAvavA lAgyo. enA saLekaDI jevA pagane to eTalA badhA tAkAtavAna banAvyA ke jANe lokhaMDanI spriMga na hoya ! A pachI re evarI ramatagamatamAM bhAga levA mAMDyo. emAM ene kUdavAnI ramata to bahu ja phAve ! e traNa prakAranA kudakAmAM bhAga levA mAMDyo. e UMco kUdako lagAve, lAMbo kUdako lagAve ane laMgaDI-phALa-kUdakAmAM bhAga le. A ramatamAM evarIe evI siddhi meLavI ke enA jamAnAmAM re evarI Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1904mAM seMTa lUI khAte khelAyelI oNlimpikamAM suvarNacaMdraka ene koI harAvI na zake. ramatagamatanI dRSTie 28 varSanI moTI vaye eNe oNlimpikamAM jhukAvyuM. I. sa. 1900mAM khelAyelI oNlimpika spardhAmAM e traNe kudakAmAM vijetA banyo. 1904mAM senTa lUI khAte khelAyelI oNlimpika spardhAmAM vaLI evarIe traNa suvarNacaMdrako meLavyo, e pachI be varSa bAda ethensamAM A spardhA ramAI, tyAre evarI mAtra be ja suvarNacaMdraka meLavI zakyo. AnuM kAraNa e hatuM ke A spardhAnA kAryakramamAM laMgaDI-phALa-kUdakA (sTenDiMga haoNpa-sTepa ane jaMpa)nI harIphAI rAkhavAmAM AvI na hatI. AvI ja rIte 1908mAM laMDanamAM khelAyelI olimpikamAM evarIe lAMbA kUdakAmAM ane UMcA kUdakAmAM na meLavI. A samaye enI umara 35 varSanI hatI. have teNe nivRtta thavAno vicAra karyo. ATha varSa sudhI e vividha spardhAomAM aNanama vizvavijetA banI rahyo. e vividha spardhAomAM dasa suvarNacaMdrako meLavanAra re evarI jeTalA suvarNacaMdrako Aja sudhI jUja khelADI meLavI zakyA che. kyAM pAtaLo, nabaLo ne bImAra re evarI ane kyAM mahAna ramatavIra re evarI ! 112 * jIvI jANanArA Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zikSaNanI navI tarAha mAthe baoNmba vIMjhAtA hoya, sAme dhaDAdhaDa baMdUkanI goLIo chUTatI hoya, tyAre nizALamAM besIne abhyAsa kaI rIte thaI zake? mAthe jIvanuM jokhama toLAtuM hoya, tyAre zALAe jaIne palAMThI vALIne bhaNavAnI vAta zI rIte thaI zake ? khUMkhAra duzmanI dharAvatA ijharAila ane pelesTAina vacce cAlatA avirata jaMgane kAraNe potAnI ja mAtRbhUmimAM pelesTAinavAsIo parAyA banyA. mAdare vatanane jALavavA mATe jAnanuM jokhama hovA chatAM motanA othAra heThaLa jIvatA chatAM aDaga rahyA hatAM. 1948mAM ArabonA nAnakaDA hAnana ala haoNrUba vistArane vikhUTo pADIne amerikA ane briTananI rahemanajarane kAraNe ijharAila Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ astitvamAM AvyuM. gAjhA ane vesTa beMka jevA vistAra para prabhutva jamAvavA mATe ijharAile bhISaNa AkramaNono dora satata cAlu rAkhyo. sAme pelesTAine enI sAme jhIMka jhIlavAmAM kazuM bAkI rAkhyuM nahIM. Araba dezoe ijharAilanA vinAza mATe saghaLA prayatno ajamAvI joyA, paraMtu ijharAilanA makkama manobaLanI sAme Araba dezonA hAtha paNa heThA paDyA. pelesTAinavAsIonI vastIthI gIcogIca bharelA gAjhA vistAranA Arabone ijharAilanI manasUphI pramANe jIvavuM paDe che. ijharAila ArabonA bhayane kAraNe asalAmatI anubhave che, to gAjhAnA hajAro nirdoSa pelesTAinavAsIo para baoNmbamAro karIne ijharAila AtaMka macAve che. baMne dezo vacce aviratapaNe yuddha cAle che. ijharAile gAjhAna kArAvAsanI koTaDImAM pheravI nAkhyuM che. AvA pelesTAinanA nirvAsito mATenA bethalehemamAM AvelI chAvaNImAM hAnana ala haoNrUbano janma thayo. mota ane hiMsAnA bhaya vacce e zvAsa letI hatI. hAnane nizALano abhyAsa zarU karyo. zikSikA tarIke kAmagIrI paNa maLI. enI icchA to vadhu abhyAsa karIne AgaLa vadhavAnI hatI, paraMtu potAnI yojanAne tilAMjali ApavI paDI. kAraNa ke 1987thI 1993nA varSa daramiyAna pelesTAinanI yunivarsiTIone tALAM mAravAmAM AvyAM. e daramiyAna hAnananAM lagna thayAM ane e pAMca bALakonI mAtA banI. - I. sa. 2000mAM enuM sauthI nAnuM saMtAna zALAe javA lAgyuM, tyAre hAnane pharI yunivarsiTImAM khaMDasamayanuM zikSaNa levAnuM zarU karyuM. enA pati haoNrba emanI be dIkarIo bethalehAma najIkanA cekapaoNinTa parathI pasAra thatA hatA, tyAre ijharAilI sainikonI ADedhaDa AvelI goLIothI gaMbhIra rIte ghavAyA. haoNrU banA khabhA para goLI vAgI hatI ane A paristhitine kAraNe hAnananI baMne dIkarIo DaghAI gaI hatI. A ghaTanAe e dIkarIonA caherA paranuM nUra harI lIdhuM. emanI kIkIomAM bhaya hato. manamAM ajANyo Dara raheto ane emane jivAtA jIvanamAM koI rasa rahyo nahIM. AvAM bALakone zikSaNamAM to kyAMthI rasa jAge ? hAnane joyuM ke pelesTAinamAM chAzavAre AvI ghaTanA banatI rahe che, paNa Il4 * jIvI jANanArA Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuddhagrasta pelesTAinI bALakone ramata sAthe zikSaNa ApatI hAnana AvA AghAtano anubhava karanArAM bALakone zikSaNa ApavA mATe keLavAyelA zikSako nathI. emane bhayamukta karIne vidyAmagna karI devAno koI kImiyo emanI pAse nathI. jIvana pratye rasa jagADIne abhyAsamAM DubADavAnI koI pati emanI pAse nathI. AthI hAnane khuda AvA kaTokaTIbharyA samaye zikSikA banavAno nirdhAra karyo. eka bAju vizALa kuTuMbanI moTI javAbadArI hatI, mAthe jhaLuMbatI hiMsaka caLavaLo hatI. A badhAnI sAthe hAnana yunivarsiTImAM abhyAsa karIne pAMca varSa bAda snAtaka thaI ane zikSaka tarIkenI yogyatA hAMsala karI. hAnanano hetu je rIte potAnAM bALakone bhayanA othAramAMthI bahAra kADhavAnAM hatAM, e ja rIte bIjAM bALakone paNa AvI paristhitimAMthI ugAravAnAM hatAM. eNe potAnAM bALakonA bhayabhIta caherAne hasatA karavA mATe je athAga puruSArtha karyo hato, e mahenata have e anyanAM bALakone mATe karatI hatI. eNe joyuM ke A bALakone pustakonA DhagamAM dATI devAthI kazuM nahIM vaLe ! emane vargakhaMDamAM keda karavAthI paNa kazuM nahIM thAya. svastha evI navI peDhInuM nirmANa karavA mATe hAnane zikSaNanI navI tarAhanI zodha karI. eNe A bhayagrasta bALakone abhyAsamAM ekAgra thavAnI kalA zIkhavI. bolAcAlI, mArAmArI ke sAmenA bALakane nAnI nAnI vAtamAM pachADIne mAra mAravAnI vRttimAMthI emane kalA, saMgIta, hunnara ane ramatagamata jevI zikSaNanI navI tarAha - 115 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravRttiomAM vALavA lAgI. zikSaNa pratyenI emanI abhiruci keLavAya ene mATe satata mahenata karavA lAgI ane zikSaNanA mAdhyamathI A bALakonA mAnasa parivartanano rAha apanAvyo, Aja sudhI evuM banatuM ke cotarapha hiMsA jonArAM bALako nAnI najIvI vAtamAM paNa hiMsA para UtarI AvatAM hatAM. vargakhaMDanuM vAtAvaraNa haMmezAM taMga rahetuM hatuM. nizALanAM ramatanAM medAno tophAna ane mArAmArInAM raNamedAno banI gayAM hatAM. Ave samaye A bALakone vargakhaMDanI bahAra laI jaIne hAnane emanuM AgavI rIte ghaDatara karyuM. eNe joyuM ke prAthamika zALAmAM pahelAM bArAkSarI zIkhavavAmAM AvatI, gaNita zIkhavavAmAM AvatuM, A zIkhavavAnI paddhatine hAnane ramata ramavAnI paddhatimAM pheravI dIdhI. eNe kahyuM ke 'ramata ramo ane ApoApa zikSaNa pAmo.' e vidyArthIonI vyaktigata jarUriyAto para bhAra ApavA lAgI ane sAthosAtha emanA paoNjhiTiva vartananI sadA prazaMsA karavA lAgI. bALako sAthenI enI haLavA-maLavAnI rItathI bALakonA hiMsaka vartanamAM uttarottarI ghaTADo thavA lAgyo. eNe vizvAsa, sanmAna, pramANikatA ane saMvedanAsabhara saMbaMdho para dhyAna kendrita karyuM. eka vidyArthI ekalo koI kArya kare tema nahIM, paraMtu eNe sahiyArA kAmano AnaMda samajAvyo. bALakomAM sahakAra ane sadbhAvanAnI bhAvanA jagADI. judA judA parisaMvAdomAM eNe potAnuM dRSTibiMdu pragaTa karyuM ane kahyuM ke baoNmba ke baMdUkathI nahIM, paraMtu zikSaNathI enI prajA potAnA vatanane pAchuM meLavI zakaze. hAnana potAnI kephiyata ApatAM kahe che, "mArA mATe vargakhaMDa e ja mAruM ghara che. mArA kuTuMbIjano uparAMta A vargakhaMDanAM bALako e mAruM kuTuMba che. mAruM mAnavuM che ke badhAM ja bALako hiMsaka vAtAvaraNamAMthI bacavAM joIe. mAruM bALapaNa aneka muzkelIo sahana karatAM vItyuM hatuM. huM icchuM chuM ke A bALakone tevA anubhavamAMthI pasAra thavuM na paDe. eka vakhata hiMsAnuM cakra sarjAya, pachI tene toDavuM atimuzkela hoya che. bALako para paryAvaraNanI gADha asara thAya che. keTalAMka pelesTAinanAM bALako je hiMsA Acare che, te tenI copAsa thatI hiMsAno ja pratyAghAta che. mAre bALakone zikSaNa meLavavA mATe T16 * jIvI jANanArA Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gettyimages globala TIcarsa TraoNphI samaye abhivAdana svIkAratI hAnana ala haoNrUba salAmata paryAvaraNa bakSavuM che. huM bahu vizALa paryAvaraNanI asarakAraka bhUmikA na sarjI zakuM, paNa bALaka para to asara UbhI karI zakuM. A mArI vicAradhArA che.' hiMsAprerita vAtAvaraNa ane asalAmatIne kAraNe vidyArthIomAM ghora hatAzA AvatI hatI. manamAM gussAnI gAMTha satata vALatA rahetA hatA. veranI vasulAtanI taka satata zodhatA hatA, ane sAva nAnI ke sAmAnya bAbatomAM Akramaka banI jatA hatA. kyAreka hatyA paNa karI besatA. AvAM bALakone mATe ane potAnI bhayabhIta dIkarIone mATe evI ramata zodhI ke jene pariNAme ramatAM ramatAM ja emanAmAM sAmAjika kauzalyano vikAsa thavA lAgyo. emano AtmavizvAsa punaH pragaTavA lAgyo. emanA 'greDa' paNa sudharavA lAgyA ane Ama vidyAnuM AkhuM vAtAvaraNa hAnane badalI nAkhyuM. Aje hAnana rAmallAhAnI samihA khalIla sekanDarI skUlamAM zikSaNa Ape che. potAnA anubhavano nicoDa vyakta karatAM hAnana kahe che, 'satyanA AdhAre enA zikSaNanI bhUmikA zarU thAya che. keLavaNIkAra, zikSaNanI navI tarAha * 117 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalAkAra ane paryAvaraNanuM sarjana karanAra tarIke eka zikSakanI javAbadArI prAthamika zALAthI zarU thAya che. emanA prayatnothI ja bALaka hiMsAmukta thaI zake che. emanA kalpanAlokamAM muktapaNe viharI zake che. temaja emanA jIvanamAM prema ane suMdaratAno saMvAda sadhAya che. duniyAnAM bALakonI jema ApaNAM bALako zAMtipUrvaka jIvana gALI zake che.' A hAnanane 2016nuM 'vArka phAunDezana globala TIcara prAijha' maLyuM. svayaM nAmadAra pope enI jAherAta karI. eka miliyana DaoNlaranA A pAritoSika vize jAherAta karatAM porpe kahyuM, pelesTAinanAM eka zikSikA evA hAnana ala haoNrUbane bALakonA zikSaNamAM 'ramatanA eka bhAgane agatyatA ApavAno abhigama apanAvavA badala temaja A pratiSThita pAritoSika 'globala TIcara prAijha-2016' meLavavAne mATe hakadAra banavA badala huM abhinaMdana ApuM chuM. bALakane ramavAno adhikAra che. bALakane ramatAM zikhavADavuM e paNa zikSaNano eka bhAga ja che, kAraNa ke te ramata dvArA kevI rIte sAmAjika banI zakAya tenuM zikSaNa meLave che ane jiMdagIno AnaMda meLavatAM paNa zIkhe che. yuddhanA lIdhe ahIMyAMnI prajA suzikSita nathI ke bIjA koI kAraNasara tene zikSaNa maLyuM nathI, te kAraNe te prajAnI kamazaH paDatI thatI jAya che. te hetuthI eka zikSakanA umadA vyavasAyane prakAzita karavAnuM kArya mane pasaMda paDyuM che !' teMtAlIsa varSanI hAnane A pAritoSika meLavyA pachI kahyuM, 'AnA sAcA vijetAo to mArA vidyArthIo che. mArA mATe koI preraNAsrota hoya to te A bALako che.' A rIte hAnane bALakone A vizvamAM saMzodhana ka2vA ane AsapAsanA vizvane samajavA mATe madadarUpa thavA avirata prayatna karyo. e bALakane enI bhItaramAM najara karIne saMpUrNa banavA mATe samartha banAvavA cAhe che. manoraMjana, citrakalA ane ceSTAo dvArA e bALakane vividha saMdarbho Ape che ane pariNAme e bALakone prazna karatAM, saMvAda karatAM, jAte vicAratAM ane potAnA bhAvone lAgaNIbharI rIte abhivyakta karatAM zIkhave che. A bALakomAM mUlya ane nItimattAnuM ghaDatara karanArI hAnana emane A 118 * jIvI jANanArA Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vahAlA bALakonI vacce hAnana ala haoNrUba duniyAnI suMdaratA, saccAI ane svataMtratAno anubhava karAvIne tenI khAtarI ApavA mAge che. e mAne che ke bALakanA ghaDataramAM zikSaka rasa leze, tyAre e bALakone AkhuM vizva prakAzamAna dekhAze. AjIvana vidyApipAsu tarIke jIvavA mATenA avarodharUpa baMdhanane dUra karavAnI cAvI haMmezAM zikSaka pAse ja che. hAnananI vizeSatA e che ke e rojabarojanA vaparAzanI cIjavastuono upayoga karIne 'ramo ane zIkho ' paddhati dvArA bALakone pATha bhaNAve che. rAmallAhamAM AvelI enI zALAmAM e chathI dasa varSanA hiMsaka, visthApita, naeNgeTiva manovalaNa dharAvanArA, toDaphoDa ane vinAza mATe utsuka evA vidyArthIone judI judI ramatomAM magna banAvIne emane zAMti ane saMvAditA tarapha dorI jAya che. ghaNIvAra to vidUSakanI viga paherIne ke pachI lAla caTAka nAka karI bALako sAthe bALaka banIne e khelatI hoya che. are ! globala TIcara prAijha meLavIne eka aThavADiyAnI gerahAjarI pachI hAnana potAnA vargakhaMDamAM pAchI pharI, tyAre enA hAthamAM kaThapUtaLIo, mojAM, kapaDAM sUkavavAnI lAkaDAnI pino, ramakaDAMnI moTara ane vidUSakanI viga laIne AvI hatI, A che enAM zaikSaNika sAdhano. zikSaNanI navI tarAI * 119 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca saMtAnonI mAtA hAnane potAnAM saMtAnone bhaNAvavA mATe athAga jahemata uThAvI che. enI be joDiyA dIkarImAMthI eka vakIla banI che ane bIjI ekAunTanTa, eno eka putra zepha che ane eno nAno dIkaro ArkiTekTa tarIke keLavaNI laI rahyo che. enA pati haoNrU ba eDavaoNkeTa che. hAnanane maLelI globala TIcarsa TrophI sAthe dasa varSa daramiyAna kramika rIte maLanArA eka miliyana DaoNlarano upayoga hAnana zikSaka banavA mATe abhyAsa karatA yuvakone madada karavA mATe ane savizeSa to enI AgavI paddhati mujaba zikSaNa Ape tevA zikSako taiyAra karavAnI yojanA mATe kharcavAnI che. cAre bAju phelAyelI hiMsAnI khAkhamAMthI hAnana jevAM koI poyaNAM paNa khIlatAM hoya che. 120 * jIvI jANanArA Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muThThamAM lIdhuM mota motane muThThImAM laIne duniyAne daMga karanArA sAhasavIra cArlsa blonDInanI siddhanuM Ajeya smaraNa karavAmAM Ave che. 1859nI 30mI jUne abhuta kauzalya ane apratima nirbhayatA dAkhavanAra blonDInanuM mAnavIya khamIra Ajeya Azcaryajanaka lAge 15 keTalIka mAnavIya siddhione kALa paNa kyAreya vistRta karI zakato nathI ane samayano pravAha game teTalo jhaDapI parivartana pAme, chatAM jagata ene vIsarI zakatuM nathI. pAMtrIsa varSanA cArlsa blonDIne I. sa. 1859mAM jyAre jAhera karyuM ke e eka miniTamAM agiyAra karoDa ane cAlIsa lAkha gelana pANIno pravAha dharAvatA ane keneDA ane amerikAne alaga pADatA agiyArasa phUTanI pahoLAIvALA nAyagarA dhodhanI pahoLI cArlsa blokhIna Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khAI para UMce doraDuM bAMdhIne cAlavA mAge che, tyAre duniyA AkhIne phrAMsamAM janmelA A AdamIne pAgalamAM khapAvyo. e jamAno bahAdurIbharyA sAhasonI gAthAothI guMjato hato, Ama chatAM koI A AdamInA sAhasanA vicAraneya svIkAravA taiyAra nahotuM. e samaye eka samakAlIna lekhake noMdhyuM che ke "nAyagarAno dhodha jo amerikAne badale iMglenDamAM Avyo hota, to sarakAre blonDInanA khela para sakhta pratibaMdha mUkI dIdho hota. AvA AtmahatyApUrNa kRtyane maMjUrI ApI na hota ane Ama chatAM jo eNe Avo khela karavAno Agraha sevyo hota to enA para pAgala hovAno Aropa mUkIne ene pAgalakhAnAmAM sAMkaLothI keda karI dIdho hota.'' e paNa hakIkata hatI ke mAnava itihAsamAM koI vyaktie AvI rIte nAyagarAnA dhodha para doraDuM bAMdhIne cAlavAnI kalpanA karI nahotI, tyAre blonDIne nAyagarAnA pANIthI 160 phUTa (50 mITara) UMce doraDuM bAMdhIne agiyAraso phUTa (335 mITara) cAlavAnuM nakkI karyuM. AvI siddhi darzAvavA mATe eNe pahelAM 'nAyagarA pholsa gejheTa' nAmanA akhabArane potAno A vicAra kahyo, tyAre e akhabArane pahelAM to emAM mazkarI ke chetarapiMDInI gaMdha AvI. pachI ema lAgyuM ke A bajANiyo enI vicitra dhUnanI pAchaLa sAva pAgala banI gayo lAge che. saghaLI sUjhabUjha gumAvIne A khyAla pAchaLa ghelo banI gayo che, Ama chatAM e akhabAre ene sAtha ApavAnuM nakkI karyuM ane cArlsa blonDInanI 'kalpanA' vize samAcAra pragaTa karyA ane cAretarapha khaLabhaLATa vyApI gayo. A samAcArane kAraNe dezabharamAM jijJAsAno juvALa jAgyo. virodhI akhabAra 'nAyagarA maeNile' to A banAvanI taiyArInA samAcAro vyaMgabharI zailImAM AlekhyA ane blonDInane citravicitra tukka laDAvatA bevakUpha tarIke cItaryo. amerikAnA prasiddha akhabAra 'nyUyaoNrka TAimsa' to bevakUpha hovAnI dhAraNAne maMjUrInI mahora mArI ane jAhera karyuM ke blonDIna hakIkatamAM mahAmUrkha che ane ene AvI rIte nAyagarA dhodha para Avo jokhamI khela karavAnI paravAnagI ApavI joIe nahIM, tema chatAM e jo Avo koI prayatna kare to enI dharapakaDa karavI joIe. 122 * jIvI jANanArA Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAyagarAnA pANImAM 160 phUTa UMcuM doraDuM bAMdhI 1100 phUTa cAlato blonDIna bIjI bAju blonDInanAM posTara ane paeNleTa Thera Thera vaheMcAvA lAgyAM ane ene pariNAme AsapAsanA janasamUhamAM ati uttejanA phelAI gaI. sAhasano samaya najIka AvatAM ahIM loko utkaMThAbhera ekatrita thavA lAgyA. ghaNA vepArIone mATe A ghaTanAnI prasiddhi e kamANInI suvarNataka hatI, tethI emaNe sAme cAlIne prabaLa lokajijJAsA jAgrata karI. relave kaMpanIe A ghaTanA jovA mAgatA musApharo mATe 'speziyala' Treno doDAvI ane hajAro loko A sAhasa jovA mATe nAyagarA dhodhanI baMne bAju ekaThA thayA. keTalAke vaLI AnI sAme evo virodha karyo ke blonDrInano A 'sTaMTa' nAyagarAnA dhodhanI garimA ghaTADI nAkhaze ane bhaviSyamAM enI pazcAdbhUmAM sarkasanA khelo paNa bhajavAze ane tethI blonDInane A khela karavAnI paravAnagI ApavI joIe nahIM. blonDInanI icchA to goTa AilaeNnDa para doraDAnA eka cheDAne bAMdhavAnI hatI, paraMtu AvA virodhane kAraNe eka mAIla nIce ene A doraDuM muThThImAM lIdhuM mota * 123 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAMdhavuM paDyuM. A abhUtapUrva ghaTanAne jovA mATe eka lAkha jeTalI janamedanI ekaThI thaI hatI. cotarapha utsAha ane AturatAno mahAsAgara UchaLato hato, badhAnA mukhamAM blonDInanI vAto ja carcAtI hatI. koI kahetuM ke Aje jIvanamAM avismaraNIya bane tevI ghaTanA najaronaja 2 nihALavA maLaze, to koI dhAratuM hatuM ke doraDA parathI nAyagarAnA dhodhane joIne ja blonDIna sAhasa mAMDI vALaze ane briTana bhego thaI jaze. | blonDIna Avyo, gaganabhedI ciciyArIothI enuM svAgata thayuM. eNe doraDAnA TekAo barAbara tapAsyA ane custa doraDA para cAlatI vakhate samatolana mATeno vAMsa UMcakIne briTiza sAmrAjyanA prabhutva heThaLanA keneDAnA briTiza provinsa taraphathI dhImA pagale musApharI zarU karI. lagabhaga aDadhA raste pahoMcyA bAda traNa iMca jADA doraDA para thoDI vAra Ubho rahyo. vaLI thoDI vAra eka page Ubho rahyo. A doraDuM thoDuMka DhALavALuM banAvyuM hovAthI vacce enI UMcAI mAtra sAITha phUTa hatI, jANe koI DhoLAva parathI Utarato hoya e rIte vAMsa laIne doraDA parathI UtaravA lAgyo. aDadhe raste AvyA bAda eNe nAyagarAnA dhodhanA ramaNIya prakRti dRzyane nihALyuM ane pachI sAmenA kinArA tarapha vaLIne e UMdhe mAthe thaI gayo. doraDA para aneka prakAranA khela batAvIne e kinAre Utaryo, tyAre baeNnDanI TukaDIe lA marsilIjha gItathI enI siddhinuM abhivAdana karyuM. darzakonI medanI nAyagarA dhodha para cAlanAra A sauprathama sAhasavIrane najIkathI nIrakhavA mATe doDI, kAraNa ke e tarata ja A sAhasanuM punarAvartana karavAno hato. janamedanIe AkAzamAM chavAI jAya eTalo harSadhvani karyo. eNe janamedanIne kahyuM hatuM ke koI svayaMsevaka taiyAra thAya to ene khabhA para laIne A nAyagarA pAra karavA mAge che, paraMtu motanA mukhamAM hAtha nAkhavA mATe koI AgaLa AvyuM nahIM. pharI custa doraDA para blonDIna dekhAyo. A samaye eNe enI pITha para traNa pagavALA sTenDa sAthe eka kaeNmero bAMdhyo hato. kinArAthI baso vAranA aMtare e aTakyo. hAthanA vAMsane doraDA sAthe sajjaDa rIte bAMdhIne kemerA khullo karyo ane keneDA taraphanA kinAre hAtha UMcA karIne 124 * jIvI jANanArA Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnaMdabhera bUmo pADatA lokonI tasavIra jhaDapI. joke doraDuM eTaluM badhuM jhulatuM hatuM ke potAnI naeNgeTiva para lIdhelo phoTo nakAmo gayo. tyArapachI zAMtithI pharI kaeNmerAne pITha para bAMdhyo. tenA vAMsane choDyo ane kaeNneDAnA kinArA tarapha javAnuM cAlu rAkhyuM. e amerikA tarapha jeTalI jhaDape gayo hato, enA karatAM ghaNI vadhu jhaDape e kaeNneDA tarapha pAcho pharyo. A samaye kaeNneDAnA onToriyo prAMtanA oNnToriyo sarovaranI barAbara vacce AvelA A dhodha para custa doraDA para cAlIne blonDIna kaeNneDAnA kinArA para pahoMcyo. vizALa janamedanIe ene tAlIonA gaganabhedI harSanAdothI vadhAvI lIdho ane ethIya vadhu cheka dUra dUrathI AvelA lokoe vizvamAM pahelI vAra sarjAyelI A siddhine punaH nIrakhavA mATe vansa mora'nI mAgaNI karI. para kaeNneDAnA kinArA para khurazIne doraDA samatola rAkhIne cAlato blonDIna blonDIne have vaLI eka navA sAhasanuM umeraNa karyuM. eNe potAnI sAthe eka khurazI lIdhI ane e khurazIne doraDA para samatola rAkhIne enA para beTho. nIce pANIno bhayAvaha dhasamasato pravAha vaheto hoya, enAM UchaLatAM mojAMonI garjanA saMbhaLAtI hoya, jalaprapAtanI jhaDapa AMkhone AMjI detI hoya eve samaye A dhodha para UMce bAMdhelA doraDA para blonIne potAnI khurazI barAbara samatola rAkhI, ethIya vadhu AzcaryanI ghaTanA e banI ke blonDIna khurazI para birAjamAna thayo ane nAyagarAnA dhodhanuM manabhara dRzya AMkhothI pIvA lAgyo. muThThImAM lIdhuM mota + 125 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oha ! A to kevuM apratima sAhasa. khurazI saheja Dagamage to zuM thaze? doraDA para cAlavuM e ja sAme cAlIne motane nimaMtraNA, emAM vaLI AvI rIte doraDA para khurazI mUkIne besavAnuM duHsAhasa zA mATe ? are ! saheja khurazI Amatema DagI gaI, to blonDInane mATe jalasamAdhi sivAya bIjuM kazuM nahotuM. A dRzya nihALIne keTalIya strIo mUccha pAmI gaI. janamedanI stabdha AMkhe A joI rahI ane A bajANiyAnA eka pachI eka khelothI maMtramugdha thatI rahI. A abhuta khelo jovA mATe hajAro mulAkAtIo ane amerikana sahelANIo ahIM upasthita rahyA hatA. nyUyaoNrkanA eka hoTalamAlike enA ghaNA niyamita grAhako gumAvyA, kAraNa ke e badhA enI hoTalamAM AvavAne badale nAyagarAnA kinAre pahoMcI gayA hatA. A hoTalamAlike blonDIna ane enAM karatabone jAheramAM vakhoDatAM kahyuM, A blonDIna to eka tarakaTI ane chetarapiMDI karanAra mAnavI che. e kAlpanika vyakti che , hakIkatamAM nAyagarAno dhodha oLaMgAyo nathI ane ene oLaMgavA eNe kazo prayatna karyo nathI. A badhuM to eNe racelI mAyAjALa hoTalamAlikanA AkSepano eNe potAnI rIte lAkSaNika javAba Apyo ane cothI julAIe pharI nAyagarA pAra karavAnI jAherAta karI. cothI julAI e amerikAno svAtaMtradina hovAthI ene vaLI adakeruM mahattva maLyuM. A divase trIsa hajAranI janamedanI samakSa eNe nAyagarAno dhodha pasAra karyo. vaLatAM vaLI e ke eNe navuM sAhasa AdaryuM. e baMdha hAthe pAcho pharyo, eTaluM ja nahIM paNa eNe enA kAMDA para ane mAthA para bhAre vajananI kothaLIo bAMdhI hatI. A siddhine bAreka divasa vItI gayA eTale eNe eka paiDAMvALI gADI gabaDAvatAM gabaDAvatAM nAyagarA dhodhane pAra karyo. basa, pachI to eNe eka pachI eka Azcaryajanaka khelo karI batAvyA. doraDA para UMdhe mAthe rahevAno, vAMkA vaLIne UbhA rahevAno, hAtha sthira rAkhavAno, adhavacce UbhA rahIne 126 * jIvI jANanArA Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAnagI rAMdhavAno ane ArogavAno paNa khela karI batAvyo. - 19mI ogasTe eNe enI eka kalpanA pUrNa karI. enI icchA hatI ke pote doraDA para cAlato hoya, tyAre khabhA para koI mANasane besADIne cAle. Ane mATe koNa taiyAra thAya ? Akhare eNe enA menejara herI kolakorDane taiyAra potAnA maeNnejara haeNrI kolakone khabhA para besADI karyo. ene eNe doraDA para nAyagarA pAra karato bloDina potAnA khabhA para besADyo. vizALa janamedanI blonDInanI A siddhi jotI hatI, tyAre blonDIne vaLI navo eka khela racyo. jANe pote paDI jato hoya evo dekhAva karyo. janamedanImAM moTo romAMca jagADyo ane e samaye nAyagarA dhodhanI baMne bAjue rahelA pAdarIoe khela pUrNa thatAM A sAhasavIranI prazasti gAI. amerikana nagarajanoe ene eka suvarNacaMdraka Apyo ane A romAMcakArI ghaTanAonuM Alekhana karatAM patrakAroe ene suvarNanI chaDI dharAvatI cAlavAnI lAkaDI bheTa ApI. blonDInanA sAhasonI ghaTanAo briTana ane yuropanAM samAcArapatromAM prakAzita thavA lAgI. blonDInanI muThThImAM lIdhuM mota * 127 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhasikatAnAM gIto gavAvA lAgyAM ane myujhika haoNlamAM enAM prazastigIto, lokapriya tarajo guMjavA lAgI. emAM paNa phrAMsanA senTa omara pAsa DI klejhamAM janmelA ane mULa jena phrAnakaoNsa grAveleTa nAma dharAvatA A cArlsa blonDIne iMglenDane evuM to gheluM lagADyuM ke ekaso jeTalI tarajo dharAvatuM blonDInanuM eka navuM 'dha blonDIna mArca' gIta briTanamAM sarvatra pracalita banyuM. svaye iMglenDanA prinsa oNpha vaeNlsane A sAhasa najaronajara jovAnI tIvra utkaMThA thaI eTale blonDInanAM nUtana sAhasanAM svapnAM jAgI UThyAM. nAyagarA dhodhanA pracaMDa jalaprapAta para 160 phUTa UMce majabUta rIte bAMdhelA doraDA para cAlavAnA cArlsa blonDInanA Azcaryajanaka kAranAmAe samagra vizvane stabdha karI dIdhuM. jenI vAtane lokoe vAhiyAta mAnI hatI, koIe ene bevakUpha, to koIe pAgala ane mUrkha kahyo hato, e traNa saMtAnonA pitA cArlsa blonDIne potAnI kalAthI eka navI siddhi hAMsala karI. manilAmAM taiyAra thayelA doraDAne khela mATe vAparanAra blonDIna 'prinsa oNpha manilA' tarIke oLakhAvA lAgyo. 1861mAM laMDanamAM eNe krisTala pelesamAM potAnA khelo batAvIne lAkho lokone romAMcita karyA. briTanamAM evo chavAI gayo hato ke sTila pelesamAM enA khela jovAnI eka patie enI patnIne dharAra nA pADI, to e strIe kaeNmsa nadImAM jhaMpalAvyuM hatuM. eNe utkRSTa sAhasa to iMglenDanA livara pulamAM sAhasanI parAkASThA batAvI. A khela samaye sTila paeNlesamAM nAyagarA dhodhanuM pazcAddazya khaDuM karavAmAM AvyuM. vaLI A samaye potAnI putrI eDelane sAthe laIne doraDA para diladhaDaka khelo batAvyA hatA. A kuzaLa kalAbAja potAnA khelamAM nATyAtmaka paristhiti sarjIne romAMca sarjavAmAM ati nipuNa hato. e pachI jamInathI 170 phUTa UMce eka kadAvara siMhane khurazI para. besADIne doraDA para pAMcaso phUTa aMtara kApavAnI eNe jAherAta karI. traNaso ratala vajana dharAvatA TaoNma soyara nAmanA kadAvara siMhane khurazI para. besADavAmAM Avyo. e khurazI UMcakIne blonDIna doraDA para AgaLa vadhato 128 * jIvI jANanArA Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahyo. blonDIna parasevAthI rebajheba thaI gayo hato. AnuM kAraNa e hatuM ke ATaluM badhuM vajana UMcakIne cAlavuM ghaNuM muzkela hatuM. traNaso ratala vajananA siMhane mAthA paranI khurazImAM besADIne aDadhe sudhI to pahoMcyA, paNa pachI eka eka DagaluM eka pahADa oLaMgavA jevuM hatuM. doraDuM paNa vIsa phUTa jeTaluM nIce namI gayuM hatuM. A khela joI rahelA darzakono zvAsa adhdhara potAnI putrI eDelane sAthe diladhaDaka khela batAvato thaI gayo. blonDIna blonDInanI UMcAI pAMca phUTa ane ATha iMcanI hatI ane AthI ATaluM vajana UMcakIne cAlatA enA page moTo goTalo caDI gayo ane ene kabUlavuM paDyuM ke have e vadhu AgaLa cAlI zakaze nahIM. blonDIna e jamAnAmAM phaeNzana manAtI nIce jhUkelI mucho rAkhato hato ane eno dekhAva navapariNIta vararAjA jevo hato. enA pitA nepoliyana bonApArTanA grAnDa ArmImAM sainika hatA ane teo nepoliyananI phoja mAM cheka raziyAnA mosko nagaranA daravAjA sudhI gayA hatA. muThThImAM lIdhuM mota * 129. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | blonDIne pAMca varSano hato, tyAre enA gAmamAM AvelI nRtyakAra ane bajANiyAnI maMDaLI joIne ene doraDA para cAlavAnI preraNA thaI. eka varSamAM to e saMpUrNa samatolana rAkhatAM zIkhI gayo ane tyAra pachI enA khamIramAM eka evI nirbhayatA umarAI ke e kazAya Dara vinA doraDA para cAlanAro khelADI banI gayo. samagra yuropamAM e "dha liTala vanDara' tarIke oLakhAvA lAgyo ane pachI niyansamAM iko DI jignejha nAmanI maMDaLImAM joDAyo, kAraNa ke ene ema lAgyuM ke ahIM e vizeSa tAlIma meLavI zakaze. doraDA para cAlavAmAM to eNe kazuM zIkhavAnuM nahotuM, paNa ahIM doraDA pharatA paga vIMTaLIne jIvana bacAvavAnI kaLA zIkhyo. koI kaparI paristhiti Ave, ekAeka adhavacce lathaDI paDe athavA to paDavAnI paristhiti pedA thAya, tyAre emAMthI bacAva kaI rIte karavo enI kaLA zIkhyo. paganI ati tvarita pratikriyAtmaka kalAmAM e mAhira banI gayo. A kalAnipuNatAne kAraNe ja eka vakhata laMDananA sTila paeNlesamAM UMcA vAyara para blonDIna paga mUkavAnuM cUkI gayo, tyAre eNe enA ghUMTaNane doraDA sAthe evI rIte coMTADI rAkhyA ke jamInathI 170 phUTa UMce enuM jIvana UgarI gayuM. e jyAre sAhasa karavA jato, tyAre pote keTalI UMcAIe doraDA para cAlI rahyo che eno vicAra karato nahIM. enuM sAhasa jovA mATe prekSako kyAM beThA che enA tarapha kyAreya najara paNa mAMDato nahIM. basa, enA manamAM satata eka ja vicAra raheto ke mArI A kalA jovA mATe prekSakoe jeTalA paisA hoDamAM mUkyA che ane emAM teo je nIrakhavAnA che, te sarasa majAnAM svapno laIne AvyA che, enAthI vadhu emane ApavuM ane puSkaLa romAMcita karavA. kalAkAranuM kartavya che prekSakonuM dila nicovIne manoraMjana karavAnuM. blonDIna sadaiva A bhAvanAnuM ciMtana karato ane darzakone thoDA vadhu Azcaryajanaka khelo darzAvIne svayaM AnaMda pAmato. Ane mATe avanavAM sAhaso karatAM kadI pAchI pAnI karato nahIM ! nAyagarAno dhodha hoya ke briTanano koI bhavya mahela hoya, pratyeka jagAe eNe evI yukti-prayuktio karI ke loko enA para khuzakhuzAla thaI jAya. briTananuM zAhI kaTuMba phrAMsamAM janmelA A lokapriya sAhasavIranI kalAne 130 * jIvI jANanArA Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jovA mATe 1860nA sapTembaramAM kaeNneDAnA dUranA eka nAnakaDA gAmaDAmAM AvyA. briTanano zAhI parivAra emanA Adhipatya heThaLanA kaeNneDA dezamAM padhAre, e svayaM eka aitihAsika ghaTanA banI rahI. A samaye blonDInanuM abhivAdana karatA tiraMgA dhvaja pharakI rahyA hatA. bIjI bAju hajAro prekSako A jovA mATe hemilTana AvI pahoMcyA. ahIMthI ekaso mAIla dUra AvelA leka enToriyAnA kinArethI blonDIna khelano prAraMbha karavAno hato. amerikAnA DeTroiTa, nyUyaoNrka ane baphelo zaherathI DajhanabaMdha khAsa Treno doDAvavAmAM AvI hatI. A samagra vistAranAM kArakhAnAMo e divase baMdha rahyAM. jAhera rajAno AnaMda mANatA loko paNa A sAhasavIranA kauzalyane jovA mATe ekatrita thayA. nAyagarAnA dhodhanI AjubAjunI suMdara vanarAIomAM aneka kuTuMbo jANe ujANIe AvyAM hoya tema UbharAI rahyAM hatAM. catura selsameno nAyagarAnA pANInI baoNTalo laI emAM rahasyamaya zakti che' evo pracAra karatA ahIM-tahIM e baoNTalo vecI rahyA hatA. - iMglenDanI sattAno surya kaeNneDAnI dharatI para camakato hato. Aje prinsa Avu velsanI hAjarIthI rASTramAM eka navIna utsAhano saMcAra thayo. lAla, sapheda ane vAdaLI raMgano yuniyana jeka Thera Thera pharakato hato ane pratyeka AvAso mahArANI vikToriyAnAM citrothI suzobhita ane zaNagArelA hatA. amerikAnI sarakAre paNa prinsa oNv velsanA Agamanane vadhAvI lIdhuM hatuM. 1882nA yuddhanI smRti hajI tAjI hatI, tema chatAM amerikAe prinsane Adara ApavAmAM kazI UNapa rAkhI nahIM. keneDAnAM pratyeka rAjyomAM laherAtA yuniyana jeka sAthe prinsa oNv velsa A sthaLe AvyA, tyAre blonDIne AnaMda sAthe sAhasano zubhAraMbha karyo. romana mAunTana nAmanA potAnA maeNnejarane khabhA para besADyo. adhavacce pahoMcIne e hAtha UMcA karIne Ubho rahyo, tyAre virATa janasamUhe ene tAlIothI vadhAvI lIdho. nIce dhodhanuM pANI dhasamasatuM vahetuM hatuM ane e ekaso sAITha phUTanI UMcAIe A khela batAvato hato. eNe briTananA muThThImAM lIdhuM mota * 131 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakuMvarane vinaMtI paNa karI hatI ke "Apa nAmadArane mastaka para UMcakIne huM dhodha pasAra karAvI zakuM chuM." tyAre rAjakuMvare javAba Apyo hato, "blonDIna, mane tamArI AvaData ane sAhasathI khUba saMtoSa che." e pachI blonDIne enA prazaMsakonAM ToLAMne prazna karyo ke koI svecchAe enA khabhA para besIne A dhodha pAra karavA taiyAra che kharA ? bAra jeTalA hiMmatavAna AgaLa AvyA ane blonDIne emAM sauthI vadhu vajana dharAvatA sthULakAya mAnavIne pasaMda karyo ane ene khabhA para besADIne doraDA para cAlavAnuM zarU karyuM. enI A zakti joIne prinsa oNvu velsa blonDInane pUchyuM, 'tamArA sAhasanI koI maryAdA che kharI ?' blonDIne potAnA rahasyane prinsa samakSa pragaTa karatAM kahyuM, 'huM koI paNa saMjogomAM nIce joto nathI. mAtra je ta2pha javAnuM hoya, te tarapha AMkha sthira rAkhuM chuM. dhyeya jouM chuM. anya kazuM dekhAtuM nathI.' A pachI blonDIne kAkhalAkaDIthI asAdhAraNa khela zarU karyA. dhIre dhIre aMdhAruM UtarI rahyuM hatuM, paraMtu e AkhuMya sthaLa lAiTathI prakAzita karavAmAM AvyuM. agiyAraso phUTa lAMbA doraDA para blonDIna jhUlavA lAgyo. e pAtaLI kAkhalAkaDI para eka paga havAmAM vIMjhato samatolananA khela karavA lAgyo. enA A khela joIne keTalAyanA zvAsa UMcA thaI gayA hatA. keTalIya mahilAo mUrchA pAmI hatI ane bALako cIsAcIsa karavA lAgyAM hatAM. A badhA avAjonI vacce nAyagarAnA dhodhano pracaMDa avAja kazI visAtamAM nahoto. enA eka pachI eka romaharSaka khelo jotAM prinsa v velsa paNa Azcarya, uzkerATa ane AturatA anubhavatA rahyA. emanA hoTha AzcaryathI pahoLA thaI gayA hatA. blonDrIna dhIre dhIre AgaLa vadhato gayo ane e jyAre nAyagarA dhodha pAra karIne nIce Utaryo, tyAre prinsa v velsa caherA parano parasevo lUchatAM gaNagaNyA, "hAza, bhagavAnano AbhAra. pharI Avo khela na karato." 132 * jIvI jANanArA Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ blonDIna eka pachI eka avanavAM sAhaso karato gayo. gorIlAno veza paherIne ke AMkhe pATA bAMdhIne doraDA para cAlavAnA khela karyA, che ke 68 varSa sudhI AvA Azcaryajanaka khela karyA ! 1889mAM laMDananA iliMga paragaNAmAM eNe ghara bAMdhyuM ane nAmAbhidhAna karyuM 'nAyagrA vIlA'. potAnA 73mA janmadivasa pUrvenI 22mI phebruArIe madhupramehane kAraNe motane muThThImAM laIne jIvanAro A mAnavI sadAne mATe poDhI gayo. Aje iliga vistAramAM 'blonDIna evanyu' ane 'nAyagarA evanyu' tathA boumAM AvelI 'blonDIna sTrITa' A sAhasavIranI yAda pharI jIvaMta karAve che. muThThImAM lIdhuM mota * 133 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtima vyAkhyAna 16 ekAeka bhayAvaha, prANaghAtaka rogathI gherAI gayelA mAnavI pAse atizaya alpa AyuSya bacyuM hoya, tyAre e zuM kare ? sukha ane samRddhinI parAkASThAe pahoMcelI jiMdagI para ekAeka motano kAsada bAraNe TakorA mAre, tyAre e zuM kare ? saMpatti ane prasiddhi pAmyA pachI jIvanamAM jAhojalAlIbharyo samaya gharamAM praveza karato hoya ane enI sAthosAtha jIvanano aMta samaya paNa corIchUpIthI gharamAM pravezato hoya, tyAre zuM thAya ? 47 varSanA amerikAnI vikhyAta kArnegI melana yunivarsiTInA kamyuTara sAyansa ane hyumana kayUTara inTarezana jevAM kSetronA niSNAta pIeca.DI. padavIdhArI renDI pAuzane enI kAmagIrI mATe keLavaNI ane kamyuTara sAyansanA keTalAya rASTrIya evorDo prApta thayA hatA. 'kArla rI kArlasTroma reDI pAuza Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AuTarsTenDiMga : ejyukezana eNvaoNrDa' ane 'eNvaoNrDa phora AuTasTaeNnDiMga kaoNnTribyUzana Tu kampyUTara sAyansa ejyukezana' ane 'phelo oNpha dhI e.sI.ema.' jevAM sanmAno renDIne prApta thayAM hatAM. kampyUTara sAyansanA A adhyApake elisa saoNphTavera projekTanuM sarjana karyuM, to enI sAthosAtha DijhanI imejinsa sAthe varcyuala riyAliTI risarcano projekTa karyo. A varcyuala riyAliTInI navI TeknolaoNjI upara karelA saMzodhanathI prasiddhi pAmanAra renDI pAuze volTa DijhanI jevI aneka kaMpanIonA romAMcaka ane Adhunika jagatane maMtramugdha karatA kAryakrmo zakya banAvyA hatA. renDI pAuzanI enAM saMzodhano mATe sarvatra khyAti hatI ane eve samaye 47 varSanA renDI pAuzane 2007nA sapTembaramAM jANa thaI ke teone paeNndhyiAsanuM kaeNnsara thayuM che. Ane mATe eNe sAravAra lIdhI, paraMtu bImArI vadhatI cAlI. 2007nA oNgasTamAM to A kuzaLa adhyApakane DaoNkTaroe kahyuM ke tamArA livaramAM dasa jeTalI jIvaleNa gAMTha che ane tamArI AyuSyamaryAdA traNathI cha mahinA sudhInI che. AvI AghAtajanaka hakIkata renDI pAuze jANI, topaNa e lAcArIthI jhUkI gayo nahIM. jIvaleNa bImArInA bhayathI gherAI gayo nahIM. kArakirdInI Toce thayelA vajrAghAtathI nAsIpAsa thavAne badale eNe eka javAMmardanI mAphaka sImita AyuSyamaryAdA svIkAratAM kahyuM, "are, huM keTalo badho bhAgyazALI chuM. mane khyAla che ke huM keTaluM jIvavAno chuM ane AthI ja mane mArA zeSa AyuSyanAM Ayojana karavAnI aNamola taka maLI che. have huM mArA jIvananI pratyeka paLano pUrepUro, yathArtha upayoga karI zakIza." jiMdagInI jIvaleNa ghaTanAne A saMzodhaka-adhyApake AnaMdabharyA paDakAra rUpe svIkArI ane vicAravA lAgyo ke dIrgha AyuSya bhogavavA karatAM tame tamArA AyuSyakALamAM anyane mATe keTaluM upayogI ane lAbhadAyI jvana jIvyA cho, te mahattvanuM che. renDI pAuze kSaNanAya vilaMba vinA potAnA jIvananuM Ayojana karavA mAMDyuM. traNa bALakonA pitA evA renDI pAuze jiMdagInI A agniparIkSA aMtima vyAkhyAna * 135 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaye cAra kaThora nirNayo kya. eka to atyAre pote je kArnegI melana yunivarsiTImAM adhyApana-kArya kare che, temAMthI have nivRtti leze. A ja yunivarsiTImAMthI renDI pAuze 1988nA oNgasTamAM kayUTara sAyansamAM pIeca.DI.nI padavI meLavI hatI. e pachI lAMbA samaya sudhI adhyApanakArya karyuM ane have ene alavidA karavAno vicAra karyo. eNe bIjo nirNaya e karyo ke naoNraphokanI najIka varjiniyAnA cesapikamAM enI patnInA sagAMo vasatAM hatAM, emanI najIka vasavAnuM vicAryuM. eNe A be nirNayo enI jIvanavyavasthA goThavavA mATe karyA ane bAkInA be nirNayo jagatane kazuMka ApavA mATe karyA. eno trIjo nirNaya e hato ke oNksiAsanA kaeNnsaranuM saMzodhana karatI koI prayogazALA ke haoNspiTalane potAnA para prayogo karavAnI chUTa ApavI. enA A nirNaya sAme enAM svajanoe ja nahIM, balka DaoNkTaroe paNa asaMmati dAkhavI. AnuM kAraNa e hatuM ke kaeNnsarane mATe levAtI kaeNmotherApInI sAravAra khUba pIDAjanaka hatI. enI ADaasara eTalI badhI thatI ke dardI hatAza ke nAsIpAsa thaI jAya ane jiMdagIthI sAva kaMTALI paNa jAya. Ave samaye potAnA zarIra para koI navI zodha, auSadha ke sAravAra mATe prayogo karavA, e to vaLI sAme cAlIne navI upAdhi vahoranAruM pAgalapana ja kahevAya ! sAthosAtha DaoNkTaroe evI cetavaNI paNa ApI hatI ke AvA prayogo koI gaMbhIra pariNAma lAvI zake ane kadAca ema karavA jatAM tatkALa mRtyu paNa thAya. enuM kaeNnsara vadhatuM jatuM hatuM ane chatAM e potAnA nizcayamAMthI saheje Dagyo nahIM. eNe potAnA roganI koI phikara karyA vagara bIjAne madadarUpa thavA mATe A nirNaya karyo hato. jiMdagInA AkharI tabakkAmAM samAjane upayogI thavAno saMtoSa meLavavA e cAhato hato, AthI bephikara banIne eNe kaeNnsaranA roga paranA saMzodhakone prayoga karavA mATe potAnI jAta soMpI dIdhI. pote je saMsthAmAM vidyArthI tarIke bhaNyo ane adhyApaka tarIke kArya karyuM e saMsthAne kaI rIte alavidA karavI ? saMsthAno e zirasto hato ke adhyApaka A yunivarsiTImAMthI vidAya letA hoya, tyAre potAnA anubhavanA nicoDa samuM pravacana Ape, e adhyApaka potAnA jIvanamAMthI maLelI mahattvanI bAbatonI 136 * jIvI jANanArA Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyApaka renDI pAuza vAta kare ane sAthosAtha jANe 'kAlpanika rIte' potAnuM chelluM pravacana hoya e rIte tame A jagatane karyo anubhava, DahApaNa ke vicAra tame ApavA mAgo cho, tenI vigate vAta kare. Aja sudhI bIjA adhyApako to 'kAlpanika rIte' aMtima pravacana mAnIne pravacana ApatA hatA, paNa renDI pAuzane mATe A kalpanA karatAM satya vadhu hatuM. bAyopsInA ahevAlo kahetA hatA ke emano roga khUba jhaDape vadhI rahyo che ane have emanA jIvanano dIpa bujhAvAnI taiyArImAM che. renDI pAuzanI patnI jei paNa renDI AvuM pravacana Ape tema icchatI na hatI. AnuM kAraNa e hatuM ke renDInuM zarIra have vizeSa zrama sahana karI zake tema nahotuM. kaeNmotherApI, anya sAravAra, haoNspiTalanA dhakkA ane tabiyatanI satata rAkhavI paDatI takedArI A badhI doDAdoDamAM renDIne pravacananI taiyArI karavAno samaya kyAMthI maLaze ? vaLI, renDInuM zarIra paNa dhIre dhIre azakta thatuM hatuM. A pravacananI taiyArI mATe ene khUba jahemata uThAvavI paDe tema hatI, kAraNa ke emAM ene aMtima vyAkhyAna * 137 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ enA jIvana-anubhava ane jIvana-saMdezanuM navanIta apavAnuM hatuM. vaLI, have e varjiniyAmAM vasavA Avyo hato ane ene A pravacana mATe piTsabargamAM AvelI potAnI yunivarsiTImAM javuM paDe tema hatuM. varjiniyAthI piTsabarganI musApharIno zrema enuM zarIra sahana karI zakaze ke nahIM, e paNa mUMjhavato savAla hato. enI patnI je i icchatI hatI ke have renDI potAno A aMtima samaya enI sAthe ane Dilana, logana ane coi-e traNa saMtAno sAthe vyatIta kare. 'lAsTa laeNkTara' ApavAnA potAnA nirNayamAM reDI pAuza makkama hatA. emanI patnI jeinI bhAvanA samajatA hatA. e paNa jANatA hatA ke kuTuMba sAthe gALelI pratyeka kSaNa ene mATe atyaMta mUlyavAna hatI, paraMtu bIjI bAju reDI pAuza potAnA mitro, sAthIo ane vidyArthIone maLIne RNamukta thavA cAhatA hatA. potAnAM kuTuMbIjanonI jema e sahue reDIne Aja sudhI hUMphALo sAtha Apyo hato. emaneya visarAya kaI rIte ? adhyApake renDInA manamAM vicArono juvALa cAlato hato. potAnI samagra jiMdagI para najara TheravIne beThelo reDI AvatI peDhIne jIvana-pAtheya ApavA ati Atura hatA. potAnA A cUMTAyelA anubhavo ja ApI zakaze nahIM, to pote mitro, vidyArthIo ane samAja pratye kRtaghnI gaNAya, potAnAM kuTuMbIjano samakSa emanI lAgaNInA svIkAranI sAthe renDIe eka evI dalIla karI ke jeno kuTuMbIjanone saharSa svIkAra karavo paDe. renDIe jei ane svajanone kahyuM, "atyAre mArAM A bALako nAnAM che. e moTAM thaze tyAre emanI pAse pitAnI kevI yAdagIrI haze ? teo bIjA pAsethI je kaMI sAMbhaLaze, tenA AdhAre ja mane oLakhaze. mArA A aMtima pravacananI sIDI ane mArI jIvanayAtrAnA samagra arkasamuM pravacana emane mAre vize spaSTa, pratyakSa ane sacoTa khyAla Apaze. huM mAre vize emane kaMIka kahIza, tenA karatAM vadhAre UMDI asara A sIDI paranA pravacana dvArA thaze. mArAM A bALako potAnA pitA kevA hatA, teno nirNaya potAnI jAte ja karI zakaze, A keTalI moTI vAta gaNAya !" renDI pAuzanA A lAgaNIbhInA tarka aMge parivArajano saMmata thayA 138 * jIvI jANanArA Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacana Apato renDI pAuza ane patnI jeie hasate mukhe piTsabarga javAnI vAtamAM saMmati ApI. yunivarsiTIe renDI pAuzanA 'lAsTa laeNkcara' mATenI taiyArI AraMbhI dIdhI. 2007nI 18mI sapTembarano divasa nakkI karavAmAM Avyo. Ane mATe renDI pAuzanA svAsthyane jotAM ane samAraMbhamAM pahoMcavAnI anukULatAne jotAM 17mI sapTembare piTsabarga pahoMcI javuM jarUrI hatuM. paraMtu A 17mI sapTembara e to renDI pAuzanI priya patnI ane enAM traNa saMtAnonI vahAlasoyI jananI jeino janmadivasa hato. potAnAM bALako vinA A janmadivasanI ujavaNI thAya te kevuM ? vaLI, pati-patnI baMne jANatAM hatAM ke janmadivasa sAthe UjavavAno emane mATeno aMtima avasara hato. Ave samaye renDI pAuza kuTuMbathI dUra hoya te kema cAle ? Ave divase potAnAM saMtAnone ekalAM mUkIne jei renDInI sAthe piTsabarga jAya, te paNa saMbhava nahotuM. have karavuM zuM ? aMtima pravacanamAM AvelA A avarodhanuM nivAraNa karavA mATe renDI ane jeie bhAre mathAmaNa karI ane chevaTe evuM nakkI karyuM ke 17mI tArIkhe sahue sAthe maLIne jeinA janmadivasanI ujavaNI karavI ane 18mI tArIkhe varjiniyAthI nIkaLI piTsabarga sIdhA pravacananA sthaLe ja pahoMcI javuM ane e ja divase pAchA pharavuM. renDI pAuze muzkelImAMthI mArga zodhI kADhyo, kAraNa eTaluM ja hatuM ke aMtima vyAkhyAna * 139 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAthIo, mitro ane vidyArthIo vacce 'lAsTa laMksara' ApIne sahunI snehabharI alavidA levI hatI. bIjA adhyApakone mATe A nivRtti saMdeza banato, kiMtu renDIne mATe A aMtimasaMdeza hato. renDInI tabiyata atyaMta kSINa thaI jatI hatI ane parivArajano paNa e varjiniyAthI piTsabarganI kArnegI meMlana yunivarsiTImAM jaIne potAnAM svajano, sAthIo ane vidyArthIo samakSa aMtima vyAkhyAna ApavAno zrama le nahIM to sAruM ema mAnatAM hatAM. paraMtu A adhyApake to potAnA 'aMtima vyAkhyAna' lAsTa laeNkTara)nI taiyArI AraMbhI dIdhI. 2007nI 18mI Disembare jenI pAuza 'aMtima vyAkhyAna' ApavA Avyo ane vyAkhyAnano viSaya hato 'bALapaNanAM svapnanI sAcesAcI siddhi'. jiMdagInA aMte e bALapaNanA svapnanI vAto kahevA cAhato hato ! bALapaNamAM AMkhomAM AMjelAM svapno sArthaka karavAmAM kevAM kevAM vighno ane avarodho AvyAM ane tene kaI rIte pAra karyo tenI ApavItI potAnA aMtaraMga mANaso samakSa vyakta karavI hatI ane e rIte e svapnasarjananI sAthosAtha jIvanasAphalyanI keDI batAvavA cAhatA hatA. renDI pAuzane bALapaNamAM phUTabaoNlanA khelADI thavAnI bhAre hoMza hatI. mAtra nava varSanI vaye phUTabaoNla khelavAnI tAlIma ApatI saMsthAmAM e joDAyA hatA. potAnI priya ramata phUTabaoNla zIkhavA mATe e medAna para gayo, tyAre ene pArAvAra Azcarya e vAtanuM thayuM ke phUTabaoNlanA kaoNca pAse ja phUTabaoNla nahoto. A joIne eka bALake kaoNcane prazna karyo, "amAre phUTabaoNlanI ramata zIkhavI che, paNa phUTabaoNla che kyAM ? enA vinA ame kaI rIte phUTabaoNla khelatAM zIkhIzuM ?** kaoNca mAthApharelo hato. eNe e bALakane vaLato prazna karyo, "phUTabaoNlanA medAnamAM keTalA khelADIo khelatA hoya che ?" sahu bALakoe utsAhabhera javAba Apyo, "bAvIsa." to mane kaho ke A bAvIsamAMthI keTalI vyaktio pAse phUTabaoNla hoya "eka ja khelADI pAse." badhAM bALakoe bhegA maLIne uttara Apyo. 140 * jIvI jANanArA Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ putra ane DaoNlphina sAthe jo eka ja khelADI pAse phUTabaoNla hoya, to bAkInA badhA khelADIo tyAre zuM kare che ?" kaoNce potAnI vAta spaSTa karatAM kahyuM. "juo, je eka khelADI pAse phUTabaoNla che enI nahIM, paraMtu je ekavIsa khelADIo pAse phUTabaoNla nathI, emanI mAre tamane vAta karavI che. ekavIsa khelADIo kevI rIte rame che e huM tamane pahelAM zIkhavIza." renDI pAuze enA pravacanamAM kahyuM ke phUTabaoNla khelADI banavAnuM enuM bALapaNanuM svapna sAkAra thayuM nahIM, paraMtu ene pariNAme e koI hatAzA anubhavato nathI ke ene enI niSphaLatA gaNato nathI. A vicitra kaoNca pAsethI ene e jANavA maLyuM ke koI paNa viSaya ke praznanA mULa sudhI ApaNe pahoMcavuM joIe. vaLI, koI eka samaye phUTabaoNla koI eka ja khelADI pAse hoya che ane tema chatAM bAkInA 21 khelADIo ramata ramI rahyA hoya che. A bAvIsa khelADIomAMthI koI eka khelADInI kuzaLatA ochI hoya to TIma pirAjita thAya, kaoNca pAsethI emane saMghabhAvanA, kheladilI, khaMta, dhIraja ane vyApaka dRSTie vicAra karavAnI kSamatA sAMpaDI. A samayanA potAnA eka anubhavano ullekha karatAM renDI pAuze kahyuM ke enI ramatathI kaoNca nArAja thAya, tyAre e renDI pAuzane sakhata sajA aMtima vyAkhyAna * 141 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phaTakAratA hatA. Ane pariNAme renDI pAuza udAsa thaI jato, tyAre kaoNca ene eka sonerI zikhAmaNa ApatA. e kahetA, "jyAre tAruM pariNAma kharekhara kharAba hoya ane koI vyakti enI sahejeya TIkA kare nahIM, tyAre samajavuM ke koIne tArAmAM sahejeya rasa nathI ane tAre mATe koI AzA paNa nathI. koI ApaNA tarapha saheja dhyAna paNa na Ape, e avagaNanA e sakhatamAM sakhata TIkA karatAM vadhu kharAba che." bALapaNanI A ghaTanAne kAraNe renDI pAuzanA hRdayamAM eka sUtra jaDAI gayuM 'ApaNA TIkAkAra ApaNA sauthI moTA hitecchu che. phUTabaoNlanA medAnano anubhava emane emanA zikSaNamAM upayogamAM Avyo. emane potAnA sAthIo ane vidyArthIomAM utsAha jagADavAno kImiyo phUTabaoNlanI ramate Apyo. ATha varSanA renDI pAuza DijhanIlaeNnDamAM pharavA gayA, tyAre tyAMnA atyaMta Azcaryajanaka kAryakramo joIne A nAnI uMmare emanAmAM AvA kAryakrmo ghaDavAnA manoratha jAgyA. AvA kAryakrma ghaDanArane "Imagineer' kahe che. 'imejinezana' ane 'enjiniyara' e baMne zabdanuM saMyojana karIne A navo zabda sarjavAmAM Avyo che. vikhyAta yunivarsiTInA pIeca.DI. dhAraka renDI pAuze. DijhanIlaeNnDamAM AvA "Imagineer' nI jagA mATe arajI karI ane manamAM mustAka hatA ke emane to capaTImAM nokarI maLI javI joIe. paraMtu emAM jAkAro maLatAM vAstavika dharatI para AvI gayA. e pachI emaNe varjiniyA yunivarsiTI ane tyAra bAda kArnegI maeNlana yunivarsiTImAM 'varcyuala riyAliTI'mAM saMzodhana cAlu rAkhyuM ane DijhanIlaeNnDa sAthe joDAyelA jona snoDI sAthe kAma karavAnI taka jhaDapI lIdhI. emanI sAthe kAma karavA mATenA emanA prastAvane yunivarsiTImAM mAMDa mAMDa pasAra karAvI zakyA, paraMtu A ghaTanAe emanA jIvanamAM sahakAra ane protsAhananuM mahattva zIkhavyuM. eka samaya evo Avyo ke svayaM DijhanIlenDe renDI pAuzane kAyamI dhoraNe kAma karavAnI darakhAsta ApI, tyAre renDI pAuze eno asvIkAra karyo, kAraNa ke teo yunivarsiTImAM rahevA icchatA hatA. A aMge ati Agraha thatAM emaNe aThavADiyAmAM eka divasa DijhanIlaeNnDamAM salAhakAra 142 * jIvI jANanArA Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarIkenI kAmagIrI bajAvavAnI javAbadArI svIkArI. Ama aneka vino pAra karIne renDIe enuM bALapaNanuM svapna sAkAra karyuM. jona snoDI pAsethI renDI pAuzane mahattvanI samaja e maLI ke jyAre koI vina Ave, muzkelI UbhI thAya, kAma aTakatuM lAge tyAre koI vyakti upara roSa ke dveSabhAva rAkhavAne badale dhIraja thI renDI pAuza kAma levuM joIe. jona snoDIe kahyuM ke sAmI vyakti tamane samajI zake te mATe ene pUrato samaya Apavo joIe. ene jo samaya Apazo to lAMbe gALe e tamane jarUra nyAya Apaze. ApaNo hetu zuddha ane pramANika hoya to pUrvagraha, IrSA, aham ane gerasamajUtIthI UbhA thayelA avarodho ApaNI niSThAthI lAMbA gALe dUra thaze ja. AmAMthI renDI pAuze tAraNa kADhyuM ke koI paNa mANasa sadaMtara duSTa nathI. enAmAM kaMIka sAruM tattva to hoya ja che, mAtra tamAre ene mATe rAha jovI paDe, jethI enA hRdayamAM paDelAM zubhatattvo pragaTa thAya. renDI pAuzamAM pratyeka vyaktimAM nihita nipuNatAne khoLI kADhavAnI adbhuta sUjha hatI. renDI pAuza mAnatA ke potAnA mArgamAM koI bhIMta ADI Ave to te paNa kAmanI che. A bhIMta eka moTI parIkSA che. jenAmAM pragatinI adamya tamannA che ene bhIMta pAra karavAno upAya maLaze ja ane jenI niSThA thoDIka aMtima vyAkhyAna + 143 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa ochI haze, te bhIMta pAsethI pAcho pharaze. renDI pAuzane eka vyaktie emaNe meLavelI saphaLatAnuM rahasya pUchyuM, tyAre emaNe kahyuM ke teo zukravAre moDI rAta sudhI oNphisamAM kAma kare che. amerikAmAM zanivAra ane ravivAranA vIkaenDanI 2jAne kAraNe moTAbhAganA mANaso zukravAre sAMje ja oNphisamAMthI nIkaLI jatA hatA, tyAre renDI pAuza moDe sudhI kAma karatA ane mAnatA ke taka ane taiyArIno saMgama thAya che , tyAre ja nasIba khUle che. emaNe emanA "aMtima vyAkhyAnamAM bhAra daIne kahyuM ke tamArA kAmamAM tamArI pUrepUrI zakti reDo ane tenuM pariNAma tamArA karma para choDI do. adhyApaka tarIke renDI pAuza kAryakSamatA, samayapAlana ane zreSThatAnA AgrahI hatA, paraMtu A badhI bAbato pratye emanuM valaNa mAnavatAthI bhareluM hatuM. teo mAnatA ke jIvanamAM jJAnanI sAthe lAgaNInI bhInAza paNa jarUrI che. Ane kAraNe aneka vidyArthIoe emanA prayAsathI yunivarsiTImAM praveza meLavyo hato. renDI pAuzane e vAtano saMtoSa hato ke emaNe je vidyArthIone sahAya karI te ghaNA saphaLa puravAra thayA hatA. koInA svapnanI siddhimAM pote nimitta thatA tyAre pArAvAra AnaMdano anubhava karatA. potAnA 'aMtima vyAkhyAnamAM renDI pAuze yuvAno paranI agAdha zraddhA pragaTa karI. emaNe kahyuM ke emaNe jIvanabhara e vAtamAM vizvAsa rAkhyo che ke yuvAnone emanuM svapna siddha karavAnI taka Apazo, to temanI zakti jarUra khIlI UThaze. AthI emaNe emanA vibhAganAM dvAra yunivarsiTInA tamAma vidyArthIo mATe kholI nAkhyAM. pacAsa vidhArthIone potAnI kalpanA pramANe be aThavADiyAM sudhI 'varcyuala riyAliTI' para kAma karavAnI taka ApI ane je vidyArthIo A viSayathI sAva ajJAta hatA, emaNe paNa AmAM avanavA prayogo karyA ane enuM atyaMta protsAhajanaka pariNAma AvyuM. potAnI jIvana philasUphI pragaTa karatAM renDI pAuze kahyuM ke koIne tenAM svapna pUrNa karavAno avasara ApavAthI vadhu saMtoSakAraka ane prasannatAbharyuM bIjuM koI satkArya nathI. 'prasannatAthI jIvo ane bIjAne madada karo' e renDI pAuzano jIvanamaMtra hato. vaLI enA A viziSTa kAryakramanI saphaLatAthI 144 * jIvI jANanArA Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prerAIne kArnegI meMlana yunivarsiTIe vizvamAM prathama evA 'enTaraTeinamenTa TaeNknolaoNjI senTara'nI sthApanA karI, jene renDI pAuze jIvanabhara doravaNI ApI. Adhunika jJAnanA vistArane sahAyarUpa thavA mATe renDI pAuze 'elisa' nAmano kepyuTara progrAma taiyAra karyo, jemAM vyakti jAte ene sahelAIthI vinAmUlya zIkhI zake, Ano lAkho yuvakoe lAbha lIdho ane potAnI zakti ane sUjhano kviAtmaka upayoga karyo. Ano eka parokSa lAbha e thato ke 'elisa' zIkhatAM zIkhatAM kamyuTaranI jAvA bhASA paNa AvaDI jAya che. potAnA 'aMtima vyAkhyAnane aMte eNe jAherAta karI, "have huM tamAre mATe Azcarya rajU karuM chuM." ane reDI pAuzanA mitro eka hAthagADImAM vizALa keka laIne sabhAgRhamAM AvyA. renDI pAuzanI patnI jeine A joIne Azcarya thayuM. renDI pAuze jAhera karyuM, "gaI kAle mArI patnIno janmadivasa hato, teno janmadivasa UjavavAno mAre mATe A aMtima avasara hato eTale te ekalA na UjavatAM tamane sahune huM sAmela karI rahyo chuM." renDI A zabdo bolI rahe te pahelAM to je I sTeja para doDI gaI. renDI pAuze kekano eka TukaDo jyAre je inA mukhamAM mUkyo, tyAre Akho sabhAkhaMDa lAgaNInA pUramAM kheMcAI gayo ane darekanI AMkhamAM AMsu AvI gayAM. renDI pAuze emanA 'aMtima vyAkhyAnanuM aMtima vAkya bolatAM kahyuM, "mAruM A pravacana hakIkatamAM mArAM traNa bALako mATe che." sabhAkhaMDamAM beThelA sahu koIe UbhA thaIne satata tALIonA gaDagaDATathI renDInuM abhivAdana karyuM. DaoNkTaroe cha mahinAnI AyuSya maryAdA ApI hatI, paraMtu renDI pAuza bAra mahinA sudhI jIvyA ane 2004nI 25mI julAIe eka vIra yoddhAnI mAphaka hoya ema A duniyAnI vidAya lIdhI. aMtima vyAkhyAna 145 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TWEE 17 cArlsa sTInapeTjha jJAnajyotinA javAne jarmanInA boslo nAmanA zaheramAM eka garIba kheDUta vasato hato. khetI kare, paNa Avaka ochI, dharatImAMthI anAja ugADe, paNa khuda bhUkhyo rahe. bicAro mAMDa mAMDa kuTuMbanuM pUruM kare. jiMdagI AkhI AjIvikAnI mathAmaNamAM jatI hatI. AvI sthitimAM grahaNa TANe sApa nIkaLe tema ene tyAM eka beDoLa ane apaMga bALakano janma thayo. janmathI ja A bALakanI pITha para khUMdha nIkaLI hatI. zarIranA badhA avayavo paNa sAva kadarUpA. 'UMTanA aDhAre vAMkAM' jevI enI dazA. Avo beDoLa ane lagabhaga apaMga dIkaro jamelo joIne vRddha ane garIba pitAne pArAvAra du:kha thayuM. eka to garIbAI ane emAM Avo apaMga-virUpa bALaka. vicAravA lAgyo ke A bALaka bicAro moTo thaIne karaze zuM ? jIvaze ane Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamAze kaI rIte ? ane pachI lAcAra ane asahAya jIvana ane evuM ja mRtyu e ja enuM bhAvi che. A ciMtAmAM enA pitAnI UMgha harAma thaI gaI. pitA garIba hatA, paNa hRdayamAM bhAre hiMmata dharAvatA hatA. jIvananI muzkelIthI mUMjhAIne hArI janArA na hatA. emanAmAM jIvananI vipatti sAme jhajhUmavAnuM khamIra hatuM. paristhitine svIkArIne palAMThI mArIne besI rahevAmAM e mAnatA na hatA. emaNe vicAryuM ke have karavuM zuM ? bALakanuM jIvana ghaDavuM kaI rIte ? enI khoDa-khAMpaNa DhAMkavA mATe ane svAvalaMbI jIvana jIvavA mATe ene khUba bhaNAvavo joIe. bhagavAne bhale ene beDoLa aMgavALo banAvyo. paNa bhaNaze to AvI vikalAMga dazAmAM paNa roTalo raLI leze. bALaka moTo thato gayo, tema tema enA pitAe enA abhyAsa pAchaLa vadhu ne vadhu kALajI levA mAMDI. garIba hovA chatAM bhaNAvavAmAM pAchuM vALIne joyuM nahIM. vikalAMka haMmezAM vizeSa zaktizALI hoya che. bhagavAna AvAM bALakone viziSTa buddhizakti ApIne emanI khoDane DhAMkI de che ane maryAdAne pAra karavAnI AMtarika zakti Ape che. emanI eka zakti chInavI lIdhI hoya, te bIjI zakti ApI sarabhara kare che. A beDoLa bALaka bhaNavAmAM atyaMta hoziyAra nIvaDyo. zikSako ene premathI bhaNAve. dIkarAnI hoziyArI joI pitA to rAjIrAjI thaI gayA. jotajotAmAM bALake prAthamika zikSaNa pUruM karyuM ane vijJAnano abhyAsa karavA zaheranI kaoNlejamAM praveza meLavyo. kaoNlejamAM enI buddhi kharekharI khIlI UThI. A beDoLa ane apaMga vidyArthIe potAnI tejasvI buddhithI adhyApakone paNa AzcaryamAM nAkhI dIdhA. gaNita ane bhautika vijJAnanA viSayomAM enI tejasvitA jhaLahaLavA lAgI. AkhI kaoNlejamAM enuM nAma hoziyAra vidyArthI tarIke jANItuM thayuM. enI paMgutA bhulAI gaI ane pANIdAra vidvattAnI prazaMsA thavA lAgI. jJAnanI suMdaratAe dehanI kurUpatAne DhAMkI dIdhI. barAbara A samaye amerikAnA eka samartha vijJAnI TaoNmasa AlvA eDisane eka pachI eka navAM saMzodhano karIne jagatane AzcaryamAM DubADI dIdhuM. A eDisane vidyuta ane karelI zodhoe ene amerikAmAM ja nahi paNa jJAnajyotinA ajavALe * 147 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samagra vizvamAM khyAti apAvI hatI. TaoNmasa AlvA eDisananI icchA vyApaka janasamUhane upayogamAM Ave tevI vidyutano upayoga karatI vividha prayuktio vikasAvavAno hato. eNe vIjaLInA dIvAnI zodha pAchaLa dhyAna kendrita karyuM ane kAcanA balbamAM prathama pleTinama tAramAMthI vIjaLI pasAra karIne prakAza meLavyo pachI saMzodhanonI paraMparA jALavI rAkhI. 1879nI 21mI oNkTobare A mahAna vijJAnIe vIjaLInA dIvAnuM sauprathama nidarzana karyuM. cAlIsa kalAka sudhI A dIvAe prakAza Apyo ane vidyutapradIpana yugano prAraMbha thayo. eNe svayaM ilekTrika lAiTa kaMpanInI sthApanA karI. Blubis Peiberinmaly jJAnanI laganI amerikA laI AvI A apaMga ane beDoLa jarmana vidyArthIne paNa vidyuta ne AnuSaMgika zodhamAM atyaMta rasa hato. jyArathI eNe mahAna vijJAna eDisananuM nAma sAMbhaLyuM tyArathI eNe amerikA jaI eDisana pAse abhyAsa karavAnuM mana thaI gayuM. paNa amerikA javuM zI rIte ? kyAM jarmanI ane kyAM amerikA ! vicAra umadA, paNa vAstavikatA AgaLa lAcAra. vaLI, pote apaMga ane beDoLa hato ane buddhi sivAya pAse bIjuM kazuM nahotuM. paNa ene jJAna meLavavAnI kharekharI laganI lAgI hatI. sAthe ene koI muzkelI moTI lAgatI nahotI. Aja sudhI muzkelInAM agharAM pagathiyAM caDIne ja pragati karI hatI. dareka muzkelI ene mATe saphaLatAno paDakAra banatI hatI. 148 * jIvI jANanArA Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A vikalAMga vighArthIe amerikA javAno dRDha nizcaya karyo ane eka divasa e amerikA javA nIkaLyo paNa kharo ! ene paMtha apAra Aphato paDI hatI. eNe aneka kaSTa veThayAM, paNa jJAna meLavavA mATe utsAhI A jarmana vidyArthIe badhAM kaSTo hasatAM hasatAM veThI lIdhAM. enA dilamAM to eka ja vAtanuM raTaNa hatuM ke kyAre amerikA pahoMce ane kyAre e mahAna vijJAnIne jouM ! enI vidhA ane saMzodhanavRtti pAsethI preraNA pAmuM ! enA athAga parizrama ane maulika ciMtanamAMthI kaMI bhaviSyanuM bhAthuM meLavuM, emAMya vaLI AvA mahAna vijJAnInA vidyArthI banavAnuM maLe, to to jIvananuM parama sadbhAgya ! A jarmana yuvAnanA dilamAM apAra tAlAvelI hatI. jyAre vijJAnanA Adarzane maLuM ane mArA jIvananI icchA pUrNa karuM. vidhinA paNa kevA khela ? e musIbato veThato veThato Akhare amerikAnA kinAre pahoMcyo, tyAre enI saghaLI AzA para pANI pharI vaLyuM. - phATelAM ane gaMdAM kapaDAM paherelA A apaMga, beDoLa ane muphalisa jarmana vidyArthIne amerikAnA amaladAroe amerikAmAM pravezavAno inkAra karyo. parvatanuM zikhara sAme hoya ane chatAM pahoMcI na zakAya tevI sthiti thaI. eNe ghaNI AjIjI karI, potAnI jIvananI parama icchAnI vAta karI, gadgad kaMThe ghaNI kAkalUdI karI. paNa amaladAroe enI eka vAta na mAnI. enI AMkhamAM AMsu AvI gayAM. eNe jarmanInA eka prasiddha vaijJAnikano eDisananA mukhya enjiniyara parano oLakhANa patra batAvyo, paNa amaladAro ekanA be na thayA. A vikalAMga vidyArthI taddana nirAza thaI gayo. paNa sadanasIbe enI karuNa hAlata joIne enI ja sAthe pravAsa karatA eka mAyALu amerikanane dayA AvI. A dayALu amerikane baMdara paranA amaladArone khUba samajAvyA. amaladAro Akhare pIgaLyA ane A vikalAMga vidyArthIne amerikAmAM praveza karavAnI paravAnagI maLI. A vikalAMga ane kadarUpo vidyArthI amerikA pahoMcyo. ahIM vijJAnanAM navAM navAM dvAra khUlatAM hatAM. vaLI amerikAmAM saMzodhananI apAra anukULatA sAMpaDI. A bALaka te vidyuta vijJAnamAM camatkArika zodho karI mAnavajAtanuM jJAnajyotinA ajavALe * 149 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAkalyANa karanAra mahAna vaijJAnika cArlsa sTInapeTjha. cArlsa amerikAmAM paga to mUkyo, paNa enI muzkelIono aMta na Avyo. varSo sudhI melAM phATelAM vastromAM chupAyeluM enuM hIrA koI pArakhI na zakyuM. khAvAnA paNa ene sAMsA paDavA lAgyA. vaLI vijJAnanA kSetramAM pragati karavA mATe prayogazALA joIe. saMzodhana mATe ghaNo kharca karavo paDe. jyAre AnI mukelI che eka majAka ! pAse to potAnuMya mAMDa pUruM thAya, eTalI rakama hatI, tyAM bIjuM vicAre kaI rIte ? Akhare e eka kArakhAnAmAM mAmUlI pagAre majUrI karavA rahyo. moTA bhAgano samaya majUrI karavAmAM jato. chatAM abhyAsanI enI dhagaza jarA paNa ochI thaI nahIM, kArakhAnAmAM kALI majUrI karI ghera AvI e TaoNmasa AlvA eDisane karelI zodhono abhyAsa karato. vicAra karato ke A mahAna vijJAnIe ATalI badhI viphaLatA maLavA chatAM potAnA prayatno cAlu rAkhyA ane siddhi meLavIne ja jaMpyo. to pote kema siddhi nahIM pAme ? dhIme dhIme kArakhAnAnA mAlikane cArlsanI buddhinI jANa thatI gaI. eno utsAha ane enA khamIrane pArakhyAM joyuM ke A yuvakane taka maLe to, navI duniyAnuM sarjana karI zake tema che. mAlikanuM nAma hatuM ikameyara. eNe dIrghadRSTi doDAvI ane cArlsanI buddhino upayoga karavAnuM vicAryuM. kArakhAnAnA kAmanA kalAkomAM ja eNe cArlsane prayogo karavAnI chUTa ApI. prayogo pAchaLa je kaMI kharca thayuM e paNa eNe ApavAnuM svIkAryuM. potAnI A dUraMdezInA kAraNe kArakhAnAnA mAlikane thoDA ja divasamAM apAra lAbha thayo, jIvanamAM cArlsa keTalIya taDakI-chAMyaDI joI. kyAreka ghora 150 * jIvI jANanArA Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAna vaijJAnika TaoNmasa AlvA eDisana sAthe nirAzA AvI to kyAreka kALA AkAzamAM vIjaLI camake tema AnaMdano navo camatkAra thayo paNa eNe rAtadivasa thAkyA vinA prayogo karavA mAMDyA. vijJAnanA jagatamAM enI zodhonI khyAti prasarAvA lAgI. comera enuM nAma saMbhaLAvA mAMDyuM. have to jANItA vaijJAniko paNa enI zodhamAM rasa levA mAMDyI. jJAnajyotinA ajavALe - 15 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ barAbara A samaye amerikAnA moTA moTA udyogapatioe karoDo rUpiyAnA kharce vIjaLInAM yaMtro taiyAra karavAnuM eka jaMgI kArakhAnuM nAkhyuM. cArlsa nAnA kArakhAnAmAM kAma karato hato. paNa enA kArakhAnAnA mAlikane A navA jaMgI kArakhAnAno uparI banAvyo. Ama karavA pAchaLanuM kAraNa e ke cArlsa sTInamejha A navI kaMpanIno mukhya enjiniyara banI zake. cArlsane have kharekhara potAnI kuzAgra buddhi batAvavAnI sonerI taka maLI gaI. thoDAM ja varSomAM eNe potAnA prasaMgo dvArA vidyuta vijJAnanA kSetramAM krAMtikArI parivartana lAvI dIdhuM. AkhI duniyA enI zodho joI daMga thaI gaI. Ajano vaijJAnika vIjaLI aMge je koI navI navI zodho kare che e badhI eDisana ane cArlsa karelI zodhone ja AbhArI che. cArlsa kIrtinA sarvocca zikhare pahoMcyo ane dhananA to enI AgaLa DhagalA thayA, chatAM enA jIvananI sAdAImAM, namratA ane saraLatAmAM jarA jeTalo paNa phera na paDyo. eNe potAnA zarUAtanA jIvanamAM aneka kaSTo veThaDyAM hatAM. bhAre nirAzAo paNa sahana karI hatI. chatAM eno svabhAva to evo ne evo AnaMdI ane udAra rahyo hato. game tevI muzkelIone hasI kADhato ane haMmezAM kaheto, | 'huM IzvaranI kRpAthI duniyAnI sauthI mUlyavAna saMpatti saMtoSa dhanano mAlika chuM, AthI jIvananI nAnI-moTI caDatI-paDatI mane kyAreya paNa mArA mArgethI caLAvI zakatI nathI.' vijJAnanA jagatane navI zodho ApanAra A kadarUpA dekhAvanA mAnavIe jagatane navI suMdaratA ApI ! potAnI zArIrika maryAdAne pAra karIne jIvanamAM siddhinAM UMcAM nizAna sara karato rahyo. 152 * jIvI jANanArA